براساس متن آتش بس سال ۲۰۲۰ که با میانجیگری روسیه میان باکو و ایروان شکل گرفت، مسئله دسترسی جمهوری آذربایجان به جغرافیای نخجوان ذکر شده است. در حال حاضر همین آتش بس تنش آفرین شده و دو طرف با تفسیر به رأی به دنبال به کرسی نشاندن حرف خویش هستند. یعنی از یکسو آذربایجان به دنبال احداث کریدور زنگزور برای دسترسی اختصاصی به نخجوان است و از سوی دیگر طرف ارمنستانی با پروژه کریدور لاچین به دنبال ممانعت از نفوذ باکو و تقویت مزیتهای خویش است.
محل اختلاف ارمنستان و جمهوری آذربایجان در خصوص مالکیت و اختصاصی بودن این مسیر است. همین قضیه سبب شده آذربایجان از سال ۲۰۲۰ با تلاش ترکیه برای اثرگذاری بر رویکرد دولت باکو، به سمت ایجاد دالان تورانی در قفقاز جنوبی برود تا آذربایجان و ترکیه از سایه ژئوپلتیک ایران خارج بشوند و آنها بتوانند یک کریدور اختصاصی برای خودشان داشته باشند.
در این قضیه، تا به امروز ارمنستان مقاومت خوبی کرده و جمهوری اسلامی ایران نیز مخالف جدی هرگونه تغییر در ژئوپلتیک قفقاز جنوبی است و این خود مشوق ارمنستان برای ایستادگی در مقابل خواست طرفهای دیگر بازی شد. اما پس از آغاز جنگ اوکراین، به دلیل نیاز مبرم روسیه به کریدور شمال-جنوب ، فشارها به ارمنستان افزایش پیدا کرده تا خواست آذربایجان برای احداث کریدور زنگزور را بپذیرد، اما ارمنستان کوتاه نیامده و سعی کرده بازی را در میدان دیپلماسی تحویل ندهد. در حال حاضر ارمنستان با ایجاد کریدور جادهای شمال و جنوب به عنوان کمربند متصلکننده قفقاز جنوبی به قفقاز شمالی-ایران و سمت خط ریلی زمان شوروی از سمت روسیه به جمهوری آذربایجان و بندر باکو و از آنجا به جنوب ارمنستان و از آن سمت به نخجوان است. تکمیل این مسیر می تواند ظرفیت کریدور شمالی و جنوبی را تأمین بکند، اما باکو با اعمال فشار به دنبال مانع گذاری بر تحقق مزیتهای این پروژه است. تلاش علیاف برای ساختن کریدور زنگزور به لحاظ فنی غلط نیست، اما مشکل بر سر مالکیت آن است. باکو مدعی مالکیت این کریدور ریلی و جادهای است و در مقابل هر طرحی که منجر به تصویب این حق برای باکو باشد، خواهد ایستاد و موافقت نخواهد کرد. در نشست سهجانبهای که روسیه هم تدارک دیده بود، مقامات ارمنستان حضور پیدا نکردند و این خود دلیلی بود که ارمنستان روی حرف خودش ایستاده و دارد تلاش میکند خودش مزیت ژئوپلتیکی ایجاد بکند و روسیه را از طرح ریزی غلط باکو جدا کند و نقشآفرینی مستقلی داشته باشد.
اوجگیری ادعاهای علی اف در روزها و هفتههای اخیر نیز به تشدید انزوای آذربایجان برمیگردد. علیاف به دنبال جلبنظر هرچه بیشتر ترکیه است، اما اردوغان به دلیل در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری، تنش با یونان در دریای سیاه برسر نفت و گاز و از سمت دیگر تنشهایی که با سوریه دارد، فعلاً میلی به همراهی با دولت باکو ندارد.
جمهوری آذربایجان خودش را در این فضا تنها میبیند و مجبور است دست به این ادعاها بزند یا برای تهدید همسایگان در رژیم سرزمینهای اشغالی برای خودش سفیر تعیین کند. با این اوصاف جمهوری اسلامی ایران با درک هوشمندانه از موضع عدم تغییر ژئوپلتیک در قفقاز جنوبی حمایت میکند و این برای علیاف کار را سخت خواهد کرد. جمهوری اسلامی ایران به دلیل منافع غیرقابل چشمپوشی که در این منطقه دارد و راهبرد اصولی و غیرقابل تغییری که اتخاذ کرده است، در مقابل هرگونه تغییر ژئوپلتیک خواهد ایستاد و آنچه مشخص است پروژه آذربایجان برای کریدور یا دالان تورانی از پیش شکست خورده است. دالان تورانی که مدنظر جمهوری آذربایجان و ترکیه است و نقشههای شوم آنها برای حذف جایگاه و مزیتهای ژئوپلتیک ایران، مسئلهای است که محقق نخواهد شد. معتقد هستم با شواهد موجود و فضای بینالمللی قطعاً دالان تورانی ترکیه و آذربایجان به نقطه کور میرسد و محقق نخواهد شد.
۱۲ دی ۱۴۰۱ - ۰۳:۴۰
کد خبر: ۸۳۸۷۹۱
زمان مطالعه: ۳ دقیقه
نظر شما