همچنین یکی از مفاد سیاست‌های کلی تحول آموزش و پرورش که در راستای اجرای بند یک اصل۱۱۰ قانون اساسی توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی ابلاغ شده است، تقویت آموزش و پرورش مناطق محروم و مرزی با تأکید بر توانمندسازی معلمان و دانش‌آموزان این مناطق است.
واقعیت آن است در نظام آموزشی حاضر، کودکان روستا سهم چندانی از عدالت ندارند به‌گونه‌ای که دانش‌آموزان برخی روستاها علاوه بر حضور در شرایط اقلیمی سخت، جمعیت پراکنده دانش‌آموزی و مشکلات اقتصادی خانواده‌ها، خدمات آموزشی بی‌کیفیتی نیز دریافت می‌کنند که به اندازه فاصله محل زندگی آن‌ها تا پایتخت، با عدالت آموزشی فاصله دارند.
مدرسه‌های روستایی نیازمند مداخله فوری هستند
معصومه نجفی پازوکی، سرپرست معاونت آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش که اواخر شهریور امسال عهده‌دار سرپرستی معاونت آموزش ابتدایی شده، مشکلات مدرسه‌ها و دانش‌آموزان روستایی را تأیید می‌کند و به ما می‌گوید: شاخص‌های کیفیت آموزش ابتدایی نشان می‌دهد مدرسه‌های روستایی نیازمند توجه بیشتر هستند. از همان روزهای نخستی که سرپرستی معاونت آموزش ابتدایی وزارتخانه به من سپرده شد، متوجه شدم یکی از مشکلات اساسی نظام آموزش ما نرخ تکرار پایه (مردودی قدیم) در مقطع ابتدایی است به‌طوری که مقایسه مدرسه‌های شهری با مدرسه‌های روستایی نشان می‌داد این معضل در مدرسه‌های روستایی به‌ویژه در پایه اول ابتدایی جدی‌تر و نیازمند مداخله فوری است.
این مدیر وزارت آموزش و پرورش می‌افزاید: بر اساس آمار موجود، نرخ تکرار پایه در دانش‌آموزان مقطع ابتدایی مدرسه‌های روستایی ۳درصد گزارش شده که در پایه اول در مقایسه با سایر پایه‌ها بیشتر است. با توجه به اینکه پایه اول، اساس دوره ابتدایی محسوب می‌شود، وقتی آمار تکرار پایه در ۸هزار و ۳۰۰ کلاس اول روستایی (کلاس‌هایی که تعداد دانش‌آموزان آن‌ها ۲۵ یا کمتر از ۲۵نفر است) حاد باشد، نشان می‌دهد وضعیت آموزش در مدرسه‌های روستا به هیچ عنوان قابل قبول نیست.
دلیل استفاده از سرباز معلم‌ها و معلمان کم‌تجربه
سرپرست معاونت آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به این پرسش که چرا برای مدرسه‌های روستایی از معلمان کم‌تجربه یا سربازمعلم‌ها استفاده می‌شود، در حالی که ممکن است یکی از دلایل اُفت تحصیلی دانش‌آموزان روستا همین مسئله باشد، می‌گوید: ادارات کل استان‌ها در مورد چگونگی توزیع نیروی انسانی تصمیم می‌گیرند و این موضوع در حوزه اختیار ما نیست؛ با توجه به اینکه ظرفیت نیروی انسانی مشخص و اقتضائات استان‌ها متفاوت است اداره کل هر استان تصمیم می‌گیرد کدام نیرو در کدام منطقه خدمت کند و این‌گونه نیست که معلمان کم‌تجربه فقط در مدرسه‌های روستایی به‌کار گرفته شوند. بنابراین با توجه به اینکه دستورالعملی برای به‌کارگیری معلم‌های تازه‌کار در مناطق مشخصی وجود ندارد و آمار دقیقی هم از سوابق کاری معلمان روستا نداریم، نمی‌توان گفت فقط معلمان کم‌تجربه در مناطق روستایی به‌کار گرفته می‌شوند. با این حال براساس بررسی‌ها، معلمان کم‌تجربه از نظر استفاده از روش‌های آموزش به‌روزترند و در واقع بهتر خود را با رویکردهای آموزشی جدید هماهنگ می‌کنند، در حالی که معلمانی که سابقه بالایی دارند به رویکرد قبلی خود مسلط هستند و در برابر استفاده از رویکردهای آموزشی جدید مقاومت می‌کنند. بنابراین موفقیت آموزشی معلم ارتباط چندانی با سابقه کاری او ندارد.
نجفی پازوکی با تأکید بر اینکه بخش نیروی انسانی وزارتخانه مسئول تأمین نیرو است و به همین دلیل از شرایط به‌کارگیری سربازمعلم‌ها و آمار آن‌ها اطلاعی ندارد، اضافه می‌کند: می‌دانم به دلیل کمبود معلم، سربازمعلم‌ها هم جزو آمار معلم‌های ما هستند اما واقعیت این است آموزش و پرورش تا جایی که امکان داشته باشد برای تأمین نیروی انسانی از ظرفیت دانشگاه فرهنگیان استفاده می‌کند و سراغ گزینه‌هایی مثل سربازمعلم نمی‌رود، اما در شرایط فعلی که برخی کلاس‌ها به دلیل کمبود معلم خالی است چاره‌ای جز استفاده از این قبیل گزینه‌ها وجود ندارد. البته دانشگاه فرهنگیان یک دوره آموزش اولیه برای سربازمعلم‌ها برگزار می‌کند و سپس آن‌ها را به کلاس می‌فرستد؛ با این‌حال این آموزش‌ها کافی نیست.
چرا کلاس‌های چندپایه؟
نجفی پازوکی در انتقاد از تشکیل کلاس‌های چندپایه در مدرسه‌های روستایی که یکی از دلایل افت تحصیلی دانش‌آموزان و کاهش اثربخشی آموزش است، پاسخ می‌دهد: یکی از مشکلات برخی مناطق روستایی، جمعیت کم و پراکندگی جمعیت دانش‌آموزی است که موجب می‌شود مدرسه سقف کلاس یک پایه و حتی دو پایه را نداشته باشد به‌طوری که در برخی روستاها جمعیت کلاس چندپایه به ۱۰نفر هم نمی‌رسد. حتی در برخی روستاها فقط یک دانش‌آموز حضور دارد و به‌خاطر همان یک دانش‌آموز آموزش جریان دارد. با توجه به کمبود نیروی انسانی نمی‌توانیم برای مدرسه‌های روستایی که جمعیت دانش‌آموزی آن‌ها ۲۰ نفر است از ۶ معلم برای تشکیل ۶ کلاس استفاده کنیم.
وی اضافه می‌کند: در حوزه کلاس‌های چندپایه نیز کارگروه‌هایی تشکیل داده‌ایم و تلاش می‌کنیم با برگزاری دوره‌های آموزشی ویژه برای معلمان، مهارت‌های به‌کارگیری روش‌های استفاده از آموزش تلفیقی در این کلاس‌ها را به آن‌ها آموزش دهیم تا از افت تحصیلی دانش‌آموزان در این کلاس‌ها پیشگیری شود. متأسفانه مشکل ما در کلاس‌های چندپایه تسلط نداشتن معلم به آموزش چندپایه است که البته معلمان مقصر نیستند و کم‌کاری از ما بوده است، زیرا اگر آموزش و پرورش دوره‌های آموزشی لازم را برای معلمان این کلاس‌ها برگزار می‌کرد و معلم مهارت استفاده از آموزش تلفیقی را داشت به‌طور حتم امروز اثربخشی آموزش برای دانش‌آموزان این کلاس‌ها در مقایسه با دانش‌آموزان کلاس‌های تک‌پایه عمیق‌تر بود و به جای افت تحصیلی آن‌ها موجب موفقیت بیشتر در پایه‌های بعدی می‌شد.
نجفی پازوکی با تأیید این مطلب که سهم دانش‌آموزان روستا از عدالت آموزشی بسیار اندک است، می‌گوید: یکی از متغیرهای اساسی در دوره ابتدایی، استفاده معلمان از روش‌های آموزشی خشک و خسته‌کننده است. به همین دلیل حال دانش‌آموزان مدرسه‌های روستایی ما که حتی از حداقل امکانات آموزشی هم محروم‌اند، خوب نیست و با آنکه زمان را از دست داده‌ایم، نباید به این موضوع مهم بی‌توجه باشیم.
برای ارتقای آموزش مدرسه‌های روستایی چه کرده‌اید؟
سرپرست معاونت آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه آمارهای موجود نشان می‌دهد مشکل آموزش در مدرسه‌های روستایی بسیار جدی و نیازمند مداخله‌ای فوری است، به اقدامات صورت گرفته برای جبران این موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید: از هفته نخست آبان امسال که معلمان، آموزش نشانه‌های زبان‌شناسی را در مدرسه‌ها آغاز کردند، نخستین بسته یک کیت جامع زبان‌آموزی برای آموزش دانش‌آموزان پایه اول دبستان در قالب ۱۵بسته آموزشی تولید و به همه مدرسه‌های روستایی کشور ارسال شد و به عنوان خودآموز در اختیار معلمان قرار گرفت. پس از آن به معلمان تکلیف شد با گروه‌بندی دانش‌آموزان، فلش‌کارت‌ها و کتاب‌های داستانی را که در این بسته‌ها به تعداد گروه‌های کلاس تولید شده در اختیار دانش‌آموزان قرار دهند و با استفاده از فایل‌های صوتی به صورت گام‌به‌گام و از طریق بازی، کلمات هدف را به آن‌ها آموزش دهند. تاکنون ۱۰بسته از این کیت آموزشی به ۸هزار و ۳۰۰ مدرسه روستایی ارسال شده و بسته یازدهم آن نیز در حال آماده‌سازی و ارسال است. با اجرای این طرح یکی از استانداردترین ابزارهای آموزشی روی میز دانش‌آموزان پایه اول مدرسه‌های روستایی کشور قرار گرفته است و مهارت‌های زبانی این دانش‌آموزان که عامل اصلی تکرار پایه آن‌ها در سال‌های گذشته بود برطرف خواهد شد.
وی ادامه می‌دهد: برای ارتقای آموزش معلمان و به‌طور ویژه معلمان روستا نیز شبکه آموزش معلمان را ایجاد کرده‌ایم و با تشکیل ۱۲هزار حلقه ۱۰نفره معلم، شرایط شکل‌گیری گفتمان‌سازی علمی بین معلم‌ها را فراهم کردیم تا به‌وسیله این حلقه‌ها تجربه‌های آموزشی خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. همچنین با ایجاد عوامل انگیزشی برای همکاران اعلام کرده‌ایم در پایان سال با برگزاری جشنواره آموزش ابتدایی، بهترین طرح درس‌ها و طراحی‌های آموزشی این ۱۲هزار حلقه انتخاب خواهند شد.
وی با بیان اینکه دانش‌آموزان امروز پایه ابتدایی قابل مقایسه با دانش‌آموزان دهه‌های گذشته نیستند و نمی‌توان با اصول و قواعد چند دهه پیش به آن‌ها آموزش داد، می‌افزاید: برای ارتقای سطح کیفی آموزش چاره‌ای جز گفتمان‌سازی علمی با معلمان نداریم و تنها با انتقال معلم به وادی گسترده و عمیق روش‌های آموزش جدید، می‌توان مشکلات آموزشی دانش‌آموزان مدرسه‌های روستا را کاهش داد و زمینه رسیدن آن‌ها به شایستگی‌های پایه را فراهم کرد. از این رو در سال تحصیلی جدید با اجرای طرح یار مهربان کلاس‌های درس ۳۲مدرسه روستایی را در ۳۲استان کشور به کتابخانه کلاسی تجهیز و بر اساس ۶ساحت رشد سند تحول، برای هر کلاس متناسب با همان پایه کتاب تهیه و ارسال کرده‌ایم و معلمان این مدرسه‌ها موظف شدند هفته‌ای سه روز و هر روز به مدت ۱۵دقیقه در زنگ فارسی همراه با دانش‌آموزان کلاس برنامه کتاب‌خوانی داشته باشند زیرا اجرای این طرح می‌تواند روشی برای جدا کردن معلمان مدرسه‌های روستایی از روش‌های آموزش کلیشه‌ای قبلی باشد.
خبرنگار: اعظم طیرانی
نظر شما