با وجود این، پرسش این است بی‌توجهی یا نقش اندک بخش خصوصی در تدوین برنامه هفتم توسعه که به‌زودی نهایی و برای بررسی و تصویب به مجلس شورای اسلامی تقدیم می‌شود، برای چیست و چه پیامدهایی به‌دنبال دارد؟

پیش‌بینی شکست برنامه هفتم در حوزه گردشگری
حرمت‌الله رفیعی، رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران، در پاسخ به قدس می‌گوید: به لحاظ کاری، وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در مقایسه با دیگر وزارتخانه‌ها اندکی متفاوت است. در واقع برخلاف بسیاری از وزارتخانه‌ها، مجری صفر تا صد برنامه‌ها در این حوزه، بخش خصوصی است، به طوری که بخش دولتی هیچ نقشی در جذب گردشگر خارجی و خروجش از کشور ندارد. درخصوص گردشگری داخلی هم وضع همین طور است، اما با وجود این، دولت می‌خواهد برای صنعت گردشگری برنامه پنج ساله بنویسد بدون اینکه بخش خصوصی را حتی در یکی از جلساتش دعوت کرده باشد. یعنی خودش می‌خواهد کاملاً برای این مجموعه برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کند در حالی که دانش این کار را ندارد و نمی‌داند راهکارش چیست. برای مثال نمی‌داند درحال‌حاضر آوردن گردشگر از اروپا در مقایسه با آسیا چقدر فرق می‌کند. ولی این موضوعات را بخش خصوصی که درگیر این کار است به خوبی می‌داند، در حالی که هیچ نقشی در تدوین برنامه هفتم ندارد.
وی سپس به چرایی اقدام وزارت گردشگری در دخالت ندادن بخش خصوصی در تدوین برنامه هفتم می‌پردازد و می‌گوید: بخش خصوصی تعامل خوبی با دولت دارد، اما وزارت گردشگری در تدوین این برنامه قصور کرده است.
بخش خصوصی می‌خواهد نظرات کارشناسی بدهد تا موانع را از سر راه بردارد و کارها بهتر پیش برود، اما دولت هیچ‌گونه همکاری در این زمینه نمی‌کند.
رفیعی از وجود موانع بسیار در مسیر فعالیت بخش خصوصی در حوزه گردشگری می‌گوید و می‌افزاید: بخشی از این موانع به وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برمی‌گردد و بخش دیگر به دستگاه‌ها و سازمان‌هایی مثل وزارت اقتصاد و دارایی، سازمان برنامه‌وبودجه، سازمان تأمین اجتماعی و... که کار را برای ما سخت کرده‌اند و اجازه نمی‌دهند به خوبی پیش برویم و این آزاردهنده است؛ برای نمونه براساس بند۳ ماده۱۰۰ قانون برنامه توسعه ششم وزارت -سازمان سابق- میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی می‌تواند بخشی از تصدی‌گری خود را به تشکل‌های حرفه‌ای تخصصی که براساس قانون تشکیل شده‌اند واگذار کند. اما این وزارتخانه چنین نمی‌کند و می‌گوید چرا تصدی‌گری را به کسانی بدهد که اصلاً دستشان زیر سنگشان نیست و مجوزشان را از وزارت کار گرفته‌اند. بنابراین با تفسیر بند۳ می‌گوید در این بند عنوان انجمن صنفی نیامده، بلکه عنوان تشکل‌های حرفه‌ای و تخصصی ذکر شده است. پس ابتدا بروید یک تشکل حرفه‌ای تخصصی ایجاد کنید تا بعد بتوانید این کار را انجام دهید. به همین دلیل یک تشکل دیگر در این حوزه ایجاد شده است. این درحالی است که در انتهای آیین‌نامه اجرایی ماده یاد شده عنوان تشکل‌های حرفه‌ای و تخصصی آمده است که براساس قانون تشکیل شده‌اند - نمی‌گوید که تشکیل بدهید-.
وی شکست برنامه هفتم توسعه در حوزه گردشگری را از همین حالا قابل پیش‌بینی می‌داند و می‌گوید: حتماً این اتفاق می‌افتد.

درکی از مفهوم صنعت و اقتصاد گردشگری نیست
اما محمد محب‌خدایی، معاون سابق گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مشکل بی‌توجهی به بخش خصوصی را از سوی وزارت گردشگری در جایی دیگر می‌بیند و به قدس می‌گوید: تا زمانی که مفهوم اصلی گردشگری را خارج از بحث سفر و حوزه خدمات درک نکنیم، این داستان‌ها و چالش‌ها بین بخش‌خصوصی و بخش دولتی وجود خواهد داشت.
وی با اشاره به اینکه کشورهای دنیا از گردشگری برای رشد اقتصادی سایر بخش‌های اقتصادی‌شان استفاده می‌کنند، می‌افزاید: برای اینکه گردشگری تنها رشته‌ای است که می‌تواند به صورت دانش در دنیا به عنوان «اقتصاد تجربه‌ای» عمل کند. امروز اقتصاد صنعتی، اقتصاد کشاورزی یا اقتصاد خدماتی دنیا و... از اقتصاد تجربه‌ای استفاده می‌کنند تا بتوانند به حوزه‌های خود رشد اقتصادی بدهند و در دنیا رقابت کنند. این اقتصاد تجربه‌ای همان اقتصاد گردشگری است که همه ما در حوزه گردشگری با آن آشنا هستیم. بنابراین اگر می‌خواهیم کشاورزی کشور را نجات دهیم فقط با الگوی کشت نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم، بلکه باید در کنار آن الگوی مصرف را هم قرار دهیم. الگوهایی که بتوانند کشاورزی ما را برندینگ کنند تا دنیا از محصولات کشاورزی ما استقبال کند.
محب‌خدایی با بیان اینکه دنیا از متدولوژی گردشگری استفاده می‌کند و بهره وری را از حداقل به حداکثر ارتقا می‌دهد، می‌افزاید: تحول مالزی با اقتصاد گردشگری بوده است، ترکیه چاه‌های نفت ندارد اما جای خالی آن را با اقتصاد گردشگری پر کرده است. در این اقتصاد گردشگری، صرفاً موضوع تعداد افرادی که سفر می‌کنند مطرح نیست، بلکه حتی تولید خودرو با اقتصاد تجربه در دنیا شکل می‌گیرد؛ یعنی همان اقتصاد گردشگری.
وی در همین زمینه می‌افزاید: با متدولوژی اقتصاد گردشگری در دنیا مزیت‌های نسبی و رقابتی پیدا می‌کنیم. این درحالی است که اکنون خیلی جاها فقط کالا را صادر می‌کنیم چون در عمل به همه چیز یارانه می‌دهیم. در اصل صادرات ما یک نوع صادرات یارانه‌ای است. یعنی صادرات واقعی محصول ما با ایجاد ارزش افزوده واقعی نیست. این‌ها موضوعاتی است که اگر جدی گرفته شود خیلی تأثیرگذار خواهد بود چون در این صورت صدای بخش خصوصی را می‌شنویم. اما اکنون چون دولت احساس می‌کند بخش خصوصی مطالبه کاهش مالیات، کاهش هزینه برق مصرفی و... را دارد و باید از محل درآمدهای نفتی یارانه‌ای هم به حوزه گردشگری بدهد موضوع کمی متفاوت می‌شود.

راهکار حل مشکل
وی در پاسخ به این پرسش که نتیجه چالش یا تفاوت دیدگاه دولت با بخش خصوصی در زمینه مفهوم گردشگری چه آثاری به‌دنبال دارد، می‌گوید: نتیجه‌اش این خواهد بود که همچنان در یک کلوب معیوب می‌مانیم و همواره حرف‌های تکراری می‌زنیم. در حالی که اگر می‌خواهیم از تحول بگوییم باید یک کالبدشکافی انجام دهیم. ببینید مهندسی آمد به عنوان یک لفظ به پزشکی اضافه شد. معنای افزوده شدن عبارت مهندسی این نبود کسی که پزشکی می‌خواند باید مهندس مکانیک بشود، بلکه این بود که بگوید پزشکی زوایای دیگر هم دارد.
پس تا زمانی که مفاهیم و عمق موضوع را درک نمی‌کنیم همچنان به سمت برنامه‌ریزی غلط پیش می‌رویم. اکنون داریم به همدیگر نشانی غلط می‌دهیم، چون هنوز صنعت گردشگری و مفاهیم این صنعت را به معنی واقعی درک نکرده‌ایم و اصلاً نمی‌دانیم مثلاً معنی گردشگری کشاورزی چیست؟
ما اگر گردشگری را با نگرش دانش و روش ببینیم و به عنوان یک کلمه هم‌افزا مثل مهندسی که به سایر خدمات و صنعت‌ها اضافه شده، به آن نگاه کنیم تحولات بزرگی را در کشور شاهد خواهیم بود. این تنها راهکار حل مشکل است.

خبرنگار: محمود مصدق