به گزارش قدس آنلاین، بانک مرکزی آخرین ماه امسال را با رونمایی از سیاست‌های جدید ارزی و راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا آغاز کرد.

بازاری که در دل شدیدترین تلاطم‌های ارزی ماه‌های اخیر و با وجود عبور دلار آزاد از مرز ۵۰ هزار تومان، می‌خواهد نرخی را بر پایه منابع و مصارف و متغیرهای اقتصاد کلان، کشف و اعلام کند و تمام نیازهای ارزی کشور را به دور از حباب پاسخ دهد.

تقویت نظارت، مداخله و تنظیم‌گری، ملاک قرار گرفتن نرخ این مرکز در بازار آزاد، افزایش حجم معاملات رسمی، سهولت دسترسی متقاضیان بازار ارز و طلا و تطبیق نقشه تجاری با نقشه ارزی ازجمله اهداف و در عین حال وظایفی است که بانک مرکزی در بسته جدید ارزی خود دنبال می‌کند. در تالار حواله مرکز مبادله ارز و طلا که دیروز کارش را بر اساس مصوبه شورای پول و اعتبار آغاز کرد بخشی از منابع ارزی حاصل از صادرات صنایع پتروشیمی، مس، معادن، فولاد، پالایش نفت، قیر و سایر صادرکنندگان با قیمتی بالاتر از نرخ نیما و کمتر از نرخ‌ های کاذب و قاچاق، عرضه و به واردکنندگان فروخته می‌شود.

مطابق مدل جدید ارزی بانک مرکزی که بر تجربه روسیه در بازگرداندن ارزش روبل در جنگ اوکراین استوار است، اسکناس ارز هم برای مصارف ۶۸ قلم نیاز خدماتی (ازجمله مسافرتی، پزشکی، دانشجویی) در مرکز مبادله ارز و طلا تأمین می‌شود و این در حالی است که تأمین ارز برای واردات دارو، لوازم و تجهیزات پزشکی و کالاهای اساسی با نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان از محل ارز نفتی در سامانه نیما همچنان ادامه دارد و بدین ترتیب هر نرخ و بازار دیگری جز نرخ مرکز مبادله ارز و طلا و سامانه نیما از نظر بانک مرکزی، قاچاق محسوب می‌شود. گفتنی است نخستین نرخ مرکز مبادله ارز کشور در روز گذشته دلار ۴۱ هزار و ۵۴۹ تومانی و حواله ۳۶هزارو۱۳۰ تومانی بود.

مرکز مبادله ارز؛ پایان سرگیجه بانک مرکزی

یک کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با قدس و در پاسخ به این پرسش که بسته جدید ارزی بانک مرکزی و راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا تا چه حد می‌تواند به ثبات بازار ارز کمک کند، می‌گوید: امروز برای بانک مرکزی دو مسئله کلیدی مطرح است. یکی اینکه بتواند منابع ارزی مناسب، تجهیز و گشایش‌های ارزی واقعی را ایجاد کند و دیگر اینکه بتواند در وضعیت ارزی موجود و به فرض اینکه گشایش ارزی جدیدی رخ ندهد، بتواند رهبر و سیگنال‌ده بازار باشد.

حسین درودیان اضافه می‌کند: وقتی بانک مرکزی اعلام می‌کند مصارف را با نرخ ارز ترجیحی تأمین می‌کند و با بازار آزاد کاری ندارد، این خطر و آسیب را به همراه دارد که رهبری بازار را از دست می‌دهد و این گونه به نظر می‌رسد که این بانک با راه‌اندازی مرکز مبادله می‌خواهد منابع ارزی موجود را تحت کنترل خود بگیرد که این کار هزینه‌زاست چون ناگزیر است نرخ بازار آزاد را دست‌کم به صورت موقت به رسمیت بشناسد.

به عقیده این اقتصاددان اگر بانک مرکزی بتواند نقش رهبری بازار را به خوبی ایفا کند تا حدودی در کنترل رفتار نرخ ارز هم موفق می‌شود؛ اما این به معنی ثابت نگه‌داشتن نرخ نیست، بلکه قادر خواهد بود از سرکشی‌های ناگهانی نرخ ارز جلوگیری کند.

درودیان می‌گوید: بانک مرکزی در دور جدید فعالیتش تاکنون هیچ بسته روشن و مشخصی در قبال بازار ارز نداشته و به نظر می‌رسد هنوز هم به نتیجه نرسیده و یا فقط روی کاغذ توانسته به سیاست مشخصی برسد. این بی‌برنامگی را از نرخ دلار ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی به وضوح می‌شد فهمید چون دایره شمول آن مشخص نبود و در تازه‌ترین اعلام، این دایره به ارز دولتی(حاصل از صادرات نفت) محدود شده است و عملاً ارز شرکت‌ها را شامل نمی‌شود.

این اقتصاددان ادامه می‌دهد: وضع موجود بازار ارز را بیشتر از آنکه به یک «فعل» منتسب کنیم باید به این نسبت دهیم که در نحوه سیاست‌های ارزی دچار نوعی سرگیجه و بلاتکلیفی بوده‌ایم.

ضرورت حرکت کریدوری در نرخ ارز

وی در خصوص الزامات اجرایی بسته جدید ارزی و بازار مبادله ارز و طلا هم می‌گوید: یکی از الزامات موفقیت این مرکز این است که بتواند به گونه‌ای تمام منابع ارزی کشور و به طور مشخص ارز شرکت‌ها را به طور حداکثری در خود جای دهد و بانک مرکزی روی منابع ارزی اشراف خوبی داشته باشد که این امر نیازمند داشتن سطحی از اختیارات و قدرت عمل در بانک مرکزی است؛ اما از آن جایی که این بانک برای دور زدن تحریم‌ها هم سراغ شبکه مویرگی توزیع و تجارت و هم مبادلات ارزی رفته و این شبکه مویرگی همان طور که ضدتحریم عمل می‌کند، در داخل هم ضد کنترل‌پذیر نیست، بانک مرکزی نمی‌داند این منابع ارزی دقیقاً دست چه کسانی و از چه جنسی است که بازار مبادله ارز و طلا باید تا حدی بتواند این مشکل را حل کند.

به باور وی، الزام اجرایی دیگر در این سیاست این است که بانک مرکزی باید نرخ آزاد ارز را به رسمیت بشناسد و به اصطلاح سوار بر این نرخ باشد تا به‌تدریج فرمان بازار را در دست بگیرد و رفتار نرخ ارز در بازار آزاد تابع این مرکز شود.

به عقیده این کارشناس اقتصادی، برنامه بانک مرکزی برای اینکه نرخ کشف شده در مرکز مبادله ارز و طلا، مبنا و مرجع قیمت‌گذاری بازار ارز باشد، در دوره ریاست کلی ناصر همتی تجربه شده است.

درودیان می‌گوید: در آن مقطع برای بیش از یک سال، نرخ صرافی ملی به بازار خط می‌داد چون بانک مرکزی ابتدا نرخ بازار را به رسمیت شناخت و به سمت ایجاد نوعی کریدور قیمتی در بازار آزاد رفت، امروز هم بانک مرکزی باید به همین شیوه عمل کند.

درودیان خاطرنشان می‌کند: کشف نرخ ارز در مرکز مبادله ارز و طلا بر اساس متغیرهای بنیادین اقتصادی بدان معنی است که بانک مرکزی می‌خواهد تابع شرایط اقتصادی کشور باشد و اگر بتواند به تغییر نرخ کنترل شده برسد و بر بازار مسلط شود دستاورد خوبی است؛ اما این امر لزوماً به معنی محقق شدن ثبات نرخ ارز نیست و اگر بانک مرکزی به رهبری بازار ارز برسد می‌توانیم امیدوار باشیم با توجه به منابع مطلوب ارزی رفتار نرخ از کنترل بانک مرکزی خارج نشود و سرکشی‌های عجیب و غریب نداشته باشد.

به باور این اقتصاددان ایجاد مرکز مبادله ارز و طلا در صورتی می‌تواند گام مؤثری در مدیریت بازار ارز باشد که در نهایت به این امر منجر شود که بانک مرکزی «بزرگ بازار» باشد و بازار آزاد از این بانک حساب ببرد و احساس کند رفتار بانک مرکزی می‌تواند بازار را تحت تأثیر قرار دهد.

مرکز مبادله به رفتارهای تکمیلی نیاز دارد

وی ادامه می دهد: گام مهم دیگر برای مدیریت بازار ارز افزایش وصولی و درآمدهای ارزی و اشراف بانک مرکزی بر داشته‌های ارزی کشور است ضمن اینکه به افزایش کیفیت ارز در دسترس یا انطباق بیشتر تجارت کشور با کیفیت منابع ارزی نیاز داریم که مورد سوم فقط در کنترل بانک مرکزی نیست و باید دستگاه‌های دیگر به‌ویژه وزارتخانه‌های کشاورزی و صمت که عملاً درگیر موضوع واردات هستند همراهی لازم را داشته باشند.

درودیان می‌گوید: یکی از مشکلات جدی امروز ارزی ما این است که ارزهای در دسترس در جاهایی به درد واردات و تجارتمان نمی‌خورند. پس اینکه گفته می‌شود وضعیت منابع ارزی مطلوب است، حرف درستی است؛ اما کیفیت لازم ارزی برای واردات خاص نداریم چون وقتی به طور مشخص می‌خواهیم کالاهای واسطه‌ای مانند خوراک دام وارد کنیم نیازمند درهم امارات هستیم تا در نهایت به دلار و یورو تبدیل شود، اما درهم به اندازه کافی نداریم و مثلاً یوان یا لیر داریم.

به گفته این تحلیلگر اقتصادی، منطبق کردن نقشه ارزی و تجاری کشور پروژه‌ای طولانی‌مدت است که بانک مرکزی باید آن را پیگیری کند.

وی تأکید می‌کند: گشایش‌های ارزی مطلوب کشور به راه‌اندازی بازار و سامانه خاصی نیاز ندارد و باید به فکر افزایش منابع ارزی، ورودی ارز و بالا بردن کیفیت ارز باشیم و بانک مرکزی نیازها را تنها با مرکز مبادله نمی‌تواند مرتفع کند.

خبرنگار: فرزانه غلامی