این یعنی آمار دانش‌آموختگان کشور سه برابر بیشتر از نیازی است که وزارت علوم اعلام کرده و از سوی دیگر، تعداد دانشکده‌های دامپزشکی ما با تمام دانشکده‌های کشورهای اتحادیه اروپا برابری می‌کند.
با وجود این، نکته عجیب ماجرا اینجاست که فعالان و مسئولان این حوزه از نبود دامپزشک متخصص برای بهداشت و درمان حیوانات وحشی البته به جز سگ و گربه خبر می‌دهند.
در واقع در ایران حتی یک دامپزشک متخصص حیات‌وحش نداریم که اگر می‌داشتیم شاید «پیروز» تنها یوزپلنگ آسیایی حاصل از تکثیر در اسارت، بر اثر نارسایی کلیه تلف نمی‌شد و نگرانی دوستداران محیط زیست هم از بابت انقراض نسل این گونه حیوانی منحصر به فرد تا حدی کاهش می‌یافت.
با این همه، پرسش اساسی این است چرا با وجود این همه دانشکده دامپزشکی و هزاران دامپزشک هنوز دامپزشک متخصص حیات‌وحش در کشور نداریم و برای این چالش چه باید کرد؟
وزارت علوم پیشنهاد ایجاد رشته‌های تخصصی را قبول نمی‌کند
شهاب‌الدین منتظمی، مدیر کل سابق دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به قدس می‌گوید: اگرچه به‌تازگی در ساختار آموزش دامپزشکی کشور چندین واحد و سرفصل‌مربوط به بیماری‌های حیات‌وحش گنجانده شده اما هنوز دامپزشکان ما در زمینه بیماری‌های حیات‌وحش برای مرتبه تخصصی تربیت نمی‌شوند و در کشور دامپزشک متخصص بیماری‌های حیوانات وحشی نداریم. البته بعضی دامپزشکان به دلیل علاقه خود در دوره‌های تخصصی خارج کشور شرکت می‌کنند که در قالب کارگاه است، یعنی تحصیلات تخصصی‌شان آکادمیک نیست تا ادعا کنیم متخصص دامپزشک حیات وحش داریم.
وی با بیان اینکه سازمان محیط زیست تا کنون بارها پیشنهاد ایجاد رشته‌های تخصصی در مراکز آموزش عالی را به وزارت علوم داده، اما می‌گوید: در اینجا موضوع محدود بودن بازار کار و آینده شغلی متخصصان دامپزشکی هم مطرح است. یعنی دامپزشک یا باید برود کلینیک خصوصی دایر کند و یا به استخدام دستگاه‌های دولتی دربیاید که در کشور ما امکان ایجاد کلینیک خصوصی حیات‌وحش به جز برای گونه‌های جانوری دست‌آموز مثل پرندگان و سگ‌ها و گربه‌ها چندان فراهم نیست. بنابراین چنین افرادی باید استخدام دستگاه‌های دولتی مثل سازمان حفاظت محیط زیست شوند. حال فرض کنیم ۱۰۰ متخصص حیات‌وحش داریم آیا اشتغال آن‌ها تأمین و تضمین خواهد شد؟
وی با اشاره به اینکه در حوزه حیات وحش نباید به دامپزشکان خارجی متکی باشیم، می‌افزاید: با وجود این، سازمان حفاظت محیط زیست می‌توانست از سال‌ها پیش تعدادی از دامپزشکان خود را برای کسب آموزش‌های تخصصی در حوزه حیات‌وحش به بعضی از دانشگاه‌های مطرح خارجی اعزام کند. اما اینکه چرا چنین راهکاری هیچ وقت در دستور کار متولی حفاظت محیط زیست قرار نگرفته برای من هم ابهام دارد. البته همان‌گونه که اشاره شد وزارت علوم هم می‌تواند از راهکار بورسیه کردن دانشجویان در سطح خیلی محدود برای رفع مشکل یاد شده، اقدام کند.
سازمان محیط زیست هیچ درخواستی نداشته است
اما سید مصطفی پیغمبری، مدیر کارگروه تخصصی برنامه‌ریزی و گسترش آموزش عالی وزارت علوم نبود تقاضا از سوی دانشجویان دامپزشکی را مهم‌ترین عامل گسترش نیافتن رشته و گرایش‌های تخصصی حیات‌وحش در کشور می‌داند و به قدس می‌گوید: ما در سال ۱۳۹۵ و در بازنگری برنامه دامپزشکی دوره دکترای عمومی مطابق با سیاست‌های روز دنیا - که اجرایی هم شده – برای دانشجویان دامپزشکی دو واحد درسی الزامی در زمینه حیات‌وحش پیش‌بینی کردیم و هفت تا هشت واحد درسی مربوط به حیات‌وحش را هم به صورت اختیاری قرار دادیم.
همچنین امکان ایجاد یک گرایش تخصصی حیات‌وحش را هم فراهم کردیم. یعنی دانشجویان دامپزشکی به مدت پنج سال آموزش‌های یکسان می‌بینند و از این سال به بعد می‌توانند یک گرایش درسی بگذرانند که دارای ۳۰ واحد درسی عملی و تئوری است و می‌توانند در زمینه گرایش بهداشت و بیماری‌های آبزیان، بهداشت و بیماری‌های پرندگان، علوم دارویی، بهداشت و بیماری‌های دام‌های کوچک یعنی طب دام‌های کوچک و بزرگ آموزش ببینند؛ درواقع هشت گرایش برای این منظور تعریف کردیم. اما نخستین گروه دانشجویان که از دو سه سال پیش به مرحله انتخاب گرایش‌های تخصصی رسیده‌اند بیشترشان دو گرایش عمومی و دام‌های کوچک را انتخاب کرده‌اند و بقیه گرایش‌ها مورد استقبال دانشجویان دامپزشکی قرار نگرفته است چون به هرحال دانشجویان وجود بازار کار در جامعه را هم می‌سنجند. دامپزشک با خود می‌گوید اگر کلینیک حیات‌وحش یا یک کلینیک حیوانات خانگی تأسیس کند چقدر درآمد مالی خواهد داشت. از این رو تلاش می‌کند کلینیک حیوانات دست‌آموز تأسیس کند تا هم پرندگان و هم سگان و گربه‌ها را به آنجا بیاورند، حالا اگر کسی مثلاً یک قلاده پلنگ آورد آن را هم ویزیت می‌کند. درواقع دکترای دامپزشک می‌خواهد از این طریق نان در بیاورد، به همین دلیل نمی‌رود در گرایشی تحصیل کند که در آینده ممکن است درزمینه کسب درآمد به بن‌بست بخورد.
وی در همین زمینه می‌افزاید: بنابراین اگر درخواست و تقاضا باشد می‌توان درون هشت گرایش تعریف شده، یک گرایش تخصصی در زمینه حیات‌وحش هم ایجاد کرد.
پیغمبری با اشاره به اینکه به محض اعلام نیاز و وجود متقاضی، وزارت علوم امکان ایجاد گرایش و آموزش دوره تخصصی حیات‌وحش برای دانشجویان دامپزشکی را دارد، تصریح می‌کند: برای این منظور هم چندان مشکل خاصی وجود ندارد. یکسری امکانات داریم و امکانات دیگر را هم می‌توانیم تهیه کنیم. درزمینه امکانات، حیوانات وحشی چندان تفاوتی با دام‌های کوچک ندارند. از این رو اگر سازمان حفاظت محیط زیست نیاز به دامپزشک متخصص حیات‌وحش دارد باید با وزارت علوم مکاتبه و درخواستش را برای ایجاد گرایش تخصصی حیات‌وحش مطرح کند.
وی ادعای مدیر سابق دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش سازمان حفاظت محیط زیست مبنی بر درخواست مکرر از وزارت علوم برای ایجاد رشته‌های تخصصی حیات وحش را رد می‌کند و می‌گوید: بنده از سال ۹۳ تا همین چند ماه پیش مدیر کارگروه تخصصی برنامه‌ریزی و گسترش آموزش عالی وزارت علوم بودم و به‌صراحت اعلام می‌کنم هیچ گونه مکاتبه یا درخواستی از سوی سازمان حفاظت محیط زیست نشده و اگر مسئولان حال و گذشته این سازمان مدعی هستند بارها چنین درخواستی داشته‌اند برای اثبات آن کافی است فقط یکی از نامه‌هایی را که در این زمینه به وزارت علوم داده‌اند منتشر کنند. به هرحال اگر سازمان محیط زیست می‌خواهد کارش گسترده‌تر و تخصصی‌تر شود باید نیازش را اعلام کند که در این صورت حتی اگر در کشور همه متخصصان مورد نیاز حیات‌وحش را نداشته باشیم می‌توانیم دوره تخصصی آن را راه بیندازیم و بعد هم از استادان خارجی دعوت می‌کنیم برای چند ماه مثلاً در تولید مثل یوزپلنگ و یا حیوانات موردنظر سازمان به دامپزشکان ما آموزش تخصصی دهند؛ اما انگار در سازمان یاد شده اراده لازم برای این منظور نیست.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا وزارت علوم برنامه‌ای برای بورسیه کردن تعدادی از دانشجویان برای گذراندن دوره تخصصی حیات‌وحش دارد تا دست‌کم این‌گونه، تعدادی متخصص دامپزشک در حوزه حیات‌وحش داشته باشیم، می‌گوید: این وزارتخانه دانشجوی بورسیه به خارج اعزام نمی‌کند و هیچ برنامه‌ای هم در این زمینه ندارد.
خبرنگار: محمود مصدق
نظر شما