به گزارش گروه فرهنگی قدس آنلاین، در طول سه دهه اخیر روایت‌های متعددی از هشت سال دفاع مقدس دستمایه ساخت فیلم‌های سینمایی شده است. از پرداختن به عملیات‌های مهم جنگی تا حضور اسراء در اردوگاه‌های عراقی و آسیب‌های پس از جنگ. اما در این میان علیرغم حضور سرداران جنگ و رزمندگانی که نقش‌های کلیدی در ایام دفاع مقدس داشتند، تعداد پرتره‌های سینمایی که از این شهدا تصویر شده چندان زیاد نیست.
در ادامه به بهانه اکران فیلم «غریب» ساخته محمدحسین لطیفی که نگاهی به زندگی شهید محمد بروجردی دارد، به فیلم‌هایی اشاره خواهیم کرد که با محوریت قهرمانان و سرداران جنگ ساخته شده‌اند.
از تولیدات گران‌قیمت سینمایی تا آثار ماندگار
در مجموع فیلم‌هایی که با این محوریت تولید شدند چند اثر نسبت به دیگر فیلم‌ها شاخص‌ترند. یکی از این فیلم‌ها، «چ» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا و از تولیدات بنیاد سینمایی فارابی است که دلاوری‌های شهید مصطفی چمران و حضور او در پاوه را با بازی فریبرز عرب‌نیا روایت می‌کند. داستان فیلم در اواخر مرداد سال ۱۳۵۸ می‌گذرد، زمانی که شهید چمران از طرف دولت موقت مأموریت پیدا می‌کند به پاوه برود و درگیری داخلی به وجود آمده میان مردم پاوه، پیشمرگه‌های حزب دموکرات و رزمندگان را خاتمه دهد. این فیلم در سی و دومین دوره جشنواره فجر نامزد دریافت ۹ سیمرغ شد که از این تعداد توانست ۶ سیمرغ را کسب کند و به عنوان یکی از فیلم نوروزی سال ۹۳ راهی اکران شد. «چ» فیلم پرخرجی بود و بیش از ۶ میلیارد تومان برای ساخت آن هزینه شد اما با نمایشی سه ماهه روی پرده، بیش از ۲ میلیارد تومان فروش را ثبت کرد که البته فاصله بسیاری با هزینه تولیدش داشت.
اما بی‌تردید یکی از آثار شاخص دفاع مقدسی که درباره شخصیت‌های برجسته جنگ تحمیلی ساخته شده «ایستاده در غبار» به کارگردانی محمدحسین مهدویان است. فیلمی که زندگی شهید احمد متوسلیان را از دوران نوجوانی روایت می‌کند، سال‌هایی که متوسلیان در سکوت گذراند و حالا که بزرگتر شده به عنوان فرمانده لشکر باید در دروازه‌های خرمشهر با دشمن بجنگند، اما سرنوشت او فرسنگ‌ها دورتر از مرزهای ایران رقم می‌خورد. این فیلم از پدیده‌های جشنواره سی وچهارم بود و با ۱۱ نامزدی سیمرغ از رکورداران آن سال محسوب می‌شد. «ایستاده در غبار» که تلفیقی از سینمای مستند و داستانی بود با روایت‌های مستند و واقعی از حاج احمد متوسلیان و بازی خوب هادی حجازی فر یک مسیر تازه و خلاقانه را در ژانر دفاع مقدس گشود و مهدویان در این فیلم به خوبی توانست با به کارگیری تکنیک‌های سینمایی شمایلی از یک قهرمان واقعی را تصویر کند. این فیلم در گیشه نزدیک به یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان فروش داشت.
لطیف و شاعرانه مانند «موقعیت مهدی»
اما یکی از فیلم‌های دفاع مقدسی که اخیراً هم ساخته شده و با استقبال بسیار خوب مخاطبان نیز روبرو شد، «موقعیت مهدی» به کارگردانی هادی حجازی فر و با نگاهی به زندگی شهیدان مهدی و حمید باکری است. فیلمی لطیف و شاعرانه که از معدود آثار قهرمان‌محور جذاب و خوش ساخت است که توانست مخاطبان بسیاری را با خود همراه کند. مهدی باکری، فرمانده لشکر ۳۱ عاشورا از برادر کوچک‌ترش حمید می‌خواهد علیرغم مشکلاتی که برایش پیش آمده به منطقه برگردد و در کنار او باشد. حمید می‌پذیرد و همراه می‌شود. حالا بعد از عملیات خیبر، مهدی باید تنها به خانه برگردد. این داستان فیلم «موقعیت مهدی» است که حجازی‌فر ابتدا زندگی شهید باکری را در قالب سریال «عاشورا» تولید کرد اما در آستانه جشنواره چهلم فجر یک نسخه سینمایی از آن به جشنواره ارائه کرد که البته از این جشن سینمایی هم دست پر بازگشت و در ۱۵ بخش کاندید دریافت سیمرغ شد. «موقعیت مهدی» که محصول مشترک سیمافیلم و بنیاد فرهنگی روایت فتح است در گیشه نوروزی بالغ بر ۱۲ میلیارد و ۵۹۰ میلیون تومان فروش داشت.
«منصور» به کارگردانی و نویسندگی سیاوش سرمدی و تهیه‌کنندگی جلیل شعبانی از دیگر فیلم‌هایی است که با روایت زندگی شهدا ساخته شده و این فیلم نیز گوشه‌ای از زندگی یکی از فرماندهان بزرگ جنگ تیمسار منصور ستاری فرمانده سابق نیروی هوایی ارتش را روایت می‌کند و در خلال داستان ساخت اولین جنگنده ایرانی را به تصویر می‌کشد. فیلمی که در روایت تلاش‌های شهید ستاری در رسیدن به خودکفایی موفق ظاهر شد و توانست در گیشه نیز با فروش ۳ میلیارد و ۱۴۳ میلیونی، رضایت مخاطبان را فراهم کند.
«تک‌تیرانداز» به کارگردانی علی غفاری و تهیه‌کنندگی ابراهیم اصغری محصول بنیاد فرهنگی روایت فتح است که سال ۱۳۹۹ ساخته شد. همانطور که از نام این فیلم قهرمان‌محور پیداست به زندگی تک‌تیرانداز چیره‌دست جنگ ایران و عراق شهید عبدالرسول زرین می‌پردازد که نقش مهمی در عملیات‌های جنگی داشت. تبحر و آوازه او به عراقی‌ها هم رسیده بود و سرهنگ قیّوم راشد داوطلب می‌شود تا او را از پا دربیاورد. این فیلم سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه ملی و بهترین جلوه‌های ویژه میدانی را از آن خود کرد اما نکته مهم درباره‌اش این بود که سوژه بکری که قابلیت پرداختی سینمایی‌تر داشت عملاً هدر رفته بود. «تک تیرانداز» گیشه موفقی هم نداشت و نتوانست بیشتر از ۱۵۳ میلیون تومان فروش داشته باشد.
عملیات بدر و آزادسازی بوکان در دو فیلم
جواد اردکانی نیز دو فیلم با محوریت سرداران جنگ را در کارنامه کاری خود دارد، این فیلمساز «به کبودی یاس» را در سال ۸۷ و با نگاهی به زندگی شهید عبدالحسین برونسی جلوی دوربین برد. این فیلم به عملیات بدر می‌پردازد و روایتی از حضور شهید برونسی در شهر است که آمده تا همرزمان عملیات خیبر را جمع کند و برای این عملیات به جبهه بروند اما هر یک از آنها مسائلی دارند که برونسی باید حل کند.
اردکانی یک سال پس از «به کبودی یاس»، سراغ زندگی شهید محمود کاوه رفت. داستان فیلم مقاطعی از زندگی این فرمانده کردستان را به تصویر می‌کشد که به دنبال آزادسازی شهر بوکان است.
انسیه شاه‌حسینی دیگر فیلمسازی است که پرداختن به زندگی شهدا را سوژه یکی از فیلم‌هایش قرار داد. او در سال ۸۹ با ساخت «زیباتر از زندگی» به زندگی شهید حسین علم الهدی پرداخت و مقطعی از آغاز جنگ تحمیلی را روایت می‌کند که علم الهدی فرمانده سپاه هویزه به همراه نیروهای مردمی به کمک مردم روستاها می‌شتابند. این فیلم ۴۵ روز از زندگی شهید علم‌الهدی را با بازی حامد کمیلی تا روز شهادتش روایت می‌کند. فیلمی که به لحاظ کیفی قوام چندانی نداشت و در زمره فیلم های ماندگار این ژانر هم نشد.
اما «شب واقعه» به کارگردانی شهرام اسدی، اگرچه روایتی از فرماندهان عملیات‌ها نیست اما درباره شخصی است که حضورش در جلوگیری از سقوط شهر آبادان در دوران دفاع مقدس بسیار موثر بود. «شب واقعه» داستان شهید دریاقلی سورانی یکی از شهدای دفاع مقدس را به تصویر می‌کشد که شبی متوجه می‌شود عراقی‌ها تصمیم دارند به آبادان حمله کنند، او مسافت زیادی را پیاده می‌رود تا به مقر سربازان ایرانی برسد و این خبر را به آنها اطلاع دهد.
و اما قدیمی ترین فیلمی که پرتره‌ای از یک قهرمان را به تصویر می‌کشد فیلم «تیر باران» به کارگردانی علی اصغر شادروان و با بازی مجید مجیدی است که درباره زندگی شهید سیدعلی اندرزگو ساخته شد؛ این فیلم محصول سال ۶۵ است و به زندگی و نحوه شهادت این شهید می‌پردازد.
آیا «غریب» می‌تواند به اثری ماندگار تبدیل شود؟
در طول یک دهه گذشته ساخت فیلمی درباره شهید محمد بروجردی بارها منتشر و تکذیب شد تا اینکه سال ۱۴۰۰ سازمان اوج تهیه‌کنندگی این فیلم را برعهده گرفت و مجوز ساخت آن تابستان امسال صادر شد و لطیفی نیز پشت دوربین آن رفت. لطیفی پیش‌تر با «روز سوم» تجربه ساخت فیلم دفاع مقدسی را کسب کرده بود و می‌توان او را در زمره فیلمسازانی قلمداد کرد که قصه‌گویی در سینما را بلدند. «غریب» هم داستان رشادت‌های شهید بروجردی را در وقایع کردستان در سال‌های ۵۸ و ۵۹ روایت می‌کند. این فیلم با بازی خوب بابک حمیدیان و مهران احمدی در کشاکش داستانی ملتهب و جذاب به خوبی توانسته گوشه‌ای از وقایع تاریخی را به تصویر درآورد. لطیفی با چیره دستی توانسته شمایلی از یک قهرمان زمینی و واقعی اما مسلط به امور را به نمایش بگذارد که همین مسئله تصویر مسیح کردستان را در ذهن مخاطب باورپذیرتر می‌کند، به ویژه که شباهت قابل تامل حمیدیان به این نقش به ملموس شدن آن نیز کمک بسیاری کرده است. این فیلم در ۹ بخش کاندیدای دریافت جایزه از جشنواره امسال فجر بود که ۶ سیمرغ آن را دریافت کرد. و حالا «غریب» تازه‌ترین فیلم محمدحسین لطیفی از چهارشنبه این هفته در سینماهای سراسر کشور میزبان علاقمندان به فیلم‌های قهرمان محور می‌شود.
خبرنگار: صبا کریمی
نظر شما