به گزارش قدس آنلاین، یکی از مشکلات برنامه‌های پیش از افطار، کلیشه‌سازی و نداشتن خلاقیت به‌ویژه در موضوعات مرتبط با قرآن بود اما امسال برنامه «محفل» نشان داد می‌توان محتوای غنی و ارزشمند قرآنی را در ساختاری جذاب و مخاطب‌پسند روی آنتن برد. همان‌طور که جمعی از چهره‌های شاخص قرآنی در توصیف این برنامه تأکید داشتند، اختصاص لحظات منتهی به افطار به یک برنامه تلویزیونی قرآنی و شکل‌گیری نگاه عمیق و دغدغه‌مند در زمینه تولید محتوای جذاب قرآنی، نویدبخش اهتمام و توجه بیشتر به این حوزه در رسانه ملی است. درباره جزئیات ساخت «محفل» با سید محمدحسین هاشمی گلپایگانی، تهیه‌کننده آن گفت‌وگو کردیم که می‌خوانید.
سال‌ها بود برنامه‌های رمضانی تلویزیون درباره قرآن به چند برنامه تکراری و روتین خلاصه شده بود، چه اتفاقی افتاد که احساس کردید می‌شود یک برنامه جذاب و در سطح عمومی‌تر درباره قرآن ساخت؟
یکی از ویژگی مدیران رسانه، جسارت است. برنامه‌سازی در حوزه قرآنی هم حساسیت‌های زیادی دارد و کم‌دردسر نیست. هر کاری که می‌کنید ممکن است عده‌ای ناراحت شوند یا هر لحظه ممکن است به وهن قرآن، متهم شوید. از سوی دیگر مقدس‌پنداری شدید عده‌ای سبب می‌شود مخاطبان از قرآن فاصله بگیرند. واقعاً جسارت می‌خواست وارد این حوزه شویم ولی معمولاً مدیران ما حوصله این خطرپذیری را ندارند. من خودم خیلی دوست داشتم برنامه‌ای قرآنی بسازم و تولید «محفل» بزرگ‌ترین توفیق زندگی ام بود. این توفیقی بود که نصیب ما شد، ممکن است در جاهایی هم اشتباه کرده باشیم که امیدوارم مردم به بزرگی خودشان ببخشند.
وقتی طرح برنامه را به شبکه سه بردید، واکنش مدیران چه بود؟
به‌هرحال حساسیت‌ها و نگرانی درزمینه تولید چنین برنامه‌ای وجود داشت. ما با بسیاری از بزرگان قرآنی و علما دیدار و مشورت کردیم. درباره این برنامه با شورای عالی قرآن هم رایزنی داشتیم. بالاخره حوزه حساسی است و نگرانی‌های زیادی داشتیم. طرح هم چکش‌کاری شد. در ابتدا قرار بود یک برنامه درباره قرآن بسازیم و درنهایت به «محفل» رسیدیم. طرح برنامه را اوایل پاییز سال گذشته به شبکه سه دادیم و برنامه تا زمان تولید، بسیار تغییر کرد. با کارشناس‌های زیادی در این باره صحبت کردیم و درنهایت به این فرم و ساختار رسیدیم. فرم «محفل» دوستانه و صمیمی است و جمعیتی متکثر از دوستداران قرآن را دور هم جمع کردیم. می‌خواستیم محفلی گرم و صمیمی که نور قرآن بر آن تابیده را شکل دهیم. تلاش کردیم فضای حاکم بر برنامه، دوستانه و مفرح باشد. برای ما مهم بود از اقشار و سنین مختلف در برنامه حضور داشته باشند، از پیر و کودک گرفته تا زن و مرد. حتی میهمانان و داوران خارجی هم داشتیم؛ آیاتی که در برنامه خوانده می‌شود توسط روحانی حاضر در میز داوران، تفسیر شود و نکات آموزنده را بگوییم. پیش از این تلویزیون عادت داشت مخاطب را پای منبر بنشاند و یک روحانی نیم ساعت حرف بزند در حالی‌که نسل جدید چنین برنامه‌هایی را نمی‌بیند. با آقای قاسمیان صحبت کردیم و گفتیم نکات دو دقیقه‌ای و طلایی را در برنامه بگویید، چون هرچه کوتاه‌تر باشد برای مخاطب جذاب‌تر است و قابلیت انتشار و دیده شدن بیشتری دارد. مخاطب در دو دقیقه می‌تواند نکات کاربردی و به‌روز را بشنود.
مثل اتفاقی که در برنامه «درس‌هایی از قرآن» آقای قرائتی وجود داشت و در تفسیرهایشان به نکات کاربردی و روزمره اشاره می‌کردند، آقای قاسمیان را با همین نگاه در گروه داوران برنامه گنجاندید؟
به‌هرحال آقای قاسمیان، نمک آقای قرائتی را ندارند اما روحانی نسل جوان ما هستند که دانش‌آموخته دانشگاه صنعتی شریف‌اند، معلمی کرده‌اند، موسیقی می‌دانند و اردوهای جهادی رفته‌اند. تسلط زیادی روی قرآن دارند. ایشان، کاراکتر و سبک ویژه خودشان را دارند و جزو داورهای محبوب برنامه به شمار می‌روند.
چه ملاک‌هایی برای انتخاب داوران مدنظر شما بود؟
اول از همه متفاوت بودن، یعنی هر کدام از داورها نماینده اقشار مختلف مردم باشند. مسئله دیگر، جذاب بودن آن‌هاست چون داریم یک برنامه تلویزیونی می‌سازیم ولی مهم است ویژگی‌های یک چهره تلویزیونی را داشته باشند. حامد شاکرنژاد، یک جوان باحال و پرشور و مسلط به قرائت قرآن است و آقای ابوالقاسمی، استاد برجسته قرآن. دو داور خارجی هم داریم و با این نگاه که قرآن، زبان مشترک تمام مسلمانان جهان است به برنامه دعوت شدند. برنامه «محفل» در فضای مجازی بین‌المللی بیشتر از فضای مجازی داخلی دیده می‌شود و بخش‌هایی از برنامه در یوتیوب کشورهایی همچون مصر، پاکستان و تاجیکستان پربازدید شده است. این اتفاق مهمی است چون نشان می‌دهد جمهوری اسلامی ایران، نگاه کاربردی به قرآن دارد و آموزه‌های کلام وحی در زندگی مردم جاری و ساری است. اگر بتوانیم این مسئله را ترویج کنیم، یک روش گفتمانی مؤثر در فضای بین‌الملل است. برای همین دو داور ما آقای «رضوان درویش» از سوریه و «حسنین الحلو» از عراق هر دو از استادان قرآنی سرشناس در کشور خودشان هستند. آقای حسنین، مجری یک برنامه مذهبی معروف در تلویزیون عراق و قاری حرم حضرت عباس(ع) است و آقای درویش، استاد لحن بین‌المللی که در مسابقات قرآنی حضور دارند و یک انشادخوان معروف در سوریه هستند.
شوخی بین داوران و با میهمانان، موجب ایجاد فضایی گرم و صمیمی در برنامه شده است، چقدر تلاش کردید فضای برنامه را خودمانی کنید و چه تمهیداتی برای این موضوع داشتید؟
یکی از سیاست‌های فرمی و ساختاری ما همین فضای خودمانی بود. در جلساتی که با داوران داشتیم گفتم تعارف را کنار بگذرید، با هم صمیمی باشید، شوخی کنید، حرف‌های کلیشه‌ای و تشریفاتی را کنار بگذارید، حرف‌های ساده و خودمانی بزنید و حتی در نوع پوشش هم شکل خودتان باشند. تأکید کردم نمی‌خواهم روی آنتن، یک عده داور عصاقورت داده داشته باشیم. در جلسات توجیهی تلاش کردیم به این فضای خودمانی و صمیمی برسیم که خوشبختانه نتیجه کار هم نشان می‌دهد موفق شدیم. پیش از این هرچه محفل قرآنی در تلویزیون دیدیم، قاریانی با کت و شلوار بودند. این برای مخاطب جذابیت ندارد، فضا باید به سمت عمومی‌تر برود، برای همین آقا حامد با لباس‌های شاد و رنگی می‌آید و از آقای حسنین هم خواستیم لباس عربی بپوشند. این از سیاست‌های ساختاری برنامه بود. در سیاست‌های محتوایی برنامه به دنبال ترویج جایگاه و شأن مادر بودیم و به مسئله اهمیت پیوند قرآن و عترت هم پرداختیم.
بازخوردها چطور بوده و به دلیل حساسیت موضوعی برنامه آیا بازخورد منفی هم داشتید؟
خوشبختانه بازخوردهای بسیار خوبی داشتیم ولی برخی از بازخوردها هم مغرضانه بود، مثلاً فلانی با مدیر شبکه سه زاویه دارد و برنامه ما را می‌زند! گروه‌هایی هم مواضعی گرفتند و سعی کردند جریان‌های رسانه‌ای علیه برنامه راه بیندازند. چنین افرادی، فضای بسته‌ای را برای قرآن به وجود آوردند و به باور خودشان دارند به قرآن خدمت می‌کنند ولی در واقعیت سبب مهجوریت کلام خدا شدند، در حالی‌که قرآن خیلی شیرین است و حرف‌های کاربردی زیادی برای انسان امروز دارد. کلام خدا ناب‌ترین کلام جهان است. ما پیام‌های زیادی داریم که دلگرممان می‌کند، مثلاً یکی نوشته بود 15سال است قرآن نخوانده و «محفل» سبب شده دوباره قرآن بخواند. پیام‌های بسیاری هم از سوی خانواده‌ها داریم که به دنبال کلاس قرآن برای بچه‌هایشان هستند.
چنین برنامه‌هایی چقدر می‌تواند در تمایل نوجوانان و جوانان به سمت آموزش‌های قرآنی مؤثر باشد؟
اثرگذاری برنامه روی خانواده‌ها بسیار بالا بوده است، به‌ویژه خانواده‌هایی که فرزند خردسال و نوجوان دارند. کارشناسان ما هم می‌گویند پیام‌های زیادی برای معرفی کلاس‌های قرآن دریافت می‌کنند، این نشان می‌دهد برنامه اثرگذار بوده است. فیلم‌های زیادی را هم از خانواده‌ها دریافت می‌کنیم که بچه‌هایشان در حال قرآن خواندن هستند. ما فقط شیرینی پیام الهی را به مردم یادآوری کردیم و مردم خودشان به سمت کلام الهی کشیده می‌شوند.
نخبگان قرآنی کمتر در جامعه معرفی شده بودند، تولید چنین برنامه‌هایی چقدر در معرفی نخبگان قرآنی مؤثر است؟
نوع معرفی نخبگان قرآنی بسیار مهم است. تاکنون این‌طور بوده که مثلاً یکی را جلو دوربین می‌نشاندند و درباره او حرف می‌زدند که فلان افتخارات را کسب کرده است. ما در این برنامه، فرصت صحبت بی‌واسطه و ارتباط خودمانی نخبگان قرآنی با مخاطبان را ایجاد کردیم و آن‌ها نخبگی‌شان را نشان دادند. بچه‌ای که حافظ کل قرآن است، می‌گوید، می‌خندد، به سؤالات، پاسخ‌های هوشمندانه و دقیق می‌دهد، این خودش نشان می‌دهد نخبه است.
آیا پیشنهادی برای ساخت فصل‌های بعدی به شما شده است؟
بهترین زمان پخش برنامه در ماه بهار قرآن یعنی ماه رمضان است و پیشنهاد ساخت فصل دوم برنامه به ما شده، چون شبکه سه هم بازخوردهای خوبی از سوی مخاطبان گرفته است.
آیا تولید برنامه‌های مشترک قرآنی با کشورهای جهان اسلام را هم مدنظر دارید؟
به‌نظرم بهترین کاری که می‌تواند امت اسلامی را به هم نزدیک کند، ساخت برنامه مشترک قرآنی است و قرآن تنها چیزی است که کشورهای جهان اسلام درباره آن اختلاف نظر ندارند، پس می‌توان به این ریسمان محکم الهی متوسل شد تا در پرتو کلام الهی با هم حرف بزنیم و به هم نزدیک شویم. بخش‌هایی از برنامه ما در یک کانال یوتیوب مصری منتشر شده بود و تا 500هزار بازدید داشت، این از برکات قرآن برای نزدیک کردن امت اسلامی به همدیگر است.
خبرنگار: زهره کهندل
نظر شما