صبح زود از خواب بیدار شده‌ام و قصد زیارت امام رضا(ع) به سرم زده است. ساعت هنوز ۷.۳۰ است. راهم تا حرم زیاد است. راه می‌افتم و حدود یک ساعت بعد به حرم می‌رسم. ساعت تازه از ۸.۳۰ گذشته اما گرمای هوا آن‌قدر زیاد است که آدم فکر می‌کند سر ظهر است. انگار خورشید درست روی سر آدم است. زیر تابش گرم و سوزان آفتاب تیرماه راه رفتن حتی در این وقت روز هم واقعاً سخت است.

 مسیری زیر سایه آفتاب

خانم مسنی همزمان با من وارد حرم می‌شود. به سختی راه می‌رود و موقع ورود به قسمت بازرسی چند لحظه‌ای به دیوار تکیه می‌کند تا استراحت کند. کمکش می‌کنم و می‌گویم منتظر بماند تا خادمی را صدا کنم و بقیه راه را با ویلچر برود. از ورودی بازرسی که رد می‌شود و به داخل صحن می‌رسیم، چادرش را روی صورتش می‌اندازد. دلیلش را می‌پرسم؛ در جوابم می‌گوید: «مادر جان من ۷۸ سالم است. دیگر نه توان راه رفتن دارم و نه تحمل چنین گرمایی را. ویلچرها هم که سایه‌بان ندارند. تا همین‌جا هم کلی گرما خورده‌ام. مجبورم با چادرم صورتم را بپوشانم تا حداقل آفتاب به صورتم نخورد».

آقای رحمانی، خادمی که ویلچر را راه می‌برد رو به حاج خانم می‌کند و می‌گوید: الان از مسیری می‌رویم که ذره‌ای آفتاب به صورتتان نخورد مادر جان. اصلاً رنگ آفتاب را نبینید.

از آن‌ها خداحافظی می‌کنم و برای خواندن اذن دخول می‌ایستم اما چشمم به چیز تازه‌ای در صحن می‌افتد؛ تازه می‌فهمم منظور آقای رحمانی از مسیر بدون آفتاب چه بوده است.

سایه‌بان در یکی از پرترددترین مسیرهای تشرف

به صحن پیامبر اعظم(ص) وارد می‌شوم. اینجا بزرگ‌ترین صحن حرم مطهر است. طبیعتاً زائران برای تشرف به روضه منوره و سایر صحن‌ها و رواق‌ها باید مسیر نسبتاً طولانی‌ را از ورودی‌های باب‌الرضا(ع) و باب‌الجواد(ع) تا رسیدن به صحن بعدی طی کنند. شاید پیمودن چنین مسافتی در هوای بسیار گرم تابستان برای همه آسان نباشد. به‌خصوص برای زائران مسن‌تر و یا کودکان، این مسیر سخت‌تر هم می‌شود. این موضوع سبب شده مسئولان مربوط به فکر راه چاره‌ای باشند. این راه چاره هم ایجاد مسیری است که سایه‌بان دارد.

ظاهراً نیروهای رسمی و افتخاری بخش فنی حرم مطهر رضوی پای کار آمدند و در ۳۶ ساعت یک سایه‌بان بزرگ در مسیر باب‌الرضا(ع) تا رواق امام خمینی(ره) نصب کردند. این تونل تابستانه ۱۳۰ متر طول، ۸ متر عرض و ۲.۷ متر ارتفاع دارد و راه گریز از آفتاب را برای عبور و مرور زائران فراهم کرده است.

آقای نامور یکی از خادمانی است که در ورودی اینجا به زائران حضرت خدمت‌رسانی می‌کند. او پس از خوشامدگویی درباره این تونل تابستانه به ما می‌گوید: مساحت این صحن زیاد است و حدود ۳۶۳ متر طول و ۱۶۷متر عرض دارد. حدفاصل باب‌الرضا(ع) تا رواق امام خمینی(ره) یکی از پرترددترین مسیرهای تشرف زائران است. در هوای سرد زمستان و موقع بارش برف و باران برای راحتی رفت و آمد زائران مسیرهایی با کف‌پوش مشخص می‌شود تا تردد آن‌ها با سهولت بیشتری انجام شود. در فصل تابستان هم مردم برای عبور از این صحن و رسیدن به صحن‌های دیگر باید این مسافت را طی کنند که ممکن است در این هوای گرم برای برخی اذیت‌کننده باشد. حالا خدا را شکر پس از نصب این سایه‌بان‌ها زائران با راحتی بیشتری از اینجا عبور می‌کنند.

 هم خنک شدن هم بازی

آقا و خانم جوانی با نوزادی که در کالسکه دارند با عجله خودشان را به سایه‌بان می‌رسانند. به نظر می‌رسد از سمت باب‌الجواد(ع) وارد شده‌اند و حالا برای اینکه هم فرزندشان و هم خودشان از تابش شدید آفتاب در امان بمانند به سایه‌بان پناه آورده‌اند. به بهانه بازی با نوزادشان چند جمله‌ای را با آن‌ها هم‌کلام می‌شوم. سمانه خانم می‌گوید: ما با اتوبوس به حرم آمده‌ایم. کلی پیادهروی کردیم و گرما خوردیم. نزدیک حرم از گرما و خستگی کلافه بودیم. این بچه هم طاقت این همه گرما را ندارد. با عجله خودمان را به سایه‌بان رسیدیم تا حداقل چند لحظه اینجا حالمان عوض شود.

چند متر جلوتر هم پدر دیگری توجهم را جلب می‌کند. دختر کوچکش را روی کولش گذاشته تا به مه‌پاش‌های زیر سقف سایبان برسد. ظاهراً نه فقط از گرما خلاص شده بلکه وسیله‌ای برای بازی هم پیدا کرده است. این هم مورد دیگری است که سازندگان این تونل برای خنک کردن هوا در مسیر تعبیه کرده‌اند.

 سلامت و رفاه حال زائران

طراحان و سازندگان این سازه به فکر ایمنی و استحکام آن نیز بوده‌اند. در ساخت این تونل از سازه‌های نمایشگاهی پرتابل و شیدهای گلخانه‌ای استفاده کرده‌اند تا در مقابل وزش باد نیز مقاوم باشد. البته آن‌ها از زیباسازی این راهرو موقت هم غافل نشده‌اند و با نصب گلدان‌هایی در طول مسیر، ظاهر زیباتری به آن داده‌اند.

چند قدم جلوتر از من گروهی از زائران که معلوم است یک خانواده‌اند در حال راه رفتن هستند. یکی از آن‌ها با صدای نسبتاً بلندی رو به بقیه می‌کند و می‌گوید: چقدر این راه بهتر است. کاش در همه صحن‌ها چنین سایه‌بان‌هایی بزنند تا این‌قدر گرما نخوریم.

وسط مسیر کمی می‌ایستم تا به اطراف نگاهی بیندازم. رویم را به سمت راست می‌چرخانم. پیرمردی حدود ۷۰ساله با چهره‌ای در هم از طرف آبخوری به سمت سایه‌بان می‌آید. دستش را جلو صورتش گرفته تا حداقل چشمانش از تابش سوزان آفتاب در امان باشد. به سایه‌بان که می‌رسد نفس عمیقی می‌کشد و جرعه‌ای آب می‌نوشد. اخمش باز می‌شود. انگار حال بنده‌ خدا بالاخره جا می‌آید.

به رواق امام خمینی(ره) نزدیک می‌شوم. انتهای مسیر از خادم دیگری تأثیر ایجاد این مسیر و میزان رضایت زائران را می‌پرسم. در جوابم می‌گوید: من پزشک هستم. این روزها موارد گرمازدگی زیادتر شده است چون با گرم‌تر شدن هوا مردم بیشتر در فضای باز مستقیماً در معرض تابش آفتاب هستند. برخی زائران هم بیشتر از چند روز در مشهد نیستند و وقت کمی برای زیارت دارند. بنابراین هر فرصتی را برای تشرف به حرم غنیمت می‌دانند و ممکن است هر ساعتی از روز به حرم بیایند. خوشبختانه ایجاد این مسیر، رفت‌وآمد را برای آنان تسهیل کرده و با راحتی بیشتری تردد می‌کنند.