در سراسر کشور، تنها همدانی‌ها هستند که در روز 12 محرم مصادف با خاکسپاری بدن‌های مطهر شهدای کربلا در خیابان‌ها به اقامه عزا می‌پردازند. آن‌ها باور دارند که شام غریبان عاشورا تازه آغاز عزاداری برای امام حسین(ع) است. دسته‌های عزاداری در همدان، در سومین روز پس از واقعه عاشورا، دوباره به خیابان می‌آیند و عزاداری می‌کنند.
هیئتی به قدمت چند قرن
برای ثبت و ضبط آیین سوم امام در همدان، باید به سراغ کسی بروم که همراه همین آیین، بزرگ شده است. سرپرست هیئت حسینیه امامزاده یحیی که بانی برگزاری مراسم روز سوم عاشورا در همدان است. «هادی ترکمان» از پیرغلامان حضرت اباعبدالله(ع) است و گفته‌هایش می‌تواند به شناخت ما از آیین قدیمی عزاداری همدانی‌ها کمک کند.
سرپرست هیئت حسینیه امامزاده یحیی می‌گوید: «بنده 80 سال دارم و از دوران کودکی در این هیئت و نمایش تعزیه آن بوده‌ام. آن زمان پدرها دست بچه‌ها را می‌گرفتند و به هیئت می‌بردند تا با مرام امام حسین(ع) رشد کنند. پدر مرحوم من هم همین کار را کرد.»
حاج‌آقا ترکمان ادامه می‌دهد: «قدمت برگزاری این مراسم به چند قرن می‌رسد و همدانی‌ها با نقل سینه به سینه، آن را تا امروز حفظ کرده‌اند. من هم از کودکی جزو طایفه بنی‌اسد بودم و حتی کوچه ما نیز به بن‌بست بنی‌اسد مشهور است. قبل از من مرحوم «کربلایی کاظم کیمیایی» سرپرست طایفه بنی‌اسد بود و بعد از فوت وی این وظیفه به من محول شد. این هیئت در روز سوم عاشورا تمام وقایع از عصر عاشورا که خانواده امام حسین(ع) به اسارت درآمدند تا اتفاقات کوفه و شام و داستان دیر راهب را به صورت تعزیه به تصویر می‌کشد. لشگریان عبیدالله بن زیاد و سایر کسانی که در صحرای کربلا حضور داشتند و اسرا را از کربلا به سمت شام حرکت دادند و کودکان اسیر، بازیگران اصلی این تعزیه هستند. بیشتر بازیگران این تعزیه سن‌بالا هستند؛ چرا که نقش‌ها بیشتر متعلق به جوانان است و اگر بخواهیم از جوانان استفاده کنیم، باید گریم شوند که دردسرهای خاص خودش را دارد.
نقل‌هایی از روزگاران دور
حاج‌آقا ترکمان به نقل خاطراتی از تاریخ این تعزیه می‌پردازد و می‌گوید: «در دوران رضاشاه، عزاداری‌ها ممنوع شد و در شهر همدان هیچ هیئتی برای عزاداری به خیابان‌ها نمی‌آمد و این مراسم به صورت پنهانی در منازل انجام می‌شد. در سال‌های 26 و 27 بود که عزاداری‌ها تا حدودی آزاد شد و هیئت امامزاده یحیی با همان تجهیزات کامل و با تحمل مشقت‌های فراوان به اجرای تعزیه پرداخت.»
وی ادامه می‌دهد: «نقل شده است که در گذشته‌های دور در شهر بهار، شتر پرورش می‌دادند که شترها برای اجرای تعزیه از این شهر آورده می‌شدند؛ اما بعدها که پرورش این حیوان در همدان متوقف شد، آن‌ها را از شهر قم به همدان انتقال می‌دادند که هنوز هم چنین کاری انجام می‌شود. ما این شترها را از قم کرایه می‌کنیم و با کامیون به همدان انتقال می‌دهیم. مدتی هم حمل علم ممنوع شد که دلیل آن ایجاد مشکلاتی برای سلامت جوانان بود؛ اما به حول و قوه الهی ما هرسال حمل علم هم داریم و در بیشتر هیئت‌ها از علم استفاده می‌شود.»
ترکمان در ادامه می‌گوید: «در زمان محمدرضاشاه هم اجرای تعزیه ممنوع شد و بعد از انقلاب طبق فرمایش حضرت امام خمینی(ره) که فرمودند: «عزاداری‌ها را به صورت سنتی برپا کنید»، حسینیه امامزاده یحیی فعالیت‌هایش را از سر گرفت. در طول تاریخ، شکل سنتی اجرای این برنامه حفظ شده و تقریباً هیچ تغییری در آن صورت نگرفته است.»
یادی از یاران قدیمی
این پیرغلام امام حسین(ع) یادی از دوستان قدیمی می‌کند و می‌گوید: «مرحوم کربلایی کاظم کیمیایی، مرحوم علی‌اصغر فخار و مرحوم حاج علی‌اصغر سپهری از یاران قدیمی و باوفای این هیئت بودند که چند سالی است چهره در نقاب خاک کشیده‌اند.»
ترکمان می‌افزاید: «حاج علی‌اصغر سپهری سال گذشته در ایام سوگواری امام حسین(ع) به رحمت خدا رفت. مرحوم مادرم برایم نقل می‌کرد که حاج‌آقا از سن هفت، هشت سالگی در مجالس مذهبی شرکت می‌کرد و چنانچه روضه‌خوان در رسیدن به مراسم تأخیر می‌کرد، او با مداحی‌های خود و پامنبری‌هایش مانع از متفرق شدن جمع می‌شد. سال‌های طولانی آقای سپهری مداح رسمی امامزاده بود و بعد از فوت ایشان آقای سکوتی و سیدمهدی آهنچی این وظیفه را برعهده گرفته‌اند.»
وی در ادامه می‌گوید: «ما در برگزاری مراسم تعزیه از راهنمایی‌های این مرد بزرگ و پیرغلام امام حسین(ع) بهره زیادی می‌بردیم و امسال از نعمت وجودش بی‌نصیب هستیم.»
این پیر مجالس حضرت سیدالشهدا(ع) می‌گوید: ما همه زندگیمان را مدیون آقا امام حسین(ع) و ائمه اطهار هستیم و معجزه‌هایش را در زندگی خودمان شاهد بوده‌ایم و البته کوتاهی ما مانع از ثبت و پیگیری این مسائل می‌شود.»
ترکمان می‌گوید: «تمام هزینه‌های برگزاری این تعزیه از راه کمک‌های مردمی به دست می‌آید و هیچ نهاد دولتی در این زمینه به ما کمک نمی‌کند.»
سرپرست هیئت امامزاده یحیی می‌گوید: در کار برای امام حسین(ع) منیت وجود ندارد و اگر هیئت‌های قدیمی ماندگار شدند، به دلیل خلوص و پاکی اعضای این هیئت‌ها بوده است. پایه‌گذاران این هیئت از چنان صفای باطنی برخوردار بودند که امثال من به آن‌ها نمی‌رسیم. در مجالس عزاداری نباید به دنبال کسب شهرت و یا رسیدن به موقعیتی بود. امیدوارم هیئت‌های جدید رنگ منیت به خود نگیرند تا رونق مجالس امام حسین(ع) مانند همیشه حفظ شود و مکتب حسینی با همه آیین‌هایی که در هر شهر و دیاری وجود دارد، تا ابد پابرجا بماند.
نظر شما