ماه محرم اگرچه برای ما رنگ و بوی معنویت عمیقی دارد اما برای کودکان روایت حقیقتی است که آن‌ها را گاه به فکر فرو برده و گاه متحول و یا خوشحال می‌کند. قلب کودکان صفحه سفید عشق به انسانیت است و آنگاه که جانفشانی صحرای کربلا در وجود آن‌ها می‌نشیند، ذهن فعالشان پر می‌شود از سؤالاتی که پاسخ به آن‌ها بر عهده مادر و پدر است. مادر و پدری که با عشق به امام حسین(ع) فرزندان خود را به مجالس روضه و عزداری می‌برند، پیش و پس از هر مراسم باید دقایقی را به پرسش و پاسخ با کودکان اختصاص داده و ذهن آن‌ها را درزمینه حقایق روشن کنند. در ادامه برخی روش‌های کاربردی به‌منظور آشنایی کودکان با حقایق عاشورایی را برای مادران و پدران پیشنهاد داده‌ایم.
بیان خاطرات کودکی والدین از محرم
خاطره بسیاری از ما از محرم‌های کودکی به نشانه‌ها و علائم این ماه گره خورده است. علم و سنج و طبل و سینه‌زنی دسته عزاداری، سیاه‌پوش شدن خیابان‌ها، تکیه‌های کودکان و نوجوانانی که در کوچه پسکوچه‌های شهر با کمترین امکانات بنا می‌شد یا حضور در هیئت و پذیرایی و کمک به بزرگ‌ترهای مجلس در پخش قند و چای و جفت کردن کفش‌های عزاداران حسینی. این نشانه‌ها در کودکی نقش مهمی در ارتباط کودک با مفاهیم دینی و اعتقادی دارند که بناکننده و سازنده اعتقادات مستحکم آن‌ها حتی در بزرگسالی است. دقیقاً همان اعتقادات و مفاهیم دینی که از پدران و مادرانمان به ما انتقال یافته است.
بیان واقعه عاشورا با توجه به درک و شناخت از روحیات کودک
محرم فرصت خوبی است تا از این زمان برای بیان وقایع روز عاشورا و علت وقوع این حادثه به زبان کودکانه برای فرزندان خود استفاده کنیم. در هیئت‌ها اغلب ماجرای عاشورا آنچنان که باید برای کودکان بازنمایی نمی‌شود و چه بسا شلوغی هیئت و تکایا مانع حضور ذهن و یادگیری کودکان می‌شود. در بسیاری از هیئت‌ها نیز به دلیل اهمیت ندادن به شخصیت کودکانه آن‌ها با برخوردهای تند برخی از افراد، کودکان از حضور در این مراسم و هیئت‌ها دلزده می‌شوند.
راه‌اندازی روضه‌های خانگی برای آشنایی بیشتر با فرهنگ عاشورایی
بسیاری از شهروندان ایرانی خانه‌های خود را در زمان محرم آماده می‌کنند، پرچم‌های عزاداری را به در و دیوار خانه می‌آویزند و برای عزاداری سالار شهیدان برنامه‌های متنوعی را به نام برگزاری روضه خانگی ترتیب می‌دهند. از نظر کارشناسان مذهبی، برگزاری روضه‌های خانگی سبب انتقال پیام عاشورا شده و فرهنگ عزاداری امام‌حسین(ع) در دانشگاه کوچکی به نام روضه خانگی منتقل می‌شود. این مهم‌ترین بخش برگزاری روضه خانگی است، اما حضور کودکان و نوجوانان در این مراسم و نقش تربیتی برگزاری مراسم عزاداری در جمع خانگی را نمی‌توان نادیده گرفت.
برکت و انتقال فرهنگ عاشورایی تنها اتفاقاتی نیست که در روضه‌های خانگی روی می‌دهد. در مجلسی که ذکر امام حسین(ع) خوانده می‌شود، فرهنگ نذر، وقف، احسان و خیرات هم وجود دارد.
نباید نقش تربیتی روضه‌های خانگی بر فرزندان را نادیده گرفت. فرزند در روضه خانگی می‌بیند پدرش با هر موقعیت اجتماعی و شغلی که دارد، به عزادار امام(ع) خدمت می‌کند. این اتفاق فرهنگ خضوع و خشوع را در فرزند تقویت می‌کند، به‌علاوه اینکه سبب ایجاد محبت و ارادات به اهل‌بیت(ع) می‌شود تا او از کودکی خود را آماده حضور در خیمه اباعبدالله(ع) ببیند.
سپردن مسئولیت به کودکان در روضه‌های خانگی
مسئولیت دادن به کودکان در روضه‌های خانگی، همذات‌پنداری کودک با شخصیت‌های عاشورا، همراهی و حضور کودکان در هیئت، انجام بازی‌های هیئتی و تهیه کتاب‌های عاشورایی کودکانه برخی از راهکارهای آشنا کردن کودکان با فرهنگ عاشوراست. کودکان در هر دوره زمانی به چیز خاصی علاقه نشان می‌دهند، در یک دوره علاقه‌مند به نقاشی و در دوره‌ای علاقه‌مند به کتاب و در دوره‌ای دیگر علاقه‌مند به کارتون و انیمیشن هستند که می‌توان با مدیریت درست در هر کدام از این دوره‌ها با روشی مناسب، فرهنگ عاشورایی را به کودکان با توجه به علاقه آن‌ها آموزش داد.
چگونه به پرسش‌های کودکان پاسخ دهیم
وقتی کودک بیشتر در معرض هیئت و این مراسم قرار گیرد احتمالاً پرسش‌هایی برایش ایجاد می‌شود. این یک فرصت بی‌نظیر برای انتقال پیام‌ها به کودکان است و متأسفانه با عملکرد بد، ممکن است این نقطه حساس به نقطه سقوط تبدیل شود. نکته مهم این است ما بزرگ‌ترها یک تصویر مشخص از ماجرای کربلا در ذهن داریم که با روح و جان ما اُخت شده است. برخی مسائل کربلا برای ما عادی شده است. یک تصویر، یک شعر و یا جمله ممکن است برای ما عادی باشد ولی برای بچه یک ضربه به حساب بیاید! و این همان نقطه حساس مهم است. دقیق‌تر اینکه ماجرای عاشورا دو جلوه و جنبه متفاوت دارد: یک جلوه حماسی (قدرت‌پرور و قهرمان‌ساز) و یک جلوه اندوهناک و غم‌انگیز. زمانی که مخاطب ما کودک است باید جنبه حماسی، قهرمان‌پرور و قهرمان‌ساز کربلا را روایت کنیم.
روضه‌های خانگی، فرصتی برای انس و آگاهی
روضه‌های خانگی نقش مهمی در انتقال فرهنگ عاشورا به بچه‌ها دارند. با استفاده از روضه‌های خانگی، این فرهنگ و مفاهیم مرتبط با عاشورا در خانه به بچه‌ها آموزش داده می‌شود.
روضه‌ها، اشعار و مداحی‌هایی هستند که درباره واقعه عاشورا، شهادت امام حسین(ع) و یارانش سروده می‌شوند. با گوش دادن به این روضه‌ها، بچه‌ها با داستان عاشورا و شخصیت‌های آن آشنا می‌شوند و احساساتی مانند ترحم، اندوه و عشق به عدل و حق را تجربه می‌کنند. این روضه‌ها سبب می‌شوند بچه‌ها ارتباط عاطفی بیشتری با شخصیت‌ها و داستان عاشورا برقرار کنند.
همچنین با شرکت در فعالیت‌ها در کنار بزرگ‌ترها و خواندن اشعار و نوحه‌ها بچه‌ها با سیره و شهادت امام حسین(ع) و ارزش‌هایی همچون عدل و شجاعت آشنا می‌شوند. این ارتباط نزدیک با رویدادهای مهم تاریخی و مذهبی می‌تواند در شکل‌گیری هویت و ارزش‌های دینی و فرهنگی بچه‌ها تأثیر بسزایی داشته باشد.
همچنین، روضه‌های خانگی فرصت مناسبی است تا بچه‌ها پرسش‌های خود را درباره عاشورا و اهمیت آن بپرسند و والدین می‌توانند پاسخ‌های صحیح و مناسب به آن‌ها بدهند. این تعاملات خانوادگی به بچه‌ها کمک می‌کند درک عمیق‌تری از عاشورا پیدا کرده و ارتباطات خانوادگی قوی‌تری را تجربه کنند.
در نتیجه، روضه‌های خانگی می‌تواند به عنوان یک وسیله مؤثر برای آموزش و انتقال فرهنگ عاشورا به نسل جدید و جوانان شناخته شود و به آن‌ها کمک کند بهترین درک و ارتباط را با این رویداد مهم پیدا کنند.
نظر شما