تحولات منطقه

محمدرضا معجونی، نقال و پرده‌خوان پیشکسوت با پرده‌خوانی برای کودک و نوجوان با بیانی متناسب، نسل امروز را با بزرگان فرهنگ و دین آشنا می‌کند.

گفتگو با مرشد محمدرضا معجونی که داستان‌های عاشورا و شاهنامه را روایت می‌کند/ انتقال مفاهیم متعالی به نسل جدید با هنر نقالی
زمان مطالعه: ۵ دقیقه

به گزارش قدس آنلاین، پدربزرگ محمدرضا معجونی، پرده‌خوان و نقال شاهنامه بوده است و همین پیشینه سبب شده وی از کودکی با این فضا آشنا شود. او می‌گوید: خاطرات پدربزرگم در من بود تا اینکه سال‌ها بعد در تهران پیرمردی را در حال نقالی دیدم، همین قضیه موجب شد تحقیق درباره این هنر و شاهنامه‌خوانی را آغاز کنم. 
او معتقد است هنر نقالی، هنری است که هم در شادی‌ها و هم در غم‌ها می‌توان از آن بهره گرفت. معجونی که به پرده‌خوانی‌های مذهبی (علوی، رضوی، نبوی و عاشورایی) می‌پردازد تاکنون در بیش از ۲۰ کشور به روی صحنه رفته است.
آخرین نقالی معجونی، پرده‌خوانی حربن یزید ریاحی در برنامه «نوای عرشیان و مشق فرشیان» بود. 

۷۲ داستان به نیت ۷۲شهید کربلا
معجونی در ابتدا تأکید می‌کند: هنر نقالی، پرده‌خوانی، منقبت‌خوانی، سخنوری و... همگی جزو هنرهایی هستند که با روح ایرانی عجین شده‌اند و زیرمجموعه هنرهای ملی و مذهبی کشورمان هستند. او می‌گوید: پرده‌خوانی که از آن با عنوان هنر صورت‌خوانی هم یاد می‌شود، نوعی نقالی با تصویر است که به مراسم‌ مذهبی به ویژه عاشورا تعلق دارد. به عبارت دیگر پرده‌خوانی تکامل‌یافته‌ هنر نقالی است که برای اثرگذاری بیشتر با نقاشی همراه شده‌ است. زمانی که هنرمندی قصد دارد از رشادت، قهرمانی و پهلوانی یک اسطوره سخن بگوید، شیوه نقالی و پرده‌خوانی را انتخاب می‌کند که بهترین شیوه است. 
او در توضیح بیشتر راجع به این هنر می‌گوید: آسان‌ترین راه ارتباط با مردم، ارتباط کلامی است. از زمان خاندان آل‌بویه و صفویه، هنر نقالی و پرده‌خوانی با رشد و پیشرفت همراه بود و نسل به نسل منتقل می‌شد. در زمان قدیم نقال‌ها در قهوه‌خانه‌ها در ازای گرفتن مزد، کارهایی مانند نقل شاهنامه، بازخوانی داستان‌های رستم و اسفندیار و... انجام می‌دادند و کسب روزی می‌کردند. اجرای پرده‌خوانی همزمان با نقالی انجام می‌شود و داستان از دل پرده بیرون می‌آید. پرده‌های عاشورایی به نیت ۷۲ شهید کربلا، ۷۲ داستان را شامل می‌شود.

آداب پرده‌خوانی
پرده‌خوانی آدابی دارد. این نقال پیشکسوت در این مورد توضیح می‌دهد: شخصیت‌های مثبت پرده را با دست راست و شخصیت‌های منفی را با من تشاء نشان می‌دهیم. آغاز و پایان نقالی و پرده‌خوانی باید با حمد و ثنا باشد. 
وی با اشاره به اینکه پرده‌خوانی و نقالی قابلیت این را دارد که در مناسبت‌های مختلفی از شهادت گرفته تا اعیاد مختلف اجرا شود، بیان می‌کند: داستان هنرهای نمایشی و آیینی به بلندای تاریخ است به طور مثال زمانی که مردم برای شکار بیرون می‌رفتند و هر یک قصه شکار خود را برای دیگران تعریف می‌کردند از هنر پرده‌خوانی استفاده می‌شد. نقالی و پرده‌خوانی یک هنر ملی، میهنی و مذهبی است که در همه ایام مانند عید نوروز، ماه رمضان، ماه محرم و... از آن استفاده می‌شود. هنر نقالی یک هنر مردمی و صاف و ساده و مخصوص مردم کوچه و بازار است. نقال‌ها در کار خود مشکلات اجتماعی را مطرح می‌کنند و به مردم پندیات می‌گویند.
 
کدام داستان‌ها برای نقالی جذاب‌ترند؟
معجونی که حدود ۷۰ درصد از داستان‌های شاهنامه و حدود ۶۰هزار بیت را حفظ است، تأکید می‌کند: مهم‌ترین منبع نقالی و پرده‌خوانی، شاهنامه فردوسی است. او می‌گوید: زمانی که قصد نقالی شاهنامه را داریم، معمولاً از هر شخصیت ۲۰ بیت شعر را حفظ هستیم و داستان‌های بیژن و منیژه، رستم و اسفندیار، اشکبوس و هفت خان اسفندیار بیشتر از مابقی داستان‌ها مورد اقبال و توجه مخاطب قرار می‌گیرند.
این هنرمند پیشکسوت در خصوص بایسته‌های نقالی برای کودکان و نوجوانان بیان می‌کند: هر داستانی که در این هنر مطرح می‌شود، دریچه‌ای به جهان جدید است و درس‌هایی مانند شجاعت و رشادت، حماسه نگهداری از خاک وطن، حفظ ارزش‌های میهن و... را به این نسل منتقل می‌کند. اگر کودکان و نوجوانان از کودکی این هنر را بیاموزند، نه تنها این میراث ارزشمند حفظ می‌شود بلکه نسل داناتر می‌شود. هنر تاج ‌سرِ آفرینش است، به قول حضرت سعدی؛ هنرمند هر جا که رود، قدر بیند و بر صدر نشیند. اگر ما نوجوانانی علاقه‌مند به هنر پرورش دهیم، ایران و هنر ایرانی را بیمه می‌کنیم. مدت زمان نقالی برای کودکان نهایتاً ۱۲-۱۰ دقیقه است اما برای بزرگسالان می‌توانم حدود ۴۰ دقیقه الی یک ساعت نقالی کنم. کودکان امروز، کودکان عصر دیجیتال و فضای مجازی هستند و باید بیشتر به سمت تصویرسازی برای آن‌ها برویم. 

بی‌مهری به پرده‌خوانی
وی در ادامه این گفت‌وگو درباره وضعیت معیشتی هنرمندان نقال عنوان می‌کند: از قدیم مثالی داریم که می‌گوید حرمت امامزاده را متولی نگه‌ می‌دارد. ای کاش دوستان تصمیم‌گیرنده به این نکته توجه داشته باشند که من عمر و جوانی خود را صرف این هنر کرده‌ام و تعصب خاصی نسبت به آن دارم. من از سال ۱۳۶۹ وارد هنر تئاتر شدم، در جشنواره‌های مختلف برنامه اجرا کردم و تنها از راه هنر ارتزاق می‌کنم. ما نباید هنرمندانِ یک هنر ویترینی باشیم. هر کدام از نقال‌ها برای یادگیری و تسلط داشتن به این هنر باید آواز، هفت دستگاه موسیقی، نحوه نواختن ساز و... را یاد داشته باشند. اگر همچنان بی‌توجهی و بی‌مهری به هنر پرده‌خوانی و نقالی ادامه داشته باشد، به زودی چراغ آن‌ها خاموش می‌شود و برای جلوگیری از این اتفاق، می‌توانیم این دو هنر را در مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها تدریس کنیم. این هنر در یونسکو به ثبت رسیده اما در کنارش نوشته شده «هنر در حال انقراض». پس از از دنیا رفتن مرشدهای بزرگ و پیشکسوت ما مانند مرشد ترابی و مرشد سعیدی نقالی ناگهان افت کرد و اکنون ۴-۵ نفر هستیم که بیشتر از بقیه فعالیت می‌کنیم و پس از ما این هنر هم مثل خیلی از هنرهای دیگر آرام آرام از بین خواهد رفت.
وی در پایان به اهمیت نقالی از جنبه ملی و میهنی و همچنین از جنبه دینی و مذهبی آن اشاره کرد و گفت: اگر من حماسه‌های اساطیر بزرگ را نقالی می‌کنم، تنها دلیل آن، حفظ و گسترش فرهنگ ناب ایرانی است. فرهنگی که مقام زن محترم است، کار و تلاش در آن ستایش شده و آزاده بودن را به مردم می‌آموزد. امام حسین(ع) از سفر حج، به کربلا سفر کردند و به اعتقاد من ایشان حج اصغر را رها کردند که به حج اکبر دست یابند. داستان‌های کربلایی و عاشورایی، درس رشادت و آزادگی به مردم می‌دهند و باید یادآوری کنیم امام حسین(ع) فرمودند اگر دین ندارید، لااقل آزاده باشید.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.