دوباره برای زیارت به حریم امن رضوی می‌روم اما از مسیری متفاوت از همیشه. وارد صحن جمهوری می‌شوم. رو به گنبد طلای حضرت ایستاده و به رسم ادب دوباره سلام می‌کنم. از ورودی سمت چپ ایوان طلا وارد دارالولایه می‌شوم. از خادمی که دم در ایستاده نشان رواق حضرت معصومه(س) را می‌گیرم. من را به سمت نخستین پله برقی هدایت می‌کند که به پایین راه دارد. این مسیر به رواق دارالحجه می‌رسد. آخرین پله‌ها را که رد می‌کنم چشمم به تابلویی می‌خورد که نام «رواق حضرت معصومه(س)» بر آن نوشته شده است. چند لحظه بعد میان آن‌همه هیاهو و شلوغی به رواقی می‌رسم که سرشار از آرامش است؛ آرامشی که ناشی از نزدیک‌تر شدن به قلب حرم است.

 رواقی با عمر کمتر از ۲۰ سال

رواق دارالحجه یکی از رواق‌های زیرسطحی حرم مطهر است که زیر صحن انقلاب قرار دارد. به سبب قرار گرفتن سرداب امام رضا(ع) در این رواق، زائران از این مکان با عناوینی همچون رواق زیرزمینی دارالحجه، قبر اصلی امام رضا(ع)، نزدیک‌ترین محل به قبر یا مرقد، زیرزمینی حرم امام رضا(ع) و زیرزمین زیارتی یاد می‌کنند.

رواق حضرت معصومه(س) در ضلع جنوب غربی رواق دارالحجه واقع شده و از مسیرهای بست شیخ طوسی و بست شیخ حرعاملی برای ورود خواهران و برادران، رواق دارالولایه در صحن جمهوری و انقلاب ویژه خواهران و بست شیخ بهایی ویژه ورود برادران قابل دسترسی است.

در زاویه شرقی رواق حضرت معصومه(س) یک پنجره نقره‌ای و سقفی به‌ صورت نیم‌گنبدی وجود دارد که راه ورود به سرداب مطهر امام رضا(ع) است. محدوده پنجره هشتی یا ضریح بالاسر مبارک در ضلع شرقی این رواق، پس از روضه منوره، نزدیک‌ترین مکان به مرقد شریف حضرت(ع) است. پشت این پنجره دیواری که با نور سبز رنگ مشخص است نزدیک‌ترین دیوار به مرقد امام(ع) است.

خانم جباری، یکی از خادمان حاضر در اینجاست. او اطلاعات بیشتری درباره این مکان در اختیارم می‌گذارد: «رواق حضرت معصومه(س) یکی از رواق‌هایی است که در زیرزمینی حرم مطهر واقع شده است. این رواق که عمری بیش از ۲۰سال ندارد قبلاً با نام دارالاجابه شناخته می‌شده است. علت نام‌گذاری قبلی این رواق همجواری با قسمت بالای سرداب حضرت و این مسیر تشرف بوده است. ظاهراً بنا بوده این رواق در ابتدا مانند بهشت ثامن‌الائمه(ع) به عنوان آرامستان استفاده شود اما به علت موقعیت آن نسبت به مضجع شریف و نیاز به وجود فضای سربسته بیشتر برای حضور زائران، تصمیم بر آن شده این مکان به عنوان یک رواق در نظر گرفته شود».

سمت راست صف آقایان، در راهرو مشرف به این پنجره، در چوبی کوچک قهوه‌ای رنگی است که کمتر کسی به آن توجه دارد. پس از پرس‌وجو از خادمان حاضر در رواق متوجه می‌شوم این در به سردابی می‌رسد که مرقد اصلی حضرت در آن واقع شده است.

زیارتی با آرامش خاطر

گوشه این رواق تعدادی از زائران یکی یکی به صف نسبتاً کوتاهی می‌پیوندد. جلوتر می‌روم تا از نزدیک آن را ببینم. یک طرف، آقایان و در طرف دیگر، خانم‌ها قرار دارند. نرده‌هایی با گلدان‌های بزرگ سرسبزی که روی آن است تا انتهای مسیر میان این دو صف قرار دارد. زائران آقا و خانم در دو طرف این مسیر در صف‌های منظم با قلب‌هایی آکنده از عشق امام رئوف(ع) آرام آرام به سمت پنجره‌ای نقره‌ای رنگ قدم برمی‌دارند؛ پنجره‌ای که از نظر موقعیت جغرافیایی در قسمت بالای سر حضرت بوده و مضجع شریف حضرت در فاصله 19.5 متری آن و ۱۶۰متری از کف این رواق قرار دارد. به گمان من، زائران زیادی از وجود چنین مسیر تشرفی خبر ندارند و خیلی‌ها نخستین بار است از این مسیر مشرف می‌شوند. این موضوع را لابه‌لای صحبت‌های دو نفر جلویی متوجه می‌شوم. خانم جوان‌تر به دوستش می‌گوید: «اینجا هم مثل ضریح بالاست. تازه هم نزدیک‌تر است و هم خلوت‌تر. صف آن هم خیلی کوتاه‌تر است. حیف که فردا روز آخر سفرمان است و باید برگردیم. کاش زودتر اینجا را پیدا می‌کردیم».

صف زائران سریع‌تر از چیزی که فکرش را می‌کردم پیش می‌رود. یکی دو نفر مانده تا نوبت من شود، هنوز چند متری فاصله دارم اما زیبایی و حس آرامش فضای پشت پنحره مجذوبم کرده است. از همین‌جا می‌شود آن طرف این پنجره نقره‌ای را دید. بالاخره به پنجره می‌رسم و لمسش می‌کنم. داخل آن دیواره‌ای سنگی وجود دارد که با نقوش زیبایی حکاکی شده است. بعضی قسمت‌ها کاشی‌کاری دارد. اسماء اللهی منیع، رفیع، قدیر و بدیع به ترتیب سرتاسر قسمت بالای دیواره حک شده است.

 فرصت مناجات و راز و نیاز با امام را پیدا نمی‌کنم و به عرض سلامی بسنده می‌کنم. خیلی مجال تماشای این منظره‌ دلنشین را هم ندارم و در حد چند تصویر در ذهنم حک می‌شود، چراکه خادمی که آنجا ایستاده زائران را هدایت می‌کند تا سریع‌تر زیارت کنند و نوبت را به دیگران بدهند.

رواقی مناسب برای خلوت و عبادت

رواق حضرت معصومه(س) معمولاً مکانی برای زیارت خانم‌هاست، اما آخر وقت‌ها زائران به صورت خانوادگی در آن حضور دارند. در این رواق نیز مانند بسیاری از اماکن حرم مطهر برنامه‌های فرهنگی مانند سخنرانی‌های عقیدتی، آموزش احکام، حلقه‌های معرفت و... تشکیل می‌شود. برگزاری نماز جماعت هم پای ثابت برنامه‌های اینجاست.

صبح‌ها برای اقامه نماز صبح درهای ورودی این رواق به مدت نیم ساعت باز شده و دوباره بسته می‌شود. اما از ساعت۸ صبح دوباره درهای آن به روی زائران باز می‌شود و تا ساعت ۱۱ شب پذیرای آن‌هاست.

این رواق زیرسطحی به دلیل نزدیک بودن به مرقد مطهر امام رضا(ع)، به مکانی خاص و آرام برای زیارت حریم ملکوتی امام رئوف(ع) تبدیل شده است. شاید همه زائران از وجود این مکان و امکان دسترسی به پنجره منتهی به سرداب حضرت اطلاعی نداشته باشند چراکه با وجود این شرایط، از ازدحام جمعیت در این رواق خبری نیست.

رواقی مناسب زیارت مادران

همچنین اینجا مکان آرامی است برای مادرانی که دوست دارند فرزندانشان هنگام زیارت در فضایی امن در کنارشان باشند. با یکی از این مادران که از دور مشغول تماشای بازی فرزندانش است وارد صحبت می‌شوم. منیژه خانی از دلیل انتخاب این صحن می‌گوید: «من و همسرم هر زمان به زیارت می‌آمدیم دوست داشتیم نزدیک ضریح برویم اما می‌بینید که دو بچه کوچک داریم و این کار برایمان آسان نیست. همیشه دوست داشتیم این شرایط فراهم شود ولی رسیدن به ضریح طبقه بالا با وجود بچه‌ها مشکل بود. تا اینکه یک روز از یکی از خادمان پرسیدم مسیر خلوت‌تری برای زیارت و رسیدن به ضریح وجود ندارد، که او اینجا را معرفی کرد. حدود یک سال پیش برای نخستین بار به اینجا آمدیم. محیط این رواق برای ما خیلی مناسب است. هم با خیال راحت به زیارتمان می‌رسیم و هم بچه‌ها حسابی سرگرم بازی می‌شوند و نگرانی بابت آن‌ها نداریم».