به گزارش قدس آنلاین در این سال‌ها، علاوه بر خاطرات بسیاری از رزمندگان که در قالب داستان و رمان توسط راویان نگاشته و منتشر شده است، رمان‌های زیادی هم با قلم نویسندگان حرفه‌ای به بازار نشر آمده‌اند. حال که در سالگرد آغاز جنگ تحمیلی قرار داریم، مروری بر چند رمان ماندگار این حوزه داشته‌ایم؛ رمان‌هایی که به شکلی مستقیم؛ ماجرا و برشی از جنگ را در قالب یک داستان روایت کرده‌اند. در نوشته امروز به معرفی رمان‌هایی از احمد محمود، احمد دهقان، حبیب احمدزاده، محمدرضا بایرامی، داوود غفارزادگان، محمدحسن شهسواری و فرهاد حسن‌زاده پرداخته‌ایم. ذکر این نکته ضروری است که در این فهرست حتماً جای نویسندگانی چون داوود امیریان، اکبر صحرایی، رضا امیرخانی، شهریار مندنی‌پور و... خالی است.
نخستین رمان جنگی
وقتی سخن از رمان‌های دفاع مقدس به میان می‌آید، نامی جز «زمین سوخته» اثر ماندگار احمد محمود به عنوان نخستین رمان جنگی ایرانی به ذهن خطور نمی‌کند.
این اثر که یکی از پرفروش‌ترین آثار حوزه دفاع مقدس در دهه ۶۰ تا ۷۰ به شمار می‌آید، سه ماه نخست تجاوز رژیم بعث به خاک ایران و مقاومت جانانه مردم را روایت می‌کند.
این رمان حاصل تجربه زیسته احمد محمود از دوران جنگ است. «زمین سوخته» دارای داستانی ساده و خطی است که با ظرافت به رشته تحریر درآمده و با زاویه دید درونی و به شیوه راوی قهرمان پیش می‌رود.
این کتاب سال‌ها نادیده گرفته شد تا اینکه بعدها نویسندگانی چون احمد دهقان از آن یاد و جوایز ادبی خود را به این اثر تقدیم
کردند.
اثری از مهم‌ترین نویسنده جنگ
احمد دهقان را به واقع می‌توان مهم‌ترین نویسنده جنگ ایران و عراق دانست، نویسنده‌ای که آثار بسیاری در این حوزه نوشته است. اگرچه یکی از آثار ماندگار دهقان ، «سفر به گرای ۲۷۰ درجه» است که جوایز بسیاری را نصیب نویسنده‌اش کرد اما درباره این کتاب بسیار گفته و نوشته شده. در این مجال بهتر دیدیم از «جشن جنگ» او بنویسیم؛مجموعه‌ای که با فاصله ۱۵ ساله از «من قاتل پسرتان هستم» خلق شد. داستان‌های این کتاب درباره شخصیت‌هایی است که زمانی قهرمان دوران خودشان بوده‌اند اما بعد از جنگ دیگر آن قهرمانی وجود نداشت. بسیاری بر این کتاب خرده گرفتند که داستان‌ها تلخ و حتی ضدجنگ هستند اما نویسنده در پاسخ به انتقادها گفت: من هیچ‌گاه به این کلمات توجه نداشته ام چون قرار است وظیفه خودم را انجام دهم؛وظیفه من نوشتن و اضافه کردن برگی به ادبیات کشور است.
نگاهی فلسفی به دفاع مقدس
حبیب احمدزاده که متولد آبادان است، درباره جنگ ایران و عراق دست به قلم برده و دو اثر «شطرنج با ماشین قیامت» و مجموعه «داستان‌های شهر جنگی» را نوشت که از دو داستان این مجموعه اقتباس شد و فیلم درخشان «اتوبوس شب» ساخته شد.
اما رمان «شطرنج با ماشین قیامت» رمانی است که بیشتر مورد توجه است چون از منظری متفاوت به موضوع جنگ هشت ساله پرداخته است.
این رمان، حوادث سه روز از محاصره آبادان به دست نیروهای عراقی را بازگو و به وقایع و رخدادهای جنگ می‌پردازد. قهرمان این رمان، دیده‌بان نوجوان ۱۷ساله‌ای است که به ناچار به جای دوست مجروحش، راننده خودرو حمل غذا می‌شود. او از این شغل ابا دارد و سعی می‌کند افراد کمتری از آن باخبر شوند.
روایت متفاوت و نگاه فلسفی نویسنده به مقوله جنگ ایران و عراق و دلاوری رزمندگان، ویژگی بارز این رمان به شمار می‌آید.
کشمکش درونی یک سرباز
در ادبیات دفاع مقدس نام چند نویسنده همواره می‌درخشد که از آن جمله می‌توان به محمدرضا بایرامی اشاره کرد؛ نویسنده‌ای که آثار متعددی را در قالب‌های متفاوت درباره دفاع مقدس به نگارش درآورده که یکی از شاخص‌ترینشان «پل معلق» است.
بایرامی در پل معلق، بخشی از داستان زندگی سربازی به نام نادر صدیق را که عضو پدافند نیروی هوایی است، روایت می‌کند؛ سربازی که در نیمه خدمت، پدر، مادر و خواهرش را از دست می‌دهد و به دلیل آنکه خود را در مرگ آن‌ها مقصر می‌داند، به دنبال فرار از گذشته است و این چنین با داستانش با جنگ گره می‌خورد.
کشمکش درونی انسان و جدال با افکار درونی از ویژگی‌های بارز پل معلق است که نویسنده به خوبی توانسته از پس نگارش آن بربیاید و مخاطب را درگیر این جدال کند.
روایتی عینی از بمباران تهران
داوود غفارزادگان از نویسندگان صاحبنام ادبیات نوجوان پس از انقلاب اسلامی است، ویژگی مهم این نویسنده، روایتی درست و ناب از زمان خود و رویدادهای آن در داستان‌هایی است که می‌نویسد. آثاری که در کنار تمامی المان‌های روایی دارای جنبه‌های مهمی از جامعه زمان خود هستند. آواز نیمه شب نمونه‌ای از همین دست است که داستانی در بستر جنگ ایران و عراق را روایت می‌کند. آواز نیمه شب، داستان نوجوانی است که سودای نویسندگی در سر دارد و در کش و قوس شب‌های حمله هوایی به تهران و در پناهگاه سعی دارد با توصیف آنچه در پیرامون او در حال رخ دادن است، خود را در قامت یک نویسنده معرفی کند. بهره بردن نویسنده از توصیف‌ها و شخصیت‌پردازی‌هایی که برای مخاطب ملموس و عینی است از ویژگی‌های بارز این کتاب است که باید تعلیق و جذابیت را هم به آن اضافه کرد.
شهری به وسعت ایران
حسن شهسواری با مطالعات فراوان و استفاده از زبانی داستانی به بیان اتفاق‌های خرمشهر در رمان «ایران‌شهر» پرداخته است.
دراین کتاب از مستندات تاریخی فراوان و خاطرات مکتوب و شفاهی افراد بسیاری استفاده شده است تا در کلیات از واقعیات تاریخی دور نماند، اما تمام شخصیت‌های این رمان در خیال نویسنده شکل گرفته‌اند و وجود خارجی ندارند. تا به حال پنج جلد این رمان بلند و دنباله‌دار منتشر شده است. بنا به گفته نویسنده جلد هفتم این کتاب به پایان رسیده است. حوادث این رمان طولانی فقط در بازه زمانی ۳۷ روز اتفاق می‌افتد؛ از دو روز پیش از شروع جنگ تا روز ۴ آبان، یعنی از ۲۹ شهریور ۱۳۵۹ تا ۴ آبان همان سال. نویسنده قصد دارد رمان ایران‌شهر را در ۱۵ جلد بنویسد.
رمان باید به ترتیب و پشت سر هم خوانده شود. هر جلد آن نیز حدود ۳۰۰ صفحه است.
سفری بی پایان
«مهمان مهتاب»، «این وبلاگ واگذار می‌شود»، «حیاط خلوت» و «هستی» بخشی از آثار دفاع مقدسی از کارنامه پُر و پیمان فرهاد حسن‌زاده است اما آخرین اثری که از این نویسنده و شاعر توانمند ایرانی منتشر شده، باز هم کتابی است دفاع مقدسی؛ اثری خواندنی که حسن‌زاده ۲۰سال برای نوشتن آن زحمت کشیده و برای مخاطب بزرگسال توسط نشر افق منتشر شده است.
جرقه نگارش این اثر در زمانی که حسن‌زاده ۴۰ سال داشت در مرداد سال ۱۳۷۸ زده شد و پس از گذشت ۲۰ سال به اتمام رسیده و در ۶۰سالگی‌اش در آذرماه ۱۴۰۰ متولد شد.
«قطار جک لندن» ۵۰ شخصیت دارد و زندگی در ماه‌های آغازین جنگ در شهر آبادان را بازگو می‌کند و درباره ماجرای یک خانواده است که با شروع جنگ مسائلی برای آن‌ها پیش می‌آید و زندگی‌شان دچار تغییر و تحولاتی می‌شود.
تبعات جنگ بر جامعه امروز
یکی دیگر از نویسندگان دفاع مقدس مجید قیصری است. نویسنده‌ای که دوران نوجوانی‌اش را در جنگ گذرانده و همیشه آثارش رنگ و بوی جنگ دارد. او چندین اثر دفاع مقدسی در کارنامه نویسندگی‌اش دارد که تعدادی از این آثار هم برنده جوایز معتبر ادبی شده‌اند.
اما مجموعه داستان «ساحل تهران» قیصری آخرین اثر دفاع مقدسی این نویسنده است که در سال ۱۳۹۹ منتشر شد. این کتاب مجموع پنج داستان کوتاه است که از تبعات جنگ بر جامعه امروز گفته و از این نظر اثری متفاوت شده است. قیصری در این کتاب از آدم‌های آسیب‌دیده جنگ سخن گفته و وجه انسانی جنگ را مورد توجه قرار داده است.
داستان‌های «ساحل تهران» داستان موقعیت هستند که ساده روایت شده‌اند و همین سادگی روایت سبب همراهی خواننده و تأثیرگذاری داستان شده است.
نظر شما