امروز ۱۰ ربیع‌الاول، روزی است که حضرت خدیجه کبری(س) به همسری آسمانی‌ترین مرد زمین درآمد و محرم دلتنگی‌های وسیع‌ترین قلب عالم شد. او که یکی از ثروتمندترین زنان دوران خود بود، در راه پیشبرد اسلام همه اموال خود را هزینه کرد. بخششی آنچنان اثربخش که طبق آنچه در روایات آمده، گسترش و برافراشته شدن پرچم اسلام از برکات آن است.

به بهانه این روز پربرکت، بر آن شدیم تا در گفت‌وگو با دکتر مینو اصلانی، رئیس بسیج جامعه زنان کشور به سیره حضرت خدیجه(س) پرداخته و به درس‌هایی که روش ایشان برای جامعه امروزی دارد بپردازیم. با ما همراه باشید.

خدیجه(س) الگوی ساده زیستی و ایمان

دکتر اصلانی در ابتدا با بیان اینکه در میان صفات ارزنده حضرت خدیجه(س)، ایثارگری اقتصادی حضرت می‌تواند به عنوان الگوی جهاد اقتصادی برای تمام مسلمانان عالم خصوصاً زنان قرار بگیرد، می‌گوید: حضرت خدیجه(س) بصیر و بسیار با تدبیر بود. او به زمانه خود آگاه بود و فریفته اموال و دارایی‌های بسیاری که در اختیار داشت نشد بلکه با نگاه جامعی که به مسائل مختلف اجتماعی داشت از این فرصت به دست آمده برای رسیدن به اهداف و آرمان‌های والاتر استفاده کرد. آن هم در زمانه‌ای که زنان در قید و بند مسائل زندگی شخصی و فردی خود بودند و متول‌ها به فخر فروشی مبادرت می‌کردند، برده‌هایی در اختیار می‌گرفتند و... اما حضرت خدیجه(س) با وجود اینکه توانایی داشتن چنین زندگی داشت اما خودساختگی را در پیش گرفت. پیامبر اکرم(ص) و ام‌المؤمنین(س) با رفتار خود در دوری از تجمل‏گرایی و با عمل به ساده‏زیستی، الگوی پیروان و مسلمانان شدند.

او ادامه می‌دهد: محرم خانه وحی شدن و پشت و پناه و حامی همه جانبه پیامبر اسلام بودن در توان هر زن نیست اما حضرت خدیجه(س) به دلیل اینکه توانسته بود بر نفس عماره خود مسلط شود، محیط را تحلیل کرده و آگاه به زمان شده بود، کنار پیامبر(ص) حضور پیدا کرد و در زندگی و آرمان و رسالت الهی که بر دوش پیامبر(ص) گذاشته شده بود کمک رساند و نقش مؤثری ایفا کرد. به همین دلیل هم بود که پیامبر اکرم(ص) چه در دوران حیات خدیجه(س) و چه پس از وفات او همیشه احترامش را نگه می‌داشت و با او آرامش پیدا می‌کرد. حتی بعد از وفات حضرت خدیجه(س) نیز یاد و خاطره‌اش را گرامی می‌داشت و با حفظ کرامت و شأنیت و بغض از او یاد می‌کرد.

نقش اجتماعی و اقتصادی حضرت خدیجه(س) در گسترش اسلام

رئیس بسیج جامعه زنان کشور بیان می‌کند: وجود ذی‌جود حضرت خدیجه(س) نقش مهمی در شکل گیری تمدن اسلامی داشت. او تمام اموال خود را بدون هیچ چشم داشتی برای توسعه و تقویت اسلام صرف کرد و اگر همراهی این بانوی بزرگ اسلام نبود برای گسترش اسلام مسیر سختی در پیش بود. شخصیت والا و کار بزرگی که او انجام داد سبب شد تا همیشه مورد احترام پیامبر الهی(ص) و خاندان نبوت و اهل بیت(ع) قرار داشته باشد.

دکتر اصلانی یادآور می‌شود: ام‌المؤمنین حضرت خدیجه کبری(س) غیر از اینکه همسر پیامبر(ص) بود، شخصیتی متعالی داشت. او بر زمان اشراف داشت و حرکت می‌کرد نه در زمان. او نه تنها موقعیت شناس، بصیر، آرمان‌خواه، آگاه و به دور از حاکمیت اشرافی زمان خود بود بلکه با استدلال منطقی و زندگی هدفمند و عقلانیت؛ تحلیل درستی از آینده داشت. او تابع محض خدای متعال بود و غیر از ذات اقدس الهی چیزی را نمی‌پرستید. چنین شخصیت ممتازی می‌توانست جایگاه رسالت را درک کند و در کنار مقام رسالت اثرگذاری داشته باشد.

این پژوهشگر دینی به روایت گوشه‌ای از تاریخ پرداخته و می‌گوید: حضرت خدیجه(س) با تمام وجود پیامبر اسلام(ص) را دوست داشت. آمده است که گروهی از زنان جاهل و مغرض قریش او را سرزنش کرده و می‌گفتند:«خدیجه با آن همه شوکت با یتیم ابوطالب محمد(ص) که تهیدست و فقیر است ازدواج کرده، آیا این ننگ نیست؟» وقتی خبر این سرزنش‌ها و یاوه سرایی‌ها به خدیجه(س) رسید، آن بانوی خردمند دستور داد غذای مطبوعی آماده کنند. آن زنان را به صرف ناهار فرا خواند. وقتی میهمانان غذا خوردند، به آنها گفت: «شنیدم شما و شوهرانتان، در مورد ازدواج من با محمد(ص) خرده گرفته‌اید. من از شما می پرسم آیا در میان شما شخصی نظیر محمد(ص) وجود دارد؟ آیا در سراسر مکه و اطراف آن، شخصیتی با جمال و کمال همانند محمد(ص) از جهت فضایل و اخلاق نیک می‌یابید؟ من به خاطر این کمالات عالی او با او ازدواج کردم». این نکته از زندگی خدیجه(س) بیان می‌کند که ازدواج موضوعی حیاتی و هدفمند است و انسان در ازدواج باید به موضوعات بسیار اساسی توجه کند.

او می‌گوید: امانتداری، صالح بودن، راستی، سخاوت، صداقت و... ویژگی‌های برجسته محمد امین بود. حضرت خدیجه(س) نیز در بین قریش بسیار قابل احترام بود. او در آن دوران و اوج جهالت، طاهره و پاک دامن بود به گونه‌ای که او را سیده قریش می‌خواندند. اگر حضرت خدیجه(س) با ویژگی‌های ممتاز و بی‌نظیر همسر فردی شد، پس آن فرد قطعاً مسیر الهی را طی کرده است. حضرت خدیجه(س) با ازدواج خود حقانیت رسالت پیامبر(ص) را اعلام کرد و با بذل اموال خود در مسیر اسلام راه حق را نشان داد.

حضرت خدیجه(س) نمادی از زن الگو برای اقتصاد مقاومتی

این استاد حوزه و دانشگاه تاکید می‌کند: ثروت خدیجه‌(س) در راه گسترش اسلام نقش مؤثری را ایفا کرد. به ویژه زمانی که قریش با به کارگیری همه توان خود، از حربه اقتصاد غافل نماند و با ایجاد تنگناهای مالی، مدت سه سال پیامبر(ص) و یارانش را محاصره کامل اقتصادی قرار داد. در چنین شرایطی، اموال خدیجه(س) توانست در راه پیشرفت و تقویت اسلام بخش مهمی از توطئه‌های اقتصادی را خنثی کرده و کمک شایسته‌ای به مسلمانان در این زمینه داشته باشد.

او با تاکید بر اینکه حضرت خدیجه(س) نمادی از یک زن الگو برای اقتصاد مقاومتی است، توضیح می‌دهد: وقتی حکومت دینی پایه‌های اقتصادی قوی، برنامه اقتصادی و نقشه راه جامع و کامل برای اداره اقتصادی مردم داشته باشد بدیهی است که این حاکمیت دینی می‌تواند دنیای مردم را هم اداره کند. روایات زیادی در این مورد داریم. به طور نمونه در روایتی امام صادق(ع) خانه بزرگ را نعمت دانسته است یا امام رضا(ع) در نگاهی کلی توجه به تفریحات سالم و لذت‌های مشروع و سفر رفتن را از ضروریات زندگی برشمرده است. نمونه‌های رفاه در اسلام زیاد است و حاکمیت دینی اقتضا می‌کند برای رفاه، اقتصاد و معیشت مردم تلاش کرده و برنامه و نقشه راه داشته باشد. این نقشه راه همان اقتصاد مقاومتی است.

او یادآور می‌شود: در اقتصاد مقاومتی همه نقش دارند. بهینه مصرف کردن، کنز نداشتن یعنی جمع‌آوری مال مانند جمع کردن غیرضروری طلا و... حضرت خدیجه(س) برای اینکه حاکمیت دینی بتواند رفاه مردم را تأمین کرده و به پایه‌های اقتصادی حاکمیت دینی کمک کند، از همه مال خود گذشت. او اموال خود را بسیار هدفمند در اختیار فردی امین که پیامبر اسلام بود قرار داد تا ایشان آن را در مسیر گسترش دین الهی استفاده کند. صرف مال در راه درست و به اندازه رفاه خود بهره بردن و مابقی را بعنوان سرمایه اجتماعی در اختیار حاکم قرار دادن یکی از درسهایی که از ام‌المؤمنین می‌شود گرفت. این کار با نگهداری طلاهای بسیار و ارز و... در صندوقچه‌ها کاملاً مغایر است و با سیره و روش حضرت خدیجه(س) مطابقت ندارد. حضرت خدیجه(س) برای ما الگویی تمام عیار است. او توانست از آنچه خداوند به او هدیه کرده بود مانند زمین‌های کشاورزی، دام‌ها و... بصورت مضاعف بهره‌برداری کند و از آن برای شکوفایی پایه‌های اقتصاد حاکمیت نوپای دینی استفاده کند. این حرکت حضرت(س) برای امروز ما الگو است.

خدیجه کبری(س) الگویی برای همیشه تاریخ

او یادآور می‌شود: حضرت خدیجه(س) از داشته‌های خود برای تقویت جبهه حق استفاده کرد و الگویی برای جامعه ما شد. نمونه‌هایی از حرکت حضرت خدیجه(س) را در اربعین حسینی(س) شاهد هستیم، آنجا که مردم بسیاری در عراق و ایران از مال خود برای پذیرایی از زائران حسینی می‌گذرند یا در مراسم شب‌های قدر و... مردم از داشته‌های خود برای برپایی آموزه‌های دینی عبور می‌کنند. این موارد همه نشأت گرفته از روح بلند حضرت خدیجه(س) است.

دکتر اصلانی در پایان با بیان اینکه حضرت خدیجه برای همیشه تاریخ الگو است، می‌گوید: سیره شخصیتی، اجتماعی و اقتصادی ایشان برای ما درس دارد. پرهیز از روحیه اشرافی‌گری، اسراف، تنوع طلبی و... تنها بخشی از سیره آن حضرت است. برای ساخت کشورمان باید به موضوعات اقتصادی مانند بهینه مصرف کردن و پرهیز از اسراف در تمامی حوزه‎ها توجه ویژه‌ای کنیم. رسالت خانم‌ها در این راه بسیار مهم است. باید حضرت خدیجه(س) را شناخته و از او برای ارتقای زندگی اسلامی خود الگو بگیریم. تقویت روح آزادگی و آزادمنشی، وابسته نبودن به مسائل مادی، گذشت، انفاق و دوری از خودنمایی و فخرفروشی و روحیه اشرافی یا حتی حسرت داشتن برخی نعمت‌ها از آن مواردی است که کمک می‌کند منش و سیره حضرت خدیجه(س) را در زندگی خود پیاده کنیم.