کارشناسان براین باورند اگرچه کرونا ضربه آخر را به گردشگری در ایران وارد کرد، اما تنش‌های این ضربه به همراه تورم و وضعیت نامناسب اقتصادی و نبود زیرساخت تا امروز ادامه دارد و چشم‌انداز روشنی برای آینده این صنعت دیده نمی‌شود.
فرصتی برای ورود به عرصه تجارت
یک پژوهشگر حوزه صنایع‌دستی و گردشگری و استاد دانشگاه با اشاره به اینکه گردشگری به دلیل ماهیت و ویژگی‌های خاص آن، فرصت‌های مناسبی را برای ورود به عرصه تجارت بین‌المللی، فارغ از سطح توسعه‌یافتگی کشورها فراهم می‌آورد، عنوان می‌کند: درک این مهم سبب شده این فعالیت که اساساً ماهیت خدماتی دارد، پس از صنعت نفت و خودرو به عنوان سومین صنعت جهان شناخته شود.
حجت‌الله مرادخانی به قدس می‌گوید: توسعه گردشگری در یک منطقه بر محیط اجتماعی و اقتصادی آثار مثبت بسیاری دارد که ازجمله آن‌ها می‌توان به اشتغال‌زایی، افزایش درآمد، سود ناشی از تولید و عرضه محصولات دامی و کشاورزی به گردشگران، کاهش مهاجرفرستی منطقه اشاره کرد و همچنین توسعه گردشگری موجب بازبینی فرهنگ بومی، تلاش در زنده نگه داشتن آن و رو آوردن دوباره به تولید صنایع‌دستی و... می‌شود.
وی درخصوص موانع اصلی توسعه گردشگری در کشور به نبود یک برنامه جامع و راهبردی و همچنین مشخص نبودن هدف‌ها و سیاست‌های ایرانگردی و جهانگردی در قالب یک برنامه اجرایی اشاره و تأکید می‌کند: توسعه‌نیافتگی سواحل خلیج‌فارس و امکانات نامناسب دریایی و تطبیق نداشتن و هماهنگ نبودن فرهنگ جهانگردان برخی از کشورهای خارجی با فرهنگ اسلامی از چالش‌هایی است که در توسعه گردشگری با آن روبه‌رو هستیم.
فضای نامساعد علیه گردشگری ایران
این مدرس دانشگاه به فضای نامساعد تبلیغاتی برای مخدوش کردن چهره و انزوای ایران در سطح بین‌المللی تأکید دارد و می‌افزاید: نبود نیروی انسانی کارآزموده و متخصص امورجهانگردی در دفاتر ایرانگردی و جهانگردی و بی‌اطلاعی و بی‌تجربگی کادر شاغل در مؤسسات جهانگردی ازقبیل خدمتگزاران هتل‌ها، کارکنان آژانس و راهنمایان جهانگردی از دیگر مشکلات این حوزه است.
مرادخانی ادامه می‌دهد: تمایل نداشتن بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در این حوزه به دلیل نداشتن سودآوری، حمایت ناکافی دولت، اقدامات سلیقه‌ای و محدودکننده از سوی برخی مقامات غیرمسئول از دیگر عوامل توسعه نیافتن گردشگری در کشور بوده است.
وی با تأکید براینکه ایران با وجود غنا و تنوع فرهنگی، تمدنی، زیست‌محیطی و آداب و رسوم، جایگاه و سهم متناسب با خود را در صنعت گردشگری کسب نکرده، می‌افزاید: ایران درحال حاضر تنها یک صدم درصد سهم گردشگری جهان را دراختیار دارد و با وجود رشد شتابان در این صنعت، همچنان با دیگر رقبای خود اختلاف فاحشی دارد.
این پژوهشگر اظهار می‌کند: مقایسه درآمد کسب شده توسط ترکیه و همچنین آثار گردشگری این کشور از لحاظ جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی با کشور ایران نشان‌دهنده آن است که سالانه چه مقدار از ظرفیت این صنعت را از دست می‌دهیم، استفاده از ظرفیت‌ها در کشور ما در حد صفر است و نتوانسته‌ایم جایگاه خودمان را در دنیا بالا ببریم.
گردشگری سبز و موانع آن در کشور
مرادخانی با اشاره به شعار سال سازمان گردشگری جهانی با عنوان گردشگری و سرمایه‌گذاری سبز، تصریح می‌کند: این مقوله ناظر به اهمیت سرمایه‌گذاری در زمینه زیرساخت‌ها و کسب‌وکارهایی است که سبز هستند و گرایش به پایداری زیست محیطی دارند.
وی با تأکید براینکه گردشگری باید در راستای توسعه سرمایه در این زمینه باشد، ادامه می‌دهد: سرمایه‌گذاری سبز یعنی سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها و مجموعه‌هایی که بر پایه محیطی و اجتماعی تمرکز دارند و طبعاً این عرصه از ظرفیت بالاتری در رشد اجتماعی و اقتصادی، ریسک کمتر و رضایت عمومی بیشتر برخوردار است.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه همواره این خلأ را در کشور داریم که نگاهی به سرمایه‌گذاری‌های سبز وجود ندارد، تأکید می‌کند: شاهد این مسئله این است که ما یک گسست معنادار و محسوس در توسعه گردشگری و عرصه‌هایی مثل صنایع‌دستی داریم؛ درواقع عموماً برنامه‌ها، حرکت‌ها و رویدادهای مربوط به گردشگری تک‌ساحتی هستند و توجهی ندارند صنایع‌دستی به عنوان یک صنعت سبز می‌تواند چه فرصت‌ها، جاذبه‌ها و ظرفیت‌هایی را در رشد گردشگری داخلی و خارجی و جذب سرمایه‌گذار به همراه داشته باشد.
این پژوهشگر گردشگری با تأکید بر اینکه ما باید در راستای حرکت جهانی گردشگری سرمایه‌گذاری‌هایمان را به کسب‌وکارهای سبز فرهنگی و خلاق مثل صنایع‌دستی معطوف کنیم، ادامه می‌دهد: باید گسست میان صنایع‌دستی و گردشگری را که ریشه اصلی آن در مدیریت میراث فرهنگی و نگاه جزیره‌ای به این عرصه‌هاست، کم‌کم از بین ببریم.
مرائخانی با گلایه از اینکه متأسفانه در برنامه هفتم توسعه در فصل گردشگری؛ گردشگری دیده شده، میراث فرهنگی هم کمی دیده شده اما صنایع‌دستی اصلاً دیده نشده، می‌گوید: یعنی اصلاً دراین خصوص نگرشی در میان مسئولان و مدیران وجود ندارد؛ ما در زمینه صنایع‌دستی ظرفیت‌هایی داریم که علت به فعلیت نرسیدن آن‌ها بی‌توجهی خودمان است.
این استاد دانشگاه همچنین یکی از مهم‌ترین مشکلات، چالش‌ها و خلأهای محسوسی که گردشگری کشور با آن روبه رو است را نبود و یا کمبود آموزش در این رشته می‌داند و ادامه می‌دهد: ما بیشتر به دنبال افزایش کمی سفر در ایران هستیم، نه افزایش کیفی و این افزایش کمی چندان دستاوردی نخواهد داشت و چه بسا تخریب‌های بیشتری به همراه دارد.
وی می‌افزاید: مرجعی برای آموزش سفر و نحوه برخورد با جوامع محلی وجود ندارد و یا تولید محتوا در این خصوص نداریم؛ این درحالی است که ما در معاونت گردشگری یک اداره کل به نام اداره آموزش داریم که وظیفه آموزش را بر عهده دارد.
وی می گوید: سازمان گردشگری جهانی امروز بر صنایع‌دستی تأکید دارد اما متأسفانه سمت و سوی فعالیت‌ها و نگاه‌ها در کشور به کسب‌وکارهای سبز و فرهنگی و خلاق مثل صنایع‌دستی بیشتر موضع‌گیری‌های شعارگونه و ژست‌گونه است؛ در نتیجه از یک طرف از مواهب، دستاوردها و نتایج رشد اقتصادی و اجتماعی و تقویت معیشت خانواده‌ها و رشد آن محروم می‌شویم از طرف دیگر نمی‌توانیم از این ظرفیت موجود در رشد گردشگری بهره‌برداری کنیم.
به‌گونه‌ای که در وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، معاونت گردشگری و معاونت صنایع‌دستی هر یک ساز خود را می‌زند و از برنامه‌های یکدیگر هیچ اطلاعی ندارند و این نگرش به زیرمجموعه‌های آن‌ها هم تسری پیدا کرده است.
گردشگری؛ صنعتی بین‌بخشی و اقتصاد مکمل
مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی و گردشگری نیز با بیان اینکه ما باید عزم عمومی و جمعی در پشت گردشگری قرار دهیم تا گردشگری بتواند رشد و توسعه پیدا کند، می‌گوید: گردشگری یک صنعت بین‌بخشی و اقتصاد مکمل است و به تنهایی نمی‌تواند توسط یک دستگاه و یا یک مجموعه رشد و توسعه پیدا کند، ضمن اینکه برای دیگر کشورها هم این اتفاق نیفتاده است.
سید مصطفی فاطمی در گفت‌وگو با قدس یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در حوزه گردشگری که یکی از راهبردهای بسیاری از کشورها در حوزه گردشگری است را تطابق صندلی و تخت می‌داند و می‌گوید: کمبودهایی که در بحث پروازهای بین‌المللی و همچنین در بخش حمل‌ونقل داریم از بزرگ‌ترین چالش‌های ما درحوزه گردشگری است.
وی بحث دیپلماسی ضعیف گردشگری را یکی دیگر از چالش‌های موجود درحوزه توسعه گردشگری عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: باید تلاش کنیم با کشورهای هدف، توسعه روابط داشته باشیم تا بیشتر به کشور ما سفر کنند.
فاطمی با اشاره به ایران‌هراسی و چالش‌هایی که از این منظر برای کشور ما ایجاد شده، نوع نگرش به گردشگری، سیاست‌های نامناسب گردشگری، تبلیغات منفی دشمنان ایران و توجه نداشتن به خدمات رفاهی- گردشگری را از موانع اصلی توسعه نیافتن گردشگری در کشور می‌داند.
وی تأکید می‌کند: دیپلماسی عمومی که یکی از شاخه‌های آن، دیپلماسی گردشگری است به این نکته اشاره دارد که تصویر کشورها در جهان تعیین‌کننده چگونگی روابط آن‌ها با دیگر کشورها، حضور آن‌ها در بازارهای جهانی و موفقیت در تجارت جهانی و توانایی آن‌ها در میزان موفقیت در جذب گردشگران خارجی است.
گردشگری، صنعتی ترسو
این کارشناس گردشگری با تأکید براینکه گردشگری صنعتی بسیار ترسو است و با کوچک‌ترین مشکلی شاهد افول آن خواهیم بود، ادامه می‌دهد: کشوری که زیرساخت‌های ناقصی دارد از نظر گردشگران مکان مناسبی برای سفر نیست، هر چند از زیباترین جاذبه‌های طبیعی و غنی‌ترین جاذبه‌های فرهنگی برخوردار باشد.
فاطمی امنیت گردشگری را یکی از عوامل مؤثر حضور گردشگران در یک کشور می‌داند و می‌افزاید: در توسعه گردشگری امنیت ذهنی و تصویر ذهنی کشورها تعیین‌کننده است؛ ایمنی زیرساخت‌ها و مکان‌های گردشگری نیز از موضوع‌های مهم ایمنی در گردشگری به شمار می‌رود، به‌گونه‌ای که یک خبر منفی به‌سرعت سبب حذف گردشگران از یک جاذبه گردشگری در منطقه گردشگری خواهد شد.
وی با اشاره به چالش‌های جدی گردشگری در داخل کشور، می‌گوید: ما نیاز به فرهنگ‌سازی و آموزش در داخل کشور داریم؛ مردم ما باید بدانند وقتی به یک منطقه سفر می‌کنند ممکن است با مردم محلی و اعتقادات خاص روبه‌رو شوند که باید به فرهنگ جامعه میزبان احترام گذاشته شود و شئون اخلاقی و مباحث فرهنگی جامعه میزبان را رعایت کنند.
وی اظهار می‌کند: آموزش گردشگری مسئولانه و احترام به طبیعت و جوامع محلی یکی از ضروریات است. یک گردشگر علاوه بر احترام به محیط زیست و طبیعت، باید دربرابر سنت‌ها و آداب جوامع محلی که از آن بازدید می‌کند نیز احساس مسئولیت کند.
مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی عنوان می‌کند: گردشگری و سرمایه‌گذاری سبز که به عنوان شعار روز جهانی گردشگری انتخاب شده بر سرمایه‌گذاری بیشتر و هدفمندتر در سه حوزه افراد، سیاره زمین و رفاه تأکید کرده، از این رو شعار ملی کشور هم به‌منظور گرامیداشت این ایام «سفر به فردای ایران با گردشگری و سرمایه‌گذاری سبز» انتخاب شده است.
فاطمی ادامه می‌دهد: انتخاب شعار ملی سفر به فردای ایران با گردشگری و سرمایه‌گذاری سبز درواقع بستری به منظور جهت‌دهی به سیاست‌ها، برنامه‌ها و اقدامات جاری منطبق با شعار سازمان جهانی گردشگری با عنوان «گردشگری و سرمایه‌گذاری سبز» به شمار می‌آید و علاوه براینکه رویکرد گرامیداشت روز جهانی گردشگری امسال را به نمایش خواهد گذاشت، سبب انطباق با الگوها و نگاه جهانی درطول سال خواهد شد.
وی به تأسیس دبیرخانه‌ای با عنوان دبیرخانه سرمایه‌گذاری‌های سبز اشاره می‌کند و می‌گوید: پیشرفت‌هایی در این زمینه ایجاد شده و سازمان‌های مرتبط هم کم‌کم به این موضوع رسیده‌اند که در سایه سرمایه‌گذاری‌های سبز است که می‌توانیم محیط زیست خودمان و جامعه میزبان را حفظ کنیم.
مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی با تأکید بر اینکه در سال‌های گذشته محیط زیست یک نگاه حفاظت صفر را داشت که عدم ورود هیچ دستگاهی به مجموعه‌هایی که زیرمجموعه محیط زیست بود را شامل می‌شد، عنوان می‌کند: امروز محیط زیست به حفاظت بهره‌برداری‌محور هم معتقد است و این نوع نگاه در محیط زیست غالب شده که با ورود سرمایه‌گذاران سبز به محیط‌های طبیعی و با نگاه حفظ کالبدی و حفظ زیست محیطی فرهنگی آن منطقه می‌توانیم بسیار مؤثرتر از امروز که نگاه حفاظتی صفر داریم فعالیت کنیم.
نظر شما