به گزارش آستان‌نیوز؛ حجت‌الاسلام والمسلمین دکترعبدالرضا اصغری، عضو هیئت علمی دانشگاه رضوی و مدیر توسعه وقف و مشارکت‌های اجتماعی بنیاد بهره‌وری موقوفات آستان قدس رضوی به مناسبت هفته وقف به پرسش‌هایی در این زمینه پاسخ گفت و ضمن اشاره به قلمرو متنوع وقف بر فراهم شدن امکان وقف برای همه مردم و علاقه‌مندان به این صدقه جاری تأکید کرد.

چه بخشی از فرایند و موضوع وقف است که درباره آن مردم، کمتر مطلع هستند و نیاز است در اطلاع‌رسانی‌ها و تولید محتوا روی آن تمرکز شود؟

دو حوزه در این زمینه نیاز به تمرکز ویژه دارد: یک حوزه قلمروهای وقف با این توضیح که هنوز بسیاری از افراد فکر می‌کنند اگر آپارتمان، زمین، خانه و باغ داشتی می‌توانی وقف کنی و پولدارها فقط می‌توانند واقف شوند. در حالی‌ که ما باید به مردم اطلاع‌رسانی کنیم که قلمروهای وقف متنوع است و همه می‌توانیم واقف رضوی باشیم. جدای از وقف ملک، وقف سهام، پول در قالب وقف وکالتی و مشارکتی، وقف حقوق معنوی، وقف نشان تجاری حق اختراع و حق تألیف همگی در حوزه‌ موقوفات می‌گنجد. این قلمروها باید به مردم اطلاع‌رسانی شود. حوزه دوم که مغفول مانده این است که مردم از خروجی‌های وقفی و آثار و برکات وقف کمتر اطلاع دارند. اگر از مردم سؤال کنیم می‌گویند امام رضا(ع) خیلی موقوفه دارد و واقف هم زیاد دارد، ولی این همه را چه ‌کار می‌کند؟ درآمد این موقوفات کجا هزینه می‌شود؟ مردم نمی‌دانند خیلی از این وقفیات اصلاً درآمدش وارد حرم نمی‌شود و خدمات عام‌المنفعه است. به عنوان مثال، بیمارستان منتصریه در خیابان جنت مشهد به ‌کلی وقف است. در این بیمارستان تمام پیوندها با کمک درآمد وقفی خانم رابعه قهرمان رایگان انجام می‌شود. این عواید به نام امام رضا(ع) و براساس آنچه واقفان در وقف‌نامه‌ها مقرر فرمودند هزینه می‌شود و یک ریال جابه‌جا نمی‌شود. اما مردم به حد کافی نسبت به قلمروها و نسبت به هزینه‌کردها اطلاع ندارند.

مثلاً درباره واقفان بزرگ و شاخص پیش و پس از انقلاب، کتاب به شکل داستانی وجود ندارد. ما در میان خانم‌ها واقفان برجسته‌ای داریم که خود سرفصل تألیف است. واقف، موقوفه، نیت و برکت وقف با هدف رفع شبهه‌ها و اعتمادسازی می‌تواند زمینه نگارش اثر باشد.

ما اگر بتوانیم از طریق رمان و داستان به مردم اطلاع‌رسانی کنیم که چه خدمات اجتماعی ارزنده‌ای در قالب وقف در جامعه وجود دارد، مردم اقبال گسترده‌تری به وقف خواهند داشت. مهم است که ما وقف را به مردم معرفی کنیم نه چیزهای دیگری مثل خیر و هبه. وقف فرصتی است برای ماندگار شدن؛ مرحوم عتیقی 515 سال پیش فوت شده اما هنوز اسمش، موقوفه‌اش و نیتش زنده است و استفاده می‌شود.

شبهه‌ای که وجود دارد اینکه عمده موقوفات از گذشته است و مردم امروز مثل گذشته وقف نمی‌کنند؛ آیا این مسئله درست است؟

ببینید ما مثل گذشته واقفان بزرگ نداریم، چون مالکان بزرگ نداریم. ما کسی نداریم که مثل قدیم چند پارچه آبادی داشته باشد. ولی اقبال به وقف و تعداد واقفان بیشتر از گذشته است. در این سال‌های اخیر هر سال نسبت به سال گذشته، هم از نظر کمیت و هم از نظر کیفیت شاهد توسعه وقف هستیم. شاهد اقبال اشخاص در مدل‌های مختلف وقف هستیم؛ چه واقفان دارایی و چه واقفان وقف مشارکتی و وکالتی افزایش یافته‌اند.

نمونه‌ای از وقف مشارکتی در حال حاضر این است که برای ساخت رواق زیرسطحی صحن پیامبر اعظم(ص) در حرم‌ مطهر رضوی سهم‌های یک میلیون تومانی در نظر گرفته شده که هر فرد با خرید یک تا هزاران سهم می‌تواند در ساخت بخشی از حرم مطهر رضوی مشارکت کند. این رویداد گرچه هنوز به ‌طور رسمی تبلیغ نشده اما با استقبال مواجه شده ‌است. در حال حاضر خلاف تصورات، هم قلمرو وقف توسعه یافته، هم تعداد واقفان زیاد شده و هم تنوع سنی و جنسیتی گسترده‌ای در بین واقفان شاهد هستیم. به ‌واقع من شهادت می‌دهم با وجود مشکلات اقتصادی اقبال مردم به وقف زیادتر از گذشته شده‌ که خب البته بخشی از آن، وقف در قالب‌های جدید است.

این وقف‌های ‌جدید شامل چه مواردی می‌شود؟

در آستان قدس رضوی در حوزه وقف دو اقدام جدی و جدید در حال انجام است؛ یکی اجرای مدل‌های جدید وقف مانند وقف وکالتی که در راستای اجرایی کردن وقف پول است. وقف مشارکتی در آستان قدس رضوی خیلی جدی است و سبب می‌شود بسیاری از مردم به آرزویشان که واقف رضوی بودن است، برسند. امروزه دفاتر مشاوره وقف در حرم‌ مطهر رضوی، کانون‌های وقف در استان‌ها و سایت وقف رضوی روش‌های متنوع وقف را برای مردم تبیین و اجرا می‌کنند. اقدام جدی دوم در حوزه‌های گسترش قلمروهای وقف از شیوه‌های سنتی به سمت قلمروهای نوین است. ما براساس آینده‌پژوهی و مطالعه و پژوهش به این نتیجه رسیدیم در آینده قلمروهای نوینی برای حوزه وقف خواهد بود. مثل متاورس، ارزهای دیجیتال، آنلاین شاپ و... در حال حاضر ما پژوهش‌های حقوقی و فقهی این قلمروها را انجام می‌دهیم و بسترهای اجرایی آن را از همین حالا آماده می‌کنیم که در زمان خودش، آستان قدس رضوی معطل برنامه‌ریزی و مطالعه نباشد و قلمروهای بالقوه، زمینه‌ها، بسترها و آیین‌نامه‌ها فراهم باشد تا زمانی که قابلیت ایقاف بود عملیاتی کنیم.