فائزه مجردیان – خبرنگار تحریریه جوان قدس:  بحث مطالعاتی قانون حمایت از اطفال و نوجوانان در ایران  از سالها قبل شروع شد، و این قانون در اردیبهشت 99 به تصویب رسید؛ این قانون با 51 ماده و 15 تبصره مخصوص حمایت از افراد زیر 18 سال است.

اولین قدم

با پیدایش و شکل گیری نظام مدرن حقوق بشر و تدوین و تصویب اسناد حقوق بشری در جامعه بین المللی، توجه به برخی از اقشار جامعه که نیاز به حمایت بیشتری داشتند و همواره در طول تاریخ نسبت به سایر اشخاص از آسیب پذیری بالایی برخوردار بودند  به طور خاص مطرح بوده و لزوم حمایت از حقوق و آزادی های آن ها نیز مورد اهتمام بوده است.

کودکان و نوجوانان به عنوان یکی از آسیب پذیر ترین اقشار جامعه در طول تاریخ  همواره مورد خشونت واقع شده اند و در بسیاری از موارد حقوق و آزادی های آن ها نادیده گرفته شده است.

اولین اقدام قانونی در حمایت از کودکان، توسط مجمع عمومی جامعه ملل در سال 1924 صورت گرفت. این اعلامیه که با نام "ژنو حقوق کودک" معرفی شد دارای 5 ماده بود. پس از تشکیل سازمان ملل متحد، تدوین منشور این سازمان و تصویب اعلامیه حقوق بشر، حقوق کودکان به طور خاص در بند 2 ماده 25 اعلامیه مزبور مورد توجه قرار گرفت. با این وجود جوامع مختلف رفته رفته تصمیم گرفتند که موضوع حمایت از کودکان را به قوانین مدون خود بیفزایند.

حمایت از کودکان در ایران

بحث مطالعاتی قانون حمایت از کودکان و نوجوانان از سالها قبل شروع شد و بالاخره این قانون درسال99 به تصویب رسید که شامل 51 ماده و 15 تبصره است و مخصوص حمایت از افراد زیر 18 سال است. در ادامه قصد داریم به دو مبحث کودک آزاری و جنبه عمومی بودن آن براساس قانون مزبور بپردازیم.

جنبه عمومی بودن جرم

یکی از انواع مهم دسته بندی جرم در قانون کیفری ایران، تقسیم جرم به قابل گذشت بودن(خصوصی) وغیر قابل گذشت(عمومی) بودن است که تاثیر مهمی در روند دعوی و دادرسی خواهد داشت.

به بیان ساده جرایم غیر قابل گذشت جنبه عمومی غالب تری دارند و ماهیت آن به گونه ای است که برهم زننده نظم جامعه میباشند علاوه برآن رسیدگی نیز منوط به درخواست بزه دیده یا دادستان یا هرکس دیگری که شاهد وقوع جرم باشد امکان پذر است و گذشت شاکی باعث ختم رسیدگی نمیشود. اما در جرایم قابل گذشت، جنبه خصوصی آن یعنی آسیب به شخص غالب تر است و رسیدگی تنها با شکایت شاکی خصوصی امکان پذیر و در صورت گذشت رسیدگی خاتمه پیدا میکند. مثل سرقت

کودک آزاری نیز بر خلاف باور عموم جامعه، جرم غیرقابل گذشت تلقی شده و بدون شکایت شاکی خصوصی قابل تعقیب است. همچین با گذشت شاکی نیز مجازات کودک آزاری برای فرد مرتکب اعمال میشود. بنابراین اگر کودکی توسط والدین خود مورد خشونت و آزار قرار بگیرد از سوی شخص ثالث قابل پیگیری است. البته بر اساس ماده 1179 قانون مدنی  تنبیه کودکان توسط پدر و مادر مجاز شمرده شده اما از آنجایی که قانون حد تنبیه را مشخص نکرده به نظر میرسد تنبیه توسط والدین به نوعی مجاز است در حالی که در کشور های توسعه یافته این موضوع وجود ندارد .

 بند ت ماده 158 قانون مجازات اسلامی: اقدامات والدین و اولیای قانونی و سرپرستان صغار و مجانین که به منظور تادیب یا حفاظت از ان ها انجام میشود مشروط بر اینکه اقدامات مذکور در حد متعارف و حدود شرعی تادیب و محافظت باشد، جرم محسوب نمیشود در نتیجه با استناد به این ماده قانونی والدین نمیتوانند طفل خود را خارج از حدود تادیب تنبیه کنند.

کودک آزاری

طبق ماده 2 قانون حمایت از کودکان (هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمه‌جسمانی یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد ممنوع است.) کودک آزاری انواع و اقسام مختلفی را شامل می شود و میتواند به صورت فعل یا ترک فعل باشد. در نتیجه هرگونه آزار روحی و جسمی و ایجاد آثار ماندگار در وجود یک کودک یا به عبارت ساده تر علاوه بر صدمات جسمی صدمات روحی مثل بی توجهی بدرفتاری و .... را نیز شامل میشود. 

مجازات کودک آزاری

بر مبنای ماده 3 و 4 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، مجازات کودک آزاری، عبارت است از حبس از شش ماه تا یک سال و یا جزای نقدی از یک میلیون تومان تا دو میلیون تومان، به همراه جبران خسارت؛

در صورت هرگونه خرید، فروش، بهره‌کشی و به کارگیری کودکان، به منظور ارتکاب‌ اعمال خلاف، نظیر قاچاق حبس از سه ماه و یک روز تا شش ماه و یا تا یک میلیون تومان جزای نقدی

 در صورت هرگونه صدمه، اذیت و آزار، شکنجه جسمی و روحی کودک، نادیده‌ گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی او و ممانعت از تحصیل کودک حبس تا شش ماه یا جزای نقدی تا پانصد هزار تومان

 برای کلیه افراد، مؤسسات و مراکزی که به نحوی مسئولیت نگاهداری و سرپرستی کودکان را بر عهده دارند و علی رغم مشاهده کودک آزاری، اقدام به گزارش آن نمی کنند.

نکته : اگر چه که کشته شدن کودک توسط پدر و جد پدری قصاص ندارد اما سایر مجازات های تعذیری از قبیل حبس ( بین سه تا 10 سال ) و غیره و مجازات دیه بر وی اعمال خواهد شد. اما این موضوع( عدم قصاص) برای مادر و جد مادری صدق نمیکند.