به گزارش قدس آنلاین ماریا مونتسوری پزشک و مربی ایتالیایی کودکان می‌گوید: «هیچ گروهی بیشتر از کودکان در معرض آسیب قرار نمی‌گیرند و هیچ‌کس ناتوان‌تر از آنان در دفاع از خود نیست»؛ وی شخصی بود که به طور جد نحوه رفتار با کودکان را پیگیری کرد و از بنیانگذاران نظریه‌های مربوط به تربیت کودکان بود.

آمار منتشرشده سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۹۹ میلادی نشان داد که حدود چهل میلیون کودک در سراسر دنیا در معرض انواع کودک‌آزاری قرار گرفته‌اند، گزارشی که پس از آن لزوم توجه به حقوق کودکان، ایجاد نظریه‌های گوناگون مربوط به کودکی و تاسیس انجمن‌ها و مراکز مشاوره کودکان را بیش از پیش نشان داد و سرآغاز توجه به کودکان و حقوق آنان شد.

سازمان بهداشت جهانی کودک آزاری را «هرگونه بدرفتاری فیزیکی، عاطفی، سوءاستفاده جنسی، غفلت و رفتار همراه با بی توجهی یا استثمار تجاری که منجر به آسیب واقعی یا احتمالی به سلامت، بقا، رشد یا کرامت کودک در زمینه روابط یا مسئولیت، اعتماد یا قدرت شود»، تعریف می‌کند.

بر اساس ماده ۲ قانون حقوق حمایت از کودکان هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمه‌جسمانی، یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد ممنوع است.

خود این قانون نیز به نوعی تقسیم بندی چهارگانه‌ای کودک آزاری ارائه می دهد که شامل آزار جسمی، جنسی، روانی و بی توجهی (مسامحه) بود و تمامی کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال را در بر می گیرد.

پیامدهای کودک آزاری

جدای از پیامدهای جسمی که کودک آزاری می تواند در پی داشته باشد و منجر به مصدومیت محدود یا گسترده، معلولیت و حتی مرگ شود، تبعاتی نیز در روح و روان کودک بر جا می گذارد که به مرور و در طول دوران رشد کودک خود را نشان می دهد و این تبعات به گزارش انجمن روان شناسی ایران شامل اختلال رشد، پرخاشگری، تمایل به آزار جسمی دیگران، تمایل به آسیب زدن به خود، تمایل به آزار جنسی دیگران، شب‌ ادراری، ترس از دیدن جنس مخالف، عدم پذیرش بلوغ در کودک، ظاهر ناراحت، نگران و عدم اعتماد به نفس، ضعف در روابط اجتماعی و کار گروهی، اعتیاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی، خودزنی، حس آلوده بودن و آسیب دیده بودن، بروز رفتار تحریک‌آمیز نامناسب با سن کودک، لکنت زبان و اقدام به خودکشی می شود.

از دیگر پیامدهای کودک آزاری می توان به خودداری از رویارویی با دیگران و سازگاری بیش از حد، دانش جنسی نامناسب با رده سنی، فرار از خانه و مشغول شدن به انجام بزه، وجود ترس‌های غیرمعمول (فوبیا)، گرسنگی و تشنگی مفرط، مشکلات مربوط به خواب، ترس از والدین و یا دیگر بزرگسالان و عدم رجوع کودک به خانواده در هنگام نیاز به تضمین و پشتیبانی شود.

قانون حمایت از کودکان و نوجوانان و حمایت‌های آن

قانون حمایت از کودکان  در آذر سال ۱۳۸۱ به تایید شورای نگهبان رسید و برای اجرا ابلاغ شد؛ قانونی که در آن قید شده است که حمایت آن شامل حال همه اشخاصی که به سن ۱۸ سال تمام هجری شمسی نرسیده‌اند، می شود.

ماده ۲ این قانون تاکید دارد که هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمه‌جسمانی یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد، ممنوع است.

در ماده ۳ نیز هرگونه خرید، فروش، بهره‌کشی و به کارگیری کودکان به منظور ارتکاب‌اعمال خلاف از قبیل قاچاق ممنوع و مرتکب حسب مورد علاوه بر جبران خسارات وارده‌به ۶ ماه تا یک سال زندان و یا به جزای نقدی از ۱۰ تا ۲۰ میلیون ریال محکوم خواهد شد.

همچنین ‌ماده ۴ این قانون قید کرده است که هرگونه صدمه و اذیت و آزار و شکنجه جسمی و روحی کودکان و نادیده‌گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل آنان ممنوع و مرتکب به سه ماه و یک روز تا ۶ ماه حبس و یا تا ۱۰ میلیون ریال جزای‌نقدی محکوم می‌شود.

نکته قابل توجه در این قانون مربوط به ماده پنج آن است که وظایف قانونی دستگاه ها از جمله سازمان بهزیستی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را مشخص کرده است؛ در این ماده آمده است: کودک‌آزاری از جرائم عمومی بوده و احتیاج به شکایت شاکی خصوصی‌ندارد.

والدین آزارگر را بشناسیم

فوق تخصص روانپزشکی کودکان با برشمردن ویژگی‌های والدین کودک آزار به ایرنا گفت: اغلب والدین آزارگر در دوران کودکی تحت آزار قرار گرفته اند و بنابراین برخی از برخی اختلالات روانی رنج می برند؛ برای مثال بدبین و منزوی هستند و رفتار پارانوئید دارند به طوری که به جای اینکه بچه به آنان متکی باشد آنان به بچه متکی هستند. مشکلات خود را با کتک زدن بچه، تلافی می‌کنند و موضوع عجیب اینکه زنان کودک آزارتر از مردان هستند.

دکتر بهروز جلیلی آخرین راه قانونی برای خلاصی کودک از والدین کودک آزار را خارج کردن او از قیمومیت والدین و سپردن او به دولت (بهزیستی) دانست و تاکید کرد: اگر کودک به یکی از اقوام مانند پدربزرگ یا مادربزرگ سپرده شود، بهتر از نگهداری در مراکز بهزیستی است.

جلیلی فقر را از علل مهم کودک آزاری والدین خواند و تصریح کرد: وقتی فقر باشد، خشم هم بالا می‌رود.

این روانپزشک، یادآور شد: کودکان عقب مانده ذهنی، بیش فعال و نیز نابالغ بیشتر از هر کودک دیگری کتک می‌خورند و مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند.

وی این نکته را گوشزد کرد که والدین دچار اختلال خلقی - شخصیتی که اقدام به آزار کودکان می کنند، باید درمان کرد اما حیف که بودجه دولت در این خصوص بسیار کم است.

علل متنوع کودک آزاری و نیاز به درمان خاص

سرپرست معاونت فرهنگی و امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور نیز در همین زمینه می گوید: علل کودک آزاری متنوع و بخشی به دلیل مشکلات فرهنگی است؛ برخی نمی دانند که رفتاری که با کودک دارند، از مصادیق کودک آزاری است که از جمله آن می توان به غفلت از کودک اشاره کرد.

مهری سادات موسوی افزود: بخشی از کودک آزاری ها به خاطر مصرف مواد اعتیادآور، بخش عمده ای به خاطر مسائل اخلاقی، بخشی دیگر به دلیل اختلافات زناشویی است که کودک در این بین قربانی می شود و بخشی نیز به علت اختلالات روان مراقبین کودک اتفاق می افتد.

وی تاکید کرد: هر کدام از این موارد اختلالات روان به درمان خاص نیاز دارد.

۶۰ درصد تماس ها با ۱۲۳ برای گزارش کودک آزاری

کارشناس مسئول اورژانس اجتماعی استان تهران در همین زمینه گفت: حدود ۶۰ درصد تماس ها با خط تلفن ۱۲۳، مربوط به کودک آزاری است که در بررسی های کارشناسی توسط تیم خدمات سیار این آمار کاهش می یابد زیرا بخشی از گزارش ها صحت ندارد و موضوع کودک آزاری منتفی است.

سهیلا اخگری در گفت و گو با ایرنا بیان کرد: سال های قبل همزمان با دوران کرونا، اغلب گزارش های دریافتی با اورژانس اجتماعی مربوط به همسر آزاری بود اما پس از آن مشابه قبل از این دوران، بیشتر تماس‌ها به کودک آزاری مربوط است.

وی با بیان اینکه اورژانس اجتماعی با شماره تماس ۱۲۳ با گزارش کودک آزاری شناخته می شود، یادآور شد: کودکان نمی توانند از حقوق خود دفاع کنند و شماره تماس آسان ۱۲۳ نیز برای سهولت در تماس کودکان پیش بینی شده است.

اخگری اظهارداشت: همه تماس های دریافتی با ۱۲۳ برایمان جدی است؛ تمامی موارد با جدیت پیگیری می شود، اما مواردی که کودک در وضعیت مخاطره آمیز است و بیم جان کودک می رود، مطمئنا با حساسیت بیشتری مورد پیگیری انجام می گیرد.

کارشناس مسئول اورژانس اجتماعی استان تهران تاکید کرد: کودکی که تحت آزار جسمی یا روانی قرار گرفته، مواردی است که از طریق مراجع قضایی نیز پیگیری می شود.

وی اضافه کرد: آمار کودک آزاری با توجه به افزایش مشکلات اجتماعی و اقتصادی و اعتیاد و مساله آسیب های اجتماعی رو به افزایش است و به تبع آن بحث کودک آزاری نیز رو به افزایش می رود.

اخگری خاطرنشان کرد: همه مشکلات مربوط به کودک آزاری ریشه در فقر فرهنگی و اقتصادی دارد ضمن آنکه مسائل اجتماعی نیز در زمینه تاثیرگذار است.

کارشناس مسئول اورژانس استان تهران با بیان اینکه هر کودکی که تحت آزار قرار گیرد، ما موظف به رسیدگی به وضعیت وی هستیم، اعلام کرد: مواردی که مبنی بر کودک آزاری گزارش می شود، تیم اورژانس اجتماعی به محل مراجعه می‌کند و در صورت صحت گزارش، تیم تا خروج کودک از وضعیت مخاطره آمیز پیگیری های لازم را دارد.

وی ادامه داد: خروج از وضعیت مخاطره آمیز ممکن است با مداخلات روانی و اجتماعی برای کودک و خانواده اش یا ارجاع به مراجع روانپزشکی باشد یا نیاز باشد که کودک به صورت فوری از آن وضعیت مخاطره آمیز خارج شود که این روند با اخذ دستور قضایی، ارجاع به پزشکی قانونی و پذیرش در مراکز بهزیستی انجام می گیرد.

اخگری تاکید کرد: به تبع آنکه کودک از وضعیت مخاطره آمیز خارج شد، همزمان با آن فرد آزارگر هم برخورد می شود و تیم اورژانس اجتماعی در خصوص ارجاع پرونده به مراجع قضایی اقدام می کند و با توجه به جرم انگاری کودک آزاری در قانون، با فرد آزارگر طبق قانون با آن برخورد می شود.

کارشناس مسئول اورژانس استان تهران گفت: کودک آزاری جسمی بیشترین آمار را دارد، اما کمترین آمار گزارش های کودک آزاری مربوط به مسامحه و بی توجهی به نیازهای زیستی و روانی کودک است چون شناخت کافی در آحاد جامعه نسبت وجود ندارد، در این زمینه گزارش کمتری داریم.

وی افزود: گزارش کودک آزاری جنسی را هم داریم، چون مردم بیشتر از اهمیت اطلاع رسانی در این زمینه آگاه تر شده اند و تابوی اجتماعی در مورد صحبت از تجاوز به کودک شکسته شده است؛ حتی در بُعد کودک آزاری روانی نیز گزارش ها را داریم، خود کودک یا هر فرد مطلعی در این زمینه که می تواند شامل مسئولان مدرسه، اقوام یا یکی از والدین باشد می تواند مساله را گزارش دهد.

اخگری گفت: برای کاهش پدیده کودک آزاری هم باید والدین نسبت به نیازهای کودک و نوجوان آگاه شوند و هم یک سری عوامل ناشی از آسیب های اجتماعی مانند فقر، اعتیاد و طلاق کاهش یابد بدون شک اگر برای کاهش این آسیب ها کار کنیم مطمئنا آمار کودک آزاری نیز کاهش می یابد.

کارشناس مسئول اورژانس استان تهران اضافه کرد: یکی از نشانه های توسعه یافتگی در هر جامعه ای میزان شناخت نسبت به آزار و آگاهی کودکان نسبت به حقوق خود است و هیچ نسبتی با میزان پیشرفتگی اقتصادی و سیاسی یک جامعه ندارد.