تحقیقات علمی چه می‌گوید؟
مدیربخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی این گسل را یک سیستم گسلی جداگانه می‌داند که با دیگر گسل‌های ایران در سمت شرق کشورمان و همان گسل درونه ارتباط دارد. او در عین حال می‌گوید: این رخدادها ارتباطی با سایر گسل‌های ایران زمین ندارند که بگوییم این‌ها موجب فعال شدن سایر گسل‌ها شده باشد و چنین آثاری را از فعالیت‌های غیرنرمال و نامعمول مشاهده نمی‌کنیم.
علی بیت‌اللهی در گفت‌وگو با قدس با تأکید براینکه این وضعیت معرف پخش گسیختگی‌های گسترده در درازای طولانی آن سامانه گسلی است که منجر به پخش تنش و رهایی مرحله‌ای آن می‌شود، ادامه می‌دهد: امتداد سامانه گسلی هریرود غربی به سوی غرب و خاک ایران با سامانه گسلی درونه در شمال و دشت بیاض در جنوب همراه می‌شود که از جمله گسل‌های طویل و لرزه‌زای ایران مرکزی تلقی می‌شود که گسیختگی واضحی در سطح دارند.
احتمال فعال شدن گسل درونه در ایران
وی با اشاره به احتمال فعال شدن گسل درونه در ایران عنوان می‌کند: زلزله‌های هرات می‌تواند علائم جنبایی در گسل درونه در خاک کشورمان ایجاد کند، اما باید توجه داشت محدوده عبوری گسل درونه معمولاً از مناطق کویری بوده و جمعیت متراکمی در این مسیر نیست.
این زلزله‌شناس با تأکید بر اینکه رخداد مستمر زلزله‌های افغانستان در محدوده هرات نشان می‌دهد مرکز این زلزله‌ها به سمت غرب، یعنی مرز ایران مهاجرت نمی‌کند و برعکس به هرات در شرق میل دارد، ادامه می‌دهد: بنابراین ما شواهد لرزه‌ای مشخصی در این خصوص نداریم که براساس آن حدس و گمانی داشته باشیم که این رخدادها موجب فعال شدن برخی از گسل‌های ایران و یا گسل‌های منتهی به مشهد و یا شهرهای خراسان رضوی شود، بلکه درجهت خلاف این فرضیه، رخدادها از سمت مرزی ایران به سمت شرق و هرات در حال مهاجرت است.
مدیربخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی تأکید می‌کند: این موضوع به آن معنی است که گسترش زلزله‌ها و گسیختگی گسلی در زیر زمین به‌تدریج در حال رخ دادن است و در پی این گسیختگی‌های متناوب، زلزله‌های بزرگی هم رخ می‌دهد. بر اساس مرکز زلزله‌های ثبت شده چنین استنباط می‌شود که این جهت به سمت شرق و شمال هرات است.
بیت‌اللهی با بیان اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد امتداد گسل هرات یا هریرودغربی که راستای شرقی و غربی دارد به غرب مرز افغانستان و شرق ایران می‌رسد، می‌افزاید: این گسل به گسل بزرگ درونه با طول ۷۰۰کیلومتر که جزو طولانی‌ترین گسل‌های ایران است منتهی می‌شود و در واقع از نظر زمین‌شناسی این یک سازوکار گسلی ادامه‌دار است که وارد ایران می‌شود.
زلزله‌های پی درپی کم‌سابقه
وی با بیان اینکه براساس نقشه‌های گسل‌ها، افغانستان در مجاورت سامانه گسلی هریرود غربی واقع شده، با اشاره به تعداد زمین‌لرزه‌های به ثبت رسیده دراین منطقه، می‌افزاید: واضح است چنین تعدادی از زمین‌لرزه‌های تأثیرگذار و مخرب، به‌ندرت در پهنه جهان رخ داده و چنین توالی از رویدادهای لرزه‌ای از اتفاقات کم‌سابقه درجهان است؛ این نوع رژیم رخداد لرزه‌ای از سوی دیگر معرف تجمع تنش عمده در راستای سامانه گسلی هریرود غربی است.
وی ادامه می‌دهد: چنین رخدادی که دست‌کم پنج زلزله بالای ۶ریشتر در یک ناحیه مشخص به طول تقریبی ۸۰کیلومتر و عرض تقریبی ۲۰ کیلومتر رخ داده باشد، بسیار نادر است.
دبیر کارگروه ملی زلزله درخصوص چرایی شدت زیاد پس‌لرزه‌ها در گسل هرات اضافه می‌کند: در تجربه تخصصی بنده که زمین‌لرزه‌های زیادی را تجربه و حتی زلزله اخیر در ترکیه را بررسی کرده‌ام، چنین رویدادی با این تناوب و رخداد زلزله‌ای حتی در سطح جهان برای من منحصر به‌فرد بوده است. نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است به‌طور معمول زمانی که زلزله بزرگ رخ می‌دهد، پس‌لرزه‌ها کوچک‌تر می‌شوند، اما در زلزله افغانستان زلزله‌ها و پس‌لرزه‌ها به طور معمول بیش از ۵ریشتر بود و این موضوع نشانگر این است که آن منطقه اکنون شرایط فعال دارد و قابل توجه است.
بیت‌اللهی بیان می‌کند: تمام نگرانی‌ها به این خاطر است که امکان دارد زلزله بزرگ حدود ۷ریشتری در این پهنه رخ دهد که بدون شک شهرهای همجوار در ایران تحت‌تأثیر قرار خواهند گرفت.
وی ادامه می‌دهد: بررسی‌ها بیانگر این است که میزان جابه‌جایی در این فعالیت‌های لرزه‌ای به طول ۷۰ سانتیمتر هم رسیده؛ اما نکته مهم دیگر این است اگر این رخدادها به صورت متناوب و پلکانی رخ نمی‌داد، ممکن بود به زمین‌لرزه‌ای بسیار ویرانگر منتهی شود که با بزرگی بالای ۷ریشتر خرابی‌های بسیار گسترده‌تر از اینکه الان مشاهده می‌کنیم به وجود می‌آورد.
وی توضیح می‌دهد: توان تحمل تنش در لایه‌های زیرسطحی گسل هرات به حدی نیست که یک انرژی به آن اندازه ذخیره شود و مقاومت کند و ناگهان با یک رخداد مهیب کل این انرژی را آزاد کند؛ پس یک تنش تکتونیکی در منطقه بوده، ولی به دلیل خصوصیات زمین‌شناسی لایه‌ها که نمی‌توانند بیش از حد مقاومت در برابر تنش داشته باشند، این انرژی ذخیره شده لرزه‌ای به صورت تدریجی و پلکانی آزاد می‌شود.
احتمال وقوع زمین‌لرزه و پس‌لرزه‌ها تا سه ماه آینده
عضو شورای لرزه‌نگاری کشور با پیش‌بینی اینکه این زمین‌لرزه‌ها و پس‌لرزه‌ها به احتمال فراوان تا دست‌کم سه ماه آینده به همین صورت رخداد لرزه‌ای ادامه داشته باشد، می‌گوید: گاه در رخداد زلزله‌ها این موضوع را شاهد هستیم که چند روزی سکونی حاصل می‌شود که در واقع مرحله تجمع تنش است و پس از چند روز دوباره با یک زلزله بزرگ‌تر همراه می‌شود.
بیت‌اللهی می‌گوید: همان‌طور که در تصاویر زلزله هرات می‌بینیم، واحدهای تخریب شده ساختمان‌هایی با کیفیت بسیار پایین بوده و با مصالح بسیار سنگین ساخته شده‌اند که تلفات جانی را افزایش می‌دهد و از این نظر این زلزله یادآور زلزله بم در ایران بود و اگر به جای زلزله‌های متوالی یک زلزله بزرگ بالای ۶ریشتر رخ می‌داد به‌طور قطع میزان تلفات افزایش پیدا می‌کرد.
وی درخصوص شایعات و نگرانی‌ها برای فعال شدن گسل‌های ایران و به‌خصوص نگرانی‌ها در خصوص تهران هم توضیح می‌دهد: بی‌هنجاری رخداد لرزه‌ای یعنی وقتی تنشی انباشته می‌شود اثرات آن با رخداد متعدد زلزله‌ها خودش را بروز می‌دهد که ما فعلاً چنین آثاری را از فعالیت‌های بی‌هنجار لرزه‌ای در اطراف گسل‌های تهران مشاهده نمی‌کنیم.
وی با تأکید براینکه این به معنای آن نیست که این گسل‌ها فعال نیستند و یا زلزله‌ای نخواهیم داشت، ادامه می‌دهد: اما اگر بخواهیم شواهدی را از رخداد زلزله نشان دهیم که دال بر فعالیت‌های غیرعادی این گسل‌ها در اطراف تهران باشد، چنین چیزی را مشاهده نمی‌کنیم.
وی عنوان می‌کند: از دیدگاه کلی از آنجا که آبرفت‌های جوان، شهر تهران را بریده‌اند، قطعاً گسل‌های موجود گسل‌های فعال و لرزه‌زایی هستند، یعنی وقتی یک زلزله‌شناس، یک کارشناس ژئوفیزیک و یا یک زمین‌شناس نگاه می‌کند و می‌بیند آبرفت‌های جوان در اثر این گسل‌ها بریده شده‌اند یعنی این گسل فعال است، اما فعلاً چنین فعالیت‌هایی مشاهده نشده است.
نظر شما