چرا پرونده های تخلف متخصصان زنان و زایمان زیاد شده است

سودابه کاظمی اسکی؛ رئیس انجمن علمی متخصصان زنان و زایمان ایران در این خصوص به ما می گوید: آمارها نشان می دهد پرونده های شکایتی زیادی از متخصصان این حوزه ثبت شده است که البته بیشتر آن ها مربوط به عوارض اجتناب ناپذیر و ماهیت بارداری و زایمان است. این پرونده ها و مشکلات قانونی که پزشکان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند دست و پای تیم درمان را بسته و در مواردی بر روند تصمیم گیری پزشک تأثیر می‌گذارد.

وی در خصوص چرایی بالا بودن آمار این شکایت ها می گوید: رشته تخصصی زنان و زایمان تنها رشته ای است که با دو انسان مجزا یعنی مادر و جنین سر و کار دارد. بنابراین طبیعی است وقتی یک تخصص مسئولیت همزمان دو انسان را برعهده دارد، بیشتر از دیگر تخصص های پزشکی در معرض شکایت – شکایت های مربوط به حوزه زنان (مادران) و جنین (نوزادان)– است.

 این فلوشیپ طب مادر و جنین (پریناتولوژی) ادامه می دهد: نکته دیگر اینکه شاخص سلامت کشوری در دست متخصصان زنان و زایمان است. به این معنا که سازمان جهانی بهداشت (WHO) برای رتبه بندی کشورها در حوزه سلامت به آمار مرگ مادران توجه ویژه دارد و مرگ هر مادر باردار از ابتدای بارداری تا ۴۲ روز پس از زایمان رصد می شود و در کمیسیون های تخصصی وزارتخانه مورد بررسی قرار می گیرد، درحالی که دیگر موارد مرگ و میر بیمارستان ها این روند را طی نمی کند. بنابراین وقتی این شاخص مطرح می شود، برنامه ها و تلاش های متخصصان حوزه زنان و زایمان اهمیت بیشتری پیدا می کند. در حالی که اکنون ایران جزو ۱۰ کشور نخستی است که توانسته است آمار مرگ و میر مادران را تا حد قابل توجهی آن هم فراتر از حد انتظار سازمان جهانی بهداشت کاهش دهد بگونه ای که طی سال های اخیر میزان مرگ و میر نوزادان و مادران باردار حین زایمان، بسیار کاهش یافته و این یکی از افتخارات متخصصان زنان و زایمان کشور است.  

کاظمی اسکی می افزاید: از طرفی دیگر تاکید بر فرزندآوری و اهمیت افزایش جمعیت طی سال های اخیر به همراه اهمیت شاخص سلامت کشوری مرگ مادری، موجب شده این رشته زیر ذره بین رسانه ها قرار گیرد به طوری که اگر یک مورد مرگ مادر در یکی از بیمارستان های یکی از شهرستان ها اتفاق بیفتد، قبل از تشکیل جلسه در کمیسیون های تخصصی و علمی، بُعد رسانه ای پیدا می کند و همه کشور از آن باخبر می شوند . درحالی که در مورد سایر موارد مرگ و میر بیمارستانی این حساسیت مشاهده نمی شود، که مجموع این عوامل موجب شده حساسیت روی این رشته افزایش یابد.

ترویج زایمان طبیعی و نارضایتی بیماران

این دانشیار دانشگاه علوم پزشکی گیلان با اشاره به یکی دیگر از دلایل زیاد بودن پرونده تخلف حوزه زنان و زایمان، می گوید: همانطور که می دانید آمار سزارین در ایران بالاست. بر همین اساس وزارت بهداشت سال ۱۳۹۷ دستورالعمل ترویج زایمان طبیعی را به بیمارستان ها ابلاغ کرد. طبق این دستور العمل مقرر شد زنان بارداری که برای نخستین زایمان خود به بیمارستان بویژه بیمارستان های دولتی مراجعه می کنند، نمی توانند بدون دلیل موجه سزارین شوند و این مسئله موجب افزایش نارضایتی مادران باردار خواستار سزارین شده است. زیرا وقتی مادر بارداری متقاضی سزارین باشد و امکان انجام آن به دلیل دستورالعمل ها وجود نداشته باشد نارضایتی وی با انجام زایمان طبیعی افزایش می یابد و اگر زایمان طبیعی عوارضی هر چند کوچک به همراه داشته باشد منجر به شکایت وی از پزشک معالج و حتی بیمارستان می شود. ضمن آنکه در برخی مواقع شروع زایمان از طریق زایمان طبیعی انجام می شود، اما در ادامه درصورتی که جان مادر یا جنین در خطر باشد بیمار به صورت اورژانسی سزارین می شود، با توجه به اینکه سزارین انتخابی با سزارین اورژانسی تفاوت دارد و عوارض عمل های جراحی اورژانسی در مقایسه با عوارض جراحی های انتخابی، بیشتر است، این مسئله یکی دیگر از دلایل شایع شکایت از همکاران ما شده که چرا پزشک از ابتدا اقدام به سزارین نکرده است.

کاظمی اسکی ادامه می دهد: بیماران اورژانسی حوزه زنان و زایمان یکی دیگر از عواملی هستند که موجب افزایش پرونده های شکایت از متخصصان این حوزه می شوند. زیرا تخصص زنان و زایمان جزو معدود تخصص هایی است که موارد اورژانسی زیادی دارد و یک متخصص زنان و زایمان همیشه باید گوش به زنگ باشد چون بسیاری از اقدامات درمانی متخصصان زنان و زایمان، اورژانسی است و در شرایط اورژانسی آستانه تحمل بیمار و همراهان او کاهش می یابد و اگر به هر دلیلی مادر یا نوزاد دچار عارضه پس از زایمان شوند، خانواده او مشکل را متوجه پزشک معالج او می داند و از وی شکایت می کند. به عنوان نمونه بیماری فلج مغزی یکی از حوادثی است که در بیشتر موارد، ارتباطی با مسائل حین زایمان ندارد، با این حال برخی خانواده ها تصور می کنند قصور پزشکی هنگام تولد موجب بروز این عارضه در نوزاد شده است و از پزشک مربوطه شکایت می کنند که مجموع این عوامل موجب می شود، متخصصان زنان و زایمان در مقایسه با دیگر تخصص های پزشکی بیشتر تحت فشار روحی قرار گیرند و این فشارها زنگ خطری برای آینده این رشته است.

مسئولیت قانونی جان دو انسان

رئیس انجمن علمی متخصصان زنان و زایمان ایران ادامه می دهد: تخصص زنان و زایمان تنها رشته تخصصی تک جنسیتی در کشور است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی تصور می شد ممکن است خانم ها نتوانند از عهده مسئولیت های سنگین این رشته تخصصی برآیند، اما خوشبختانه با وجود همه مشکلاتی که همکاران ما درحوزه های مختلف کاری و خانوادگی دارند، اکنون جایگاه بسیار خوبی در جوامع بین المللی داریم. با این حال این رشته به اندازه اهمیتی که دارد، در کشور ما دیده نشده است.

کاظمی اسکی با تاکید بر اهمیت حمایت قانونی از متخصصان زنان و زایمان که علاوه بر رسالت پزشکی، رسالت مادری و همسری نیز دارند، اضافه می کند: متخصصان این رشته علاوه بر مسئولیت سنگینی که در حوزه بارداری و  زایمان با مسئولیت قانونی جان دو انسان برعهده دارند، جراحی های متعددی در حوزه اندومتریوز یا رحم برداری های سنگین ناشی از سرطان یا  موارد لاپاروسکوپی انجام می دهند درحالی که تعرفه های پیش بینی شده برای این خدمات تناسبی با زحمت، میزان استرس و مسئولیتی که بر عهده همکاران ما گذاشته شده ندارد و درمجموع فشارهای قانونی زیاد، استرس و سختی کار بالا و موارد اورژانسی زیاد و تعرفه های نامتناسب و شکایت خیز بودن رشته، آینده مبهمی را پیش رو ترسیم می کند و بیم آن می رود که اگر تمهیدات لازم برای رفع این مشکلات اندیشیده نشود، تعدادی از متخصصان زنان کار در زمینه بارداری و زایمان و حتی درمان های تخصصی و جراحی های سنگین این رشته را کنار بگذارند و تغییر شغل دهند، یا به کارهای کم دردسرتر در حیطه زیبایی روی آورند که در این صورت سلامت زنان و مادران  بطور جدی در معرض خطر قرار خواهد گرفت.

گسترش رشته های فلوشیپ و فوق تخصص موجب تضعیف رشته مادر نشود

این دانشیار دانشگاه علوم پزشکی در خصوص میزان تخلفات و قصور پزشکی در حوزه تخصصی زنان و زایمان می گوید: بخشی از قصور پزشکی در این حوزه مربوط به آموزش دوران دستیاری رزیدنت های این رشته است. از این رو، ضرورت دارد وزارت بهداشت تمهیداتی در نظر گیرند تا گسترش رشته های فلوشیپ و فوق تخصص منجر به محدویت های زیاد و تضعیف برای رشته اصلی -رشته مادر- نشود و همچنین برنامه آموزشی دوره دستیاری زنان وزایمان چه از نظر تئوری چه عملی اصلاح و بازنگری شود و در بخش دوره های تجدید و ارتقای مهارتی پس از فارغ التحصیلی نیز از انجمن های علمی در زمینه برگزاری کارگاه ها و دوره های آموزشی عملی حمایت کند.