سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با توجه به چشم‌انداز خود در تلاش است تا به غنی‌ترین، پویاترین و مؤثرترین مرکز کتابخانه‌ای، موزه‌ای و گنجینه اسناد و نفایس در منطقه و جهان اسلام تبدیل شود. در این میان، هر ساله بر تعداد کتابخانه‌ها و تنوع خدمات مطالعاتی این سازمان در زیر پرچم بارگاه ملکوتی امام هشتم(ع) افزوده می‌شود چنان‌که اکنون ۶۰ باب کتابخانه و مجتمع فرهنگی از جمله ۳۲ باب کتابخانه در سطح شهر مشهد زیر نظر معاونت کتابخانه‌های این سازمان فعالیت می‌کند.
به گزارش آستان نیوز، اگرچه ارائه خدمات اطلاعاتی این سازمان به کتابخانه‌های آن محدود نمی‌شود و حوزه‌هایی از جمله مرکز نسخ خطی، مدیریت فضای مجازی، مدیریت اسناد و مطبوعات و... نیز در امر خدمات‌رسانی به اهل علم و پژوهش مشارکت دارند، اما در این مجال به مناسبت فرارسیدن روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار با حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر سید جلال حسینی رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی به گفت‌وگو می‌پردازیم تا با ارائه خدمات متنوع این معاونت در قالب ۴ حوزه؛ «مدیریت کتابخانه‌های عمومی و تخصصی»، «مدیریت کتابخانه‌های وابسته شهرستان‌ها»، «اداره کتابخانه‌های وابسته مشهد» و «اداره خدمات کتابداری» به‌تمامی اقشار جامعه به‌ویژه پژوهشگران و اندیشمندان بیشتر آشنا شویم.
به صورت گذرا حوزه‌های مختلف معاونت کتابخانه‌های آستان قدس رضوی را معرفی بفرمایید.
مدیریت کتابخانه‌های عمومی و تخصصی با دارا بودن یک مخزن اصلی و مخازن آرشیوی، تالارهای مطالعه متنوع در کتابخانه مرکزی حرم مطهر رضوی و کتابخانه‌های تخصصی، از فعال‌ترین و پر مراجعهترین حوزه‌های این معاونت است. خدمات تالار محققان و کتابخانه تخصصی اهل بیت(ع) آن نیز در حرم مطهر به صورت شبانه‌روزی به اعضا و میهمانان( زائران) ارائه می‌شود. مدیریت کتابخانه‌های وابسته شهرستان‌ها نیز با برخورداری از ۲۷ کتابخانه و مجتمع فرهنگی وابسته به سازمان در خارج از شهر مشهد مقدس و یک کتابخانه خارج از کشور، فعالیت می‌کند. همچنین اداره کتابخانه‌های وابسته مشهد ارائه خدمات به اهل علم و دانش را از طریق ۲۳ کتابخانه وابسته به سازمان در سطح شهر مشهد بر عهده دارد. وظیفه اداره خدمات کتابداری نیز انتخاب، سفارش و گردآوری منابع مناسب، همچنین سازماندهی و دسترس‌پذیر کردن منابع است.
در ادامه نگاهی آماری نیز به خدمات کتابخانه‌های آستان قدس رضوی به ویژه در ۷ ماهه نخست امسال داشته باشید.
نخست باید بگویم کاربران(مراجعان و اعضا) کتابخانه‌های آستان قدس رضوی طبق آیین‌نامه‌های سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی امکان بهره‌مندی از ۳۴ میلیون منبع اطلاعاتی موجود در این سازمان و همچنین دسترسی به ۱۵۰ میلیون منبع اطلاعاتی خارج از سازمان را دارند. در حال حاضر نیز کتابخانه‌های سازمان دارای بیش از ۸۳۳ هزار و ۴۰۰ عضو است که نسل جوان به ویژه خانم‌ها، بیشترین قشر مراجعان آن‌ها را تشکیل می‌دهند. در بازه زمانی ۷ ماهه نخست امسال نیز یک میلیون و ۲۶۷ هزار و ۴۱۴ نفر به کتابخانه‌های این سازمان مراجعه کردند چنان‌که یک میلیون و ۱۹۸ هزار و ۸۱۵ نسخه کتاب در این مدت توسط آنان مورد مطالعه قرار گرفت. همچنین ۵۹۶ هزار و ۸۷۷ نسخه کتاب در موضوعات مختلف در سال جاری تا پایان مهرماه توسط اعضای کتابخانه‌ها به امانت گرفته شد.
این سازمان چه خدمات کتابخانه‌ای به اقشار آسیب‌پذیر و خاص جامعه ارائه می‌دهد؟
به همت سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، کتابخانه گویای رضوی در جنب کتابخانه آیت الله حاج شیخ مجتبی قزوینی(ره) مشهد ویژه خدمات‌رسانی به جامعه نابینا و کم‌بینای کشور با فراهم‌آوری تجهیزات ویژه نابینایان، کتاب‌های چاپ بریل و صوتی در سال ۱۳۸۳ راه‌اندازی شده است. هم اکنون علاوه بر خدمات کتابخانه گویای رضوی به مراکز کتابخانه‌ای و سازمان‌های مختلف در سطح کشور، افزون بر ۳۳۰ عضو روشندل، از خدمات این کتابخانه استفاده می‌کنند.
این سازمان در ارائه خدمات خود نگاه خاصی نیز به کودکان داشته چنان‌که در کتابخانه‌های آستان قدس رضوی در راستای خدمات‌رسانی به کودکان و آشنایی نونهالان با کتاب و کتابخوانی و همچنین آسایش و آرامش والدین برای استفاده از خدمات کتابخانه‌ها، مکان‌هایی از جمله کتابخانه کودک تا ایستگاه کودک برای این شکوفه‌های امید در نظر گرفته شده است. در این بین، اولین کتابخانه تخصصی کودک این آستان مقدس در سال ۱۳۹۸ در منطقه محروم خواجه‌ربیع مشهد در محل مجتمع فرهنگی امام خمینی(ره) افتتاح شد.
تهیه منابع جدید برای کتابخانه‌های آستان قدس رضوی با چه رویکردی انجام می‌شود؟
اداره خدمات کتابداری سازمان با هدف فراهم‌آوری و روزآمدی علمی و فرهنگی در موضوعات اهل بیت(ع)، امام رضا(ع)، سیره رضوی، امامت و زیارت و همچنین منابع مورد نیاز محققان، پژوهشگران و مراجعان، اقدام به تهیه و خرید منابع جدید می‌کند. از ابتدای سال ۱۴۰۲ تاکنون حدود ۲۵ هزار نسخه کتاب در موضوعات علوم اسلامی، علوم انسانی، علوم پایه و... از بازارهای نشر به ویژه سی و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و هشتمین نمایشگاه حوزه و معارف اسلامی مشهد خریداری شده است.
سنت‌های نیکوی وقف، نذر و اهدا چه نقشی در غنای منابع این کتابخانه‌ها دارد؟
همان‌طور که می‌دانید اساس کتابخانه آستان قدس رضوی بر وقف بوده است. در حال حاضر نیز سالانه حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد منابع مورد نیاز این کتابخانه‌ها از کتاب‌های اهدایی به سازمان تأمین می‌شود. از ابتدای سال ۱۴۰۲ تاکنون نیز بیش از ۵۷ هزار و ۵۰۰ جلد کتاب از سوی ارادتمندان به ساحت قدسی رضوی به این سازمان اهدا شده است که افزون بر ۱۷ هزار و ۷۰۰ نسخه آن مورد نیاز سازمان بوده است. سایر منابع اهدایی پس از پایش در اختیار سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی و فرهنگی قرار می‌گیرد به طوری که در ۷ ماهه نخست امسال، حدود ۳۳ هزار نسخه کتاب در قالب اهداء و ۴ هزار و ۷۰۰ نسخه کتاب نیز در قالب امانت بلندمدت به ۴۱ مرکز و یا نهاد فرهنگی متقاضی تقدیم شده است. کتابخانه سیار سازمان نقش مؤثری در خصوص بهره‌برداری مجدد از این منابع اهدایی مردمی ایفا می‌کند. در راستای اشاعه هر چه بیشتر این سنت‌های حسنه در حوزه کتاب و کتابخوانی نیز از تمامی ظرفیت‌های موجود همچون تجلیل از واقفان و اهداکنندگان، اطلاع‌رسانی و تشویق و رایزنی نویسندگان، استادان، طلاب، ناشران، مراکز علمی و فرهنگی و مجموعه‌داران به وقف و نذر استفاده می‌شود.
مهترین شاخصه‌های کتابخانه‌های آستان قدس رضوی چیست؟
این کتابخانه‌ها متعلق به آستان مقدس حضرت رضا(ع) و نمادی از وقف فرهنگی در ایران و جهان اسلام است که با بهره‌گیری از متخصصان علم اطلاعات و دانش‌شناسی در تالارهای مجزای آقایان و بانوان به اقشار مختلف جامعه خدمات متنوعی را ارائه می‌کنند. در این بین، کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، ماناترین و پایدارترین کتابخانه ایران و منطقه با قدمت بیش از هزار سال و محل امنی برای حفظ میراث مکتوب ایران و جهان اسلام است. دسترسی کامل پژوهشگران به منابع به صورت حضوری و غیرحضوری، ارائه خدمات حضوری ۲۴ ساعته به محققان در کتابخانه مرکزی و ارائه خدمات بین‌المللی از طریق فضای مجازی، منتخبی از این شاخصه‌ها است.
چه اقدامات خاصی برای ارتقای کمی و کیفی خدمات این کتابخانه‌ها در دستور کار قرار دارد؟
باتوجه به چشم‌انداز سازمان، همواره با نیازسنجی از مخاطبان و مشورت با صاحبنظران مختلف، منابع و برنامه‌ها در حوزه‌های گوناگون روزآمد می‌شود. در نیمه دوم امسال نیز برنامه‌هایی همچون تکمیل و افتتاح کتابخانه و مجتمع فرهنگی امام رضا(ع) در شهر میبد، تکمیل مجتمع فرهنگی امام رضا(ع) در شهر سوق، تداوم پروژه یکپارچه‌سازی کتابخانه‌های آستان قدس رضوی، ایجاد پایگاه دیجیتال منابع گویای رضوی، تداوم پروژه دیجیتال‌سازی و دسترس‌پذیری منابع کتابخانه‌ای، تداوم راه‌اندازی ایستگاه‌های مطالعه دیجیتال و نسخ خطی برای مراکز متقاضی با تأکید بر مناطق محروم، تداوم پروژه سامانه جامع فهارس نسخه‌های خطی، ایجاد پرتال‌های تخصصی منابع به منظور ارائه خدمات اختصاصی به مخاطبان و...، در حال پیگیری است.
کتابخانه سیار آستان قدس رضوی نیز به دلیل گستردگی جغرافیایی شهر مشهد و کمبود کتابخانه در شهر به‌ویژه در نقاط محروم و دورافتاده از مرکز شهر و همچنین مشکلات تردد برخی افراد همچون معلولان، جانبازان، نابینایان، بازنشستگان، اعضای هیئت علمی و... در سال ۱۳۷۷ فعالیت خود را آغاز کرد. این کتابخانه دارای سه بخش «سیار»، «تلفنی» و «اهدای منابع» است که مجاز به دریافت امانتی منابع درخواستی اعضای خود از تمامی مخازن و کتابخانه‌ها و بخش‌های سازمان جهت ارسال به درب منازل اعضاء بوده است. در حال حاضر نیز این کتابخانه دارای بیش از ۸۴۰ نفر عضو (حقیقی و حقوقی) است.
نظر شما