مریم احمدی شیروان: بیش از یک ماه است چنگال ظالمان دنیا بر گلوی مردم ستمدیده فلسطین بیشتر از چند دهه پیش فشرده شده و سردمداران ظلم و شر برای نجات رژیم از پا افتاده صهیونیستی از هیچ کاری فروگذار نکرده‌اند. نکته قابل تأمل این است ما انسان‌ها با وجود دستورات مکرر در قرآن، احادیث، روایات و... برای دفاع از مظلوم در این برهه زمانی، چه وظیفه‌ای داریم؟ از آن بالاتر اینکه چرا خداوند در برابر ظالمان و جنایتکاران سکوت کرده و آنان را مجازات نمی‌کند؟

در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام دکتر محمد جعفری، عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) و پژوهشگر عرصه دین این نکته را واکاوی کردیم.

سکوت حکمت‌آمیز خداوند در برابر ظالمان

دکتر جعفری در توضیح این پرسش‌ها می‌گوید: خدای بزرگ، عالم را منظومه‌وار و ذو ابعاد طراحی کرده؛ اما گاهی ما فقط یکی از آن ابعاد را می‌بینیم و بقیه از نظر مغفول واقع می‌شود. به طور نمونه، خداوند در کنار صفت عالی رحمت که مهربانی مادر نمونه بسیار کوچکی از آن است، صفتی به نام حکمت نیز دارد. اقتضای این صفت این است ابتلائاتی در عالم برای رشد انسان‌ها خلق کند. همچنان که در آیه2 سوره ملک فرموده است: «آن کسی که مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید که کدام‌یک از شما بهتر عمل می‌کنید، او توانا و آمرزنده است».

او ادامه می‌دهد: انسان‌ها با دیدن ظلم و جنایت، اختیار دارند تلاش و مجاهدت کنند. این مجاهدت‌ها سبب رشد انسان می‌شود و اگر خداوند به‌طور مستقیم دخالت داشته باشد، اختیار انسان از بین می‌رود. اما ممکن است گوشه ذهن آدم این پرسش باشد که پس دعاهای ما چه می‌شود؟ براساس آنچه در آیات 178 و 179 سوره آل‌عمران آمده، خداوند به ظالمان و جابران مهلت می‌دهد تا بر گناهان و سرکشی اضافه کنند، خداوند برای آنان عذابی مهین و خوارکننده در نظر گرفته است. خداوند برای مؤمنان هم آزمایش‌هایی در نظر گرفته تا با آزمایش، بدسرشت را از پاک گوهر جدا کند. قرآن می‌گوید ما شما را به حال خودتان رها نمی‌کنیم بلکه در معرض دشواری‌ها قرار می‌دهیم «مَّا کَانَ اللهُ لِیَذَرَ الْمُؤْمِنِینَ عَلَی مَآ أَنتُمْ عَلَیْهِ حَتَّیَ یَمِیزَ الْخَبِیثَ مِنَ الطَّیِّبِ». برخی از امتحانات و اتفاقات، روزمره و جزئی هستند و ما هر روز و هر لحظه در معرض این ابتلائات هستیم اما خداوند در آیات آخر سوره توبه می‌فرماید ما سالی یکی دو امتحان بزرگ داریم که بر اساس آن به شما نمره می‌دهیم «أَوَلاَ یَرَوْنَ أَنَّهُمْ یُفْتَنُونَ فِی کُلِّ عَامٍ مَّرَّةً أَوْ مَرَّتَیْنِ».

اضطرار انسان‌ها و امداد الهی

عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) با اشاره به جنایات وحشیانه رژیم صهیونیستی، می‌گوید: این مهلت دادن ابعاد دیگری هم در حکمت الهی دارد. بر اثر سنت مهلت دادن خداوند، وجدان بیشتر مردم آزاده جهان علیه این غاصبان بیدار و شکوفا شد. از اهداف خداوند است که انسان‌ها به فطرت خود بازگشته و بر اساس بازگشت به فطرت، حق و ناحق را از هم تشخیص دهند. با این همه پروپاگاندا و تبلیغات رسانه‌ای استکبار جهانی به نفع رژیم اسرائیل، مردم جهان علیه این رژیم جعلی خروشیدند و در جای جای جهان در دفاع از مظلومان فلسطین قیام کردند. این یک امتیاز بزرگ برای جبهه مقاومت است که شاید در طول تاریخ فلسطین، حتی در جنایات صبرا و شتیلا، چنین اجماع جهانی علیه این رژیم شکل نگرفته بود.

این پژوهشگر با اشاره به روایتی بیان می‌کند: البته خداوند متعال در جای خود بر اساس رحمت، حکمت و مصلحتی که دارد دخالت می‌کند و قوای غیبی را به کمک اهل ایمان می‌رساند که در این مورد اضطرار خیلی کارساز است، یعنی وقتی کار مؤمنان به اضطرار می‌رسد، دست‌گیری خداوند زودتر به فریاد دادخواهان می‌رسد. در روایتی از امام باقر(ع) داریم: وقتی پدرم امام سجاد(ع) در حال احتضار بود، مرا به سینه‌اش چسباند، سپس گفت: فرزندم، تو را به آنچه پدرم به من آموخت و آنچه پدران ما هنگام ارتحال به فرزندانشان وصیت کردند، سفارش می‌کنم و آنگاه فرمود: فرزندم، بپرهیز از ظلم به کسی که یاوری جز خدا ندارد. رسول مکرم اسلام(ص) نیز در همین باره فرموده است که خدا می‌فرماید: خشم من شدید است بر آن که ستم کند بر کسی که جز من فریادرسی ندارد. نفرین مظلوم چون پاره‌ای از آتش می‌سوزاند و جلو می‌رود تا به وسیله غضب، تار و پود ظالم را به هم پیچد.

مبارزه با ظلم؛ وظیفه هر انسان آزاده

دکتر جعفری تصریح می‌کند: در اینکه خداوند متعال، قادر مطلق است و می‌تواند تمام دشمنان خود ازجمله صهیونیست‌ها را نابود کند، شکی نیست؛ اما غرض خدا از خلقت انسان این بوده موجودی دارای اختیار و اراده آزاد خلق کند تا با انتخاب و اراده‌ خود بتواند به کمال و سعادت ابدی برسد. چنین انسانی باید بتواند با اختیار خویش به نهایت خوبی و نهایت بدی برسد.‌ بنابراین سنت خداوند بر این قرار نگرفته که به اجبار و زور مانع انجام گناه و فساد شود. اگر خداوند دشمنان خود را نابود کند دیگری کسی جرئت دشمنی و فساد پیدا نمی‌کند و در واقع اختیار از انسان گرفته می‌شود و به اجبار هدایت می‌شود که دیگر ارزشی نخواهد داشت.

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه می‌دهد: سنت و روش خداوند بر این قرار گرفته که اگر دشمنان خدا در زمین به فساد و خونریزی مشغول شدند، از طریق بندگان صالح و اهل جهاد با آنان مقابله کند تا زمینه برای آزمایش انسان‌های دیگر نیز فراهم و مشخص شود آیا آنان اهل جانبازی و شهادت در راه خدا هستند یا نه. خداوند متعال چقدر زیبا این حقیقت را در آیه 31 سوره محمد بیان کرده: «وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ حَتَّی نَعْلَمَ الْمُجَاهِدِینَ مِنکُمْ وَالصَّابِرِینَ» یعنی اساساً با جهاد در راه خدا معلوم می‌شود چه کسانی مجاهدند و چه کسانی از جهاد در راه خدا طفره می‌روند و پس از حادثه، چه کسانی در برابر مصائب آن صبورند و چه کسانی ناشکیب. خوش بود گر محک تجربه آید به میان، تا سیه روی شود هر که در او غش باشد.

حجت‌الاسلام جعفری در پایان با بیان اینکه خداوند سبحان از طریق اسباب و علل، افعال خود را انجام می‌دهد و جهان را اداره می‌کند، می‌گوید: انسان‌های اهل جهاد در واقع وسیله و سببی از سوی خداوند برای مجازات مفسدان خونریز می‌شوند. در روایتی از پیامبر اسلام(ص) داریم: «خدای عزوجل می‌فرماید: به عزت و جلالم سوگند که از ظالم در دنیا و آخرت انتقام می‌گیرم و از کسی هم که مظلومی را ببیند و بتواند یاری‌اش کند و نکند بی‌گمان انتقام می‌گیرد». جهاد، یک حکم الهی است و خداوند سبحان در آیات متعددی دستور مقابله و پیکار با دشمنان اسلام را داده است. همچنان که در آیه 193 سوره بقره فرموده با آنان بجنگید تا دیگر فتنه‌ای نباشد و دین، مخصوص خدا شود. بر این اساس، جهاد و مقابله با ظالم بر ما واجب است و باید به هر شکل و وسیله‌ای به مبارزه‌ با صهیونیست‌ها بپردازیم و بدانیم نصرت الهی قطعی است و دشمنان اسلام شکست خواهند خورد. مضاف بر اینکه حمایت از مظلوم نه تنها یک حق مشروع در اسلام و حقوق بین‌الملل معاصر، بلکه یک وظیفه دینی، ملی و انسانی است که در آموزه‌های دینی، مقتضای منافع ملی و حمایت از حقوق بشر ریشه دارد.