حجت الاسلام والمسلمین مهدی رستم نژاد، معاون آموزش حوزه های علمیه در تلویزیون اینترنتی «پاسخ» وابسته به مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه های علمیه به تبیین جایگاه پیامبر رحمت(ص) از منظر آیات و روایات پرداخت و گفت: در تعابیر قرآن فاصله بسیار معناداری وجود دارد بین آنچه که در ارتباط با رسول الله(ص) آمده با آنچه که حتی در مورد سایر پیامبران اولوالعزم آمده است. مثلاً درباره هیچ پیامبری نداریم که آمده باشد «وَ مَا أَرسَلنَاکَ إِلَّا رَحمَهً لِلعَالَمیِن». گرچه همه پیامبران از مظاهر رحمت الهی هستند، اما آن کسی که رحمت مطلقه را داراست رسول مکرم اسلام است.

وی ادامه داد: رحمت مورد نظر خداوند که در مورد حضرت رسول(ص) در قرآن کریم فرموده شده برای همه موجودات عالم است. در قرآن کریم داریم که آسمان و زمین را در هفت طبقه و زمین را هم مانند آسمان خلق کردیم تا شما عالِم به یک مسئله شوید و آن مسئله چیزی جز عبادت خدا نیست. خداوند در جای دیگری می فرماید همه عالم را برای رحمت به شما خلق کردم و سپس در جای دیگر می فرماید برای عالِم شدن شما موجودات را خلقت نمودم.

اعلم به خداوند نزدیک تر است

حجت الاسلام والمسلمین رستم نژاد با اشاره به اینکه معرفت رسول الله(ص) نسبت به خداوند حتی از فرشتگان مقرب نیز بالاتر و وسیع تر است، اظهار کرد: پیامبر اکرم(ص) اعلم است به این که خداوند علی کل شیء قدیر می باشد. پس آن کسی که اعلم است، به خداوند نزدیک تر است.

وی افزود: خداوند خطاب به پیامبر خاتم(ص) می فرماید اگر تو نبودی آسمان ها و زمین را خلق نمی کردم. این به ویژگی اعلم بودن پیامبر اسلام(ص) برمی گردد و هرکه اعلم باشد مقرب تر هم خواهد بود. خداوند این مقام قرب پیامبر اسلام را در قرآن کریم و در سوره نجم در مورد داستان معراج رسول الله با عبارت «ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّی، فَکَانَ قَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَیٰ» به تصویر می کشد. خداوند با این مثال مادی می خواهد مقام قرب پیامبر اسلام را توضیح دهد. این تعبیر که پیامبر خاتم به خداوند نزدیک شده است تا اندازه ای که فاصله بین آن ها به اندازه دو طرف یک کمان و حتی کمتر از آن رسیده باشد، در مورد هیچ پیامبر دیگری به کار نرفته است.

معاون آموزش حوزه های علمیه ضمن پرداختن به دیگر عبارات قرآنی مرتبط با جایگاه پیامبر اکرم(ص) خاطرنشان کرد: خداوند در قرآن کریم می فرماید که من به شهر مدینه قسم نمی خورم، زیرا تو یعنی رسول الله(ص) در این شهر هستی. یعنی به احترام تو هم که شده به این شهر یا قسم نمی خورم یا فقط قسم مؤکده می خورم.

وی گفت: حدیث قدسی که در آن آمده است «لَوْلاکَ لَمَا خَلَقْتُ الْأَفْلاکَ» در منابع حدیثی وارد شده و محتوای آن دارای مؤیداتی هم هست. زیرا خداوند در قرآن کریم می فرماید من این عالَم را نیافریدم جز برای عِلم و آن کسی که از همه عالم تر است رسول الله می باشد. این امر یکی از مؤیدات حدیث قدسی لولاک است.

نور وجودی پیامبر اسلام سایر پیامبران را ذیل خود قرار داده است

این استاد حوزه با بیان اینکه حقیقت وجودی رسول الله(ص) منحصر در این عالَم نیست، یادآور شد: در روایت داریم که اولین چیزی را که خداوند خلق کرد، نور من بوده، نه جسم من در این عالم خاکی و از مسلمات اعتقادی ماست که قبل از این عالم نه فقط حضرت رسول که همه در عالم ذر بوده ایم و در آن عالم سرگذشتی داشته ایم. حیات مادی پیامبر اکرم(ص) منحصر در دنیا بوده اما این به معنای انحصار اصل حیات ایشان در این عالم نیست. زیرا وجود پیامبر اکرم(ص) شامل نور وجودشان هم هست که سایر پیامبران را هم ذیل خود قرار داده است.

پیامبر اسلام شاهد بر تمام امت ها است

وی تصریح کرد: وجود پیامبر اکرم(ص) در عالم برزخ نیز دارای اشراف نسبت به عالم دنیاست. در این مورد آیه ای داریم در سوره نساء که نشان دهنده سعه وجودی و اشراف ایشان نسبت به عوالم مختلف است. خداوند در این آیه می فرماید « فَکَیْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِیدٍ ». این آیه درباره روز قیامت است و می فرماید ما از هر امتی شاهدش را می آوریم. در روایات شیعه و اهل تسنن آمده است که منظور از شهید در این جا پیامبر آن امت ها می باشد. در ادامه این آیه می فرماید « وَجِئْنَا بِکَ عَلَی هَؤُلَاءِ شَهِیدًا» یعنی تو را برای همه امت ها، نه تنها برای امت اسلام شاهد می آوریم. هؤلاء را عده ای گفتند به امت اسلام برمی گردد. اما عده زیادی از مفسرین گفتند که در این آیات نامی از امت اسلام به میان نیامده است و لفظ هؤلاء به همان کُلّ امةٍ باز می گردد.

حجت الاسلام والمسلمین رستم نژاد با تأکید بر بیان داشت: خداوند در قرآن کریم می فرماید « وَ إِذْ قَالَ اللَّهُ یَا عِیسَی ابْنَ مَرْیَمَ أَأَنْتَ قُلْتَ لِلنَّاسِ اتَّخِذُونِی وَ أُمِّیَ إِلَهَیْنِ مِنْ دُونِ اللَّهِ»؛ خداوند از حضرت عیسی(ع) می پرسد تو بودی که گفتی تو و مادرت را به عنوان اله به جای خدا انتخاب کنند؟ حضرت در پاسخ عرضه می دارد « مَا قُلْتُ لَهُمْ إِلَّا مَا أَمَرْتَنِی بِهِ أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ رَبِّی وَ رَبَّکُمْ وَ کُنْتُ عَلَیْهِمْ شَهِیدًا مَا دُمْتُ فِیهِمْ فَلَمَّا تَوَفَّیْتَنِی کُنْتَ أَنْتَ الرَّقِیبَ عَلَیْهِمْ وَ أَنْتَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ»؛ خداوندا من تا زمانی که میان آنان بودم من و خودت شاهدشان بودیم. اما وقتی مرا از دار دنیا بردی دیگر خودت شاهدشان بودی. حضرت عیسی(ع) با وجود اینکه از پیامبران اولوالعزم است و تا جایی مقرب درگاه الهی است که می گوید «من خلق می کنم» البته به اذن خدا. این جایگاه و عظمت بسیار بالای حضرت عیسی(ع) را نشان می دهد که خلقت که منحصر به خداست می تواند از طریق دم عیسوی جریان پیدا کند. چنین فرد با عظمتی میدان و گسترده شهادت خودش را به زمان حیات دنیویش منحصر می کند. اما در مورد پیامبر اسلام این شهادت از دنیا تا روز قیامت می باشد.

شفاعت کبری از ویژگی های خاص رسول اکرم است

وی گفت: رسول الله(ص) شفیع اعظم است و در روایات داریم که شفاعت ایشان شامل دیگر پیامبران نیز می شود. البته باید دانست که پیامبران برای بهره گیری از این شفاعت نیاز نیست که دچار خطا و عذابی شده باشند؛ بلکه این شفاعت آنان را از مرتبه ای به مرتبه ای بالاتر عروج می دهد. این شفاعت، شفاعت کبری بوده و فقط پیامبر خاتم(ص) چنین ویژگی را دارا هستند. شفاعت رسول الله(ص) به قدری گسترده است که از این دنیا گرفته تا عالم برزخ، تا صحنه قیامت و رفتن افراد به جهنم و بهشت می تواند شامل هر فردی شود.

از مراتب ایمان انبیای الهی، ایمان آوردن به پیامبر اسلام بود

معاون آموزش حوزه های علمیه در ادامه به نگاه سایر انبیای الهی به پیامبر اسلام(ص) پرداخت و افزود: تمام پیامبران قبل از رسول الله(ص)- از جهت زمانی- مأمور بودند که به پیامبر اسلام ایمان بیاورند. یعنی یکی از مراتب ایمانشان، ایمان آوردن به پیامبر اسلام بود. دوماً اینکه آن بزرگواران مأمور بودند به اینکه امت های خود را به آمدن رسول الله(ص) بشارت داده و آنان را برای استقبال از ایشان آماده نمایند. پیامبران الهی نسبت به پیامبر خاتم(ص) دارای وظایفی همچون ایمان آوردن به ایشان، بشارت دادن و ایجاد آمادگی در میان امت هایشان و در مرحله سوم نصرت کردن پیامبر اسلام(ص) را بر عهده داشته اند. این نصرت به این صورت بوده است که پیامبران پیش از حضرت رسول(ص) می بایست امت های خود را آنچنان تربیت می کردند که آماده همراهی و پیروی از خاتم الانبیا شوند. این نصرت شبیه به همان آماده شدن امت اسلام برای ظهور حضرت بقیة الله الاعظم(عج) می باشد.

وی ضمن بیان یکی دیگر از ویژگی های پیامبر اسلام در مقایسه با سایر پیامبران ادامه داد: توسل دیگر پیامبران به پیامبر اسلام(ص) هم یک ویژگی متمایز کننده ایشان از سایر انبیاست. به عنوان مثال حضرت یعقوب نبی(ع) توسط پسرانش مورد توسل قرار می گیرد، اما خود ایشان در گرفتاری هایش متوسل به رسول الله(ص) که هنوز در ظاهر نیامده است. در قرآن کریم و در آیه « فَتَلَقَّی آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ» آمده است که حضرت آدم کلماتی را از پروردگارش تلقی کرد و آنگاه توبه کرد و خداوند هم توبه او را پذیرفت. در ذیل این آیه حتی علمای اهل سنت همچون سیوطی در درّالمنصور نقل کرده اند که این تلقی به کلمات یا حمید بحق محمد، یا عالی بحق علی و به همین تربیت تا حضرت فاطمه(س) و حسنین(ع) بوده است. این یعنی به آدم گفته شده به این افراد توسل نماید و این موضوع را از جانب خداوند آموخته است.

این استاد حوزه اظهار کرد: همان طور که گفته شد یکی از مأموریت های اصلی سایر پیامبران الهی بشارت دادن و ایجاد آمادگی در امت های خود نسبت به آمدن پیامبر خاتم(ص) بوده است. در آیه 157 سوره اعراف این موضوع با صراحت اعلام شده و آمده است که «الَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ الْأُمِّیَّ الَّذِی یَجِدُونَهُ مَکْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِی التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ » و در جای دیگری از قرآن کریم آمده است که حضرت عیسی(ع) بشارت دهنده بود به پیامبری که بعد از او می آید و اسم او «احمد» است. همانطور که همه می دانیم اسم «احمد» نام آسمانی حضرت محمد(ص) می باشد.

وی با برشمردن برخی از توصیف های اهل بیت علیهم السلام درباره پیامبر اکرم(ص) خاطرنشان کرد: به طور کلی در کلمات و در رفتار اهل بیت علیهم السلام نسبت به پیامبر(ص) خضوع ویژه ای دیده می شود که همین امر برای ما بسیار درس آموز است. از امیرالمؤمنین(ع) بیش از پنجاه وصف حول شخصیت پیامبر اکرم(ص) در نهج البلاغه آمده است. برای هرکدام از این وصف ها می توان یک فصل را باز کرد.

امام صادق(ص): جان من و همه عالم فدای نام (محمد)

حجت الاسلام والمسلمین رستم نژاد افزود: در روایات است که یکی از شاگردان حضرت امام صادق(ع) چند روز به مجلس درس ایشان نیامد. پس از چند روز که آمد آن حضرت از او پرسیدند که چرا چند روز حضور نداشته ای؟ او در پاسخ عرضه داشت که پسری برایم به دنیا آمده است. امام صادق علیه السلام از او پرسیدند چه نامی برایش انتخاب کرده ای؟ او گفت: نامش را «محمد» گذاشته ام. آن گاه بود که امام صادق علیه السلام پشت سر هم نام مبارک «محمد» را ذکر کردند تا جایی که راوی می گوید، احساس کردم نزدیک است جای سجده ایشان به زمین برسد و سپس سرشان را بلند کردند و فرمودند: جان من و همه عالم فدای نام محمد.

تواضع بی حد و اندازه اهل بیت(ع) نسبت به رسول اکرم(ص)

وی گفت: در کلمات و رفتار اهل بیت علیهم السلام چنان تواضعی نسبت به پیامبر اکرم(ص) دیده می شود که بی حد و اندازه است. این نکته بسیار برجسته ای است که باید مورد توجه همه پیروان اهل بیت علیهم السلام قرار گیرد. در مورد پیامبر اسلام(ص) حتی جبرائیل هم حجاب داشته و با مقدماتی نزد ایشان می آمد. در روایت است که وقتی جبرائیل نزد پیامبر می آمد، همچون نشستن بردگان نزد مالکشان می نشست.

دستور صریح خداوند بر فرستادن صلوات به خاتم الانبیاست

معاون آموزش حوزه های علمیه ضرورت فرستان صلوات بر پیامبر اکرم(ص) را از ویژگی های مختص آن حضرت برشمرد و تصریح کرد: اینکه در قرآن کریم داریم «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیمًا» دستور صریح خداوند بر فرستادن صلوات به خاتم الانبیاست که پیش از آن آمده است «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلَائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ» و این فعل مضارع «یصلّونَ» به معنای دائمی و همیشگی بودن صلوات فرستادن خداوند و ملائکه به پیامبر اکرم(ص) است و خداوند در اینجا ما انسان ها را هم به این امر دعوت فرموده است. این هم یکی دیگر از ویژگی هایی است که فقط در مورد پیامبر خاتم(ص) وجود دارد و سالیان درازی است که به یکی از آداب موجود میان ما مسلمانان تبدیل شده است.