گرچه برخی از کارشناسان معتقدند بازنشستگی معلمان موضوعی قابل پیش‌بینی از سال‌های پیش بوده، اما بی‌تدبیری سیاست‌گذاران این حوزه برای تأمین نیروی انسانی جایگزین، در سال‌های اخیر آموزش و پرورش را بر آن داشته برای در امان نگه داشتن کلاس‌های درس از خطر خالی بودن معلم، با به‌کارگیری انواع مختلف معلمان، این کمبود را جبران کند.
بر همین اساس اگرچه تا پنج سال پیش آموزش و پرورش را فقط با یک نوع معلم می‌شناختیم، اما چندسالی است معلمانی با عناوین متفاوت همچون معلمان آزاد، حق‌التدریس، خرید خدمات آموزشی و برون‌سپاری در این حرفه فعالیت دارند. معلمانی با انواع مختلف قرارداد که حقوق پایین و نداشتن پوشش بیمه‌ای مناسب، نقطه اشتراک آن‌هاست.
برای مثال، معلمان خرید خدمات آموزشی با جمعیت ۱۸هزار نفری، بدون بیمه و قرارداد، با حداقل حقوق در مناطق محروم استان‌های مختلف کشور و مدارس مرزی تدریس می‌کنند.
همه این‌ها در حالی است که رضامراد صحرایی، وزیر آموزش و پرورش به‌تازگی باز هم تکرار کرده «کمبود معلم در مدارس کنونی نداریم، همه مدارس ما معلم دارند».
اما آیا پر کردن کلاس‌های درس با معلمانی بی‌انگیزه و گاه بی‌کیفیت را می‌توان گامی مؤثر برای نیل به اهداف سند بنیادین آموزش و پرورش دانست؟
رسیدگی به وضعیت معلمان، سرمایه‌گذاری است
احمد عابدینی؛ معاون پیشین شورای عالی آموزش‌وپرورش در خصوص هویت معلمی و همچنین وضعیت قرارداد معلمانی که به صورت غیررسمی در حرفه معلمی مشغول به کار هستند، به ما گفت: اگر افراد واجدشرایط، مسئولیت اداره آموزش‌وپرورش را برعهده داشته باشند، متوجه خواهند بود رسیدگی به وضعیت معلمان و هزینه‌ای که صرف پرداخت حقوق آن‌ها می‌شود در افزایش کیفیت تعلیم و تربیت تأثیرگذار است و نوعی سرمایه‌گذاری برای آینده کشور محسوب می‌شود. بنابراین وقتی افراد با صلاحیت برای حرفه معلمی به‌کار گرفته می‌شوند، تفاوتی ندارد که در قرارداد آن‌ها چه عنوانی لحاظ شده و برای چه مدتی است؛ چه جزو معلمان آزاد باشند، چه حق‌التدریس، چه خریدخدمات‌آموزشی، چه نهضتی و یا برون‌سپاری، با توجه به اینکه همه آن‌ها معلم هستند، آموزش‌وپرورش وظیفه دارد طبق قانون، بیمه آن‌ها را رد کند و حقوقشان را بپردازد؛ نه اینکه با سوءاستفاده از بیکاری دانش‌آموختگان دانشگاهی، با بستن انواع مختلف قرارداد، کار خود را پیش ببرد و آن‌ها را استثمار کند.
ضرورت دریافت گواهی‌نامه صلاحیت معلمی
کارشناس حوزه آموزش و پرورش افزود: برمبنای اساس‌نامه دانشگاه فرهنگیان، آموزش و پرورش موظف است با هر نوع قراردادی که معلمان را به‌کار می‌گیرد، این افراد صلاحیت معلمی و حضور در کلاس درس را داشته باشند. بنابراین حتی در شرایط فعلی که آموزش و پرورش با کمبود شدید معلم روبه‌رو است و افرادی را با انواع مختلف قرارداد وارد حرفه معلمی کرده، باید توجه داشته باشد براساس قانون، هیچ یک از این گروه‌ها پیش از دریافت گواهی‌نامه صلاحیت معلمی از سوی دانشگاه فرهنگیان حق ورود به کلاس درس و عرصه معلمی را ندارد. حتی اگر قرار است معلم هفته‌ای یک ساعت در کلاس درس حضور پیدا کند، لازم است پیش از آن گواهی‌نامه صلاحیت معلمی را دریافت کرده باشد.
وی با تأکید بر ضرورت دریافت گواهی‌نامه صلاحیت معلمی پیش از ورود به عرصه معلمی و تدریس در کلاس، اضافه کرد: اهمیت دریافت گواهی‌نامه صلاحیت معلمی برای همه معلمان- اعم از معلمان رسمی و غیررسمی با هر نوع قرارداد- مانند اهمیت دریافت گواهی‌نامه رانندگی پیش از نشستن پشت فرمان اتومبیل است.
قانون، استثنایی برای هیچ‌یک از گروه‌های معلمی قائل نشده است
این پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش ادامه داد: بر اساس قانون، داشتن گواهی‌نامه رانندگی برای همه رانندگان الزامی است و رانندگی بدون گواهی‌نامه جرم محسوب می‌شود. قانون بین فردی که حرفه او رانندگی است با فردی که یک ساعت داخل شهر رانندگی می‌کند یا راننده‌ای که مالک خودرو است با فردی که از خودرو شخص دیگری برای چند ساعت استفاده می‌کند تفاوتی قائل نیست، به همین صورت، داشتن گواهی‌نامه صلاحیت معلمی هم برای همه افرادی که به عنوان معلم وارد کلاس درس می‌شوند الزامی است و قانون استثنایی برای هیچ‌یک از گروه‌های معلمی قائل نشده است.
نباید کمبود معلم از طریق قراردادهای غیررسمی جبران شود
عابدینی با بیان اینکه آموزش‌وپروش نباید کمبود معلم را از طریق قراردادهای غیررسمی جبران کند، گفت: برمبنای اساس‌نامه فرهنگیان، تنها مسیر رسمی تربیت معلم، دانشگاه فرهنگیان است. بنابراین آموزش و پرورش از طریق پذیرش دانشجو در دانشگاه فرهنگیان و همچنین ماده ۲۸ (آزمون‌های استخدامی) می‌تواند نیروی انسانی موردنیاز خود را تأمین کند. براساس ماده ۲۸، دانش‌آموختگان رشته‌های دانشگاهی مرتبط با حرفه معلمی سایر دانشگاه‌ها نیز در صورت دارا بودن شرایط مورد نظر می‌توانند در آزمون استخدامی آموزش‌وپرورش شرکت کنند، اما باید توجه داشته باشند کسب نمره قبولی تنها ملاک استخدام آن‌ها نیست و پذیرفته‌شدگان آزمون معلمی باید یک سال در دانشگاه فرهنگیان زیرنظر استادان این دانشگاه دوره مهارت‌آموزی حرفه معلمی را بگذرانند و پس از دریافت گواهی‌نامه صلاحیت حرفه‌ای، به عنوان معلم در آموزش‌وپروش استخدام خواهند شد.
بعید به نظر می‌رسد وعده مسئولان عملی شود
به گفته معاون پیشین شورای عالی آموزش‌وپرورش، منظور اساس‌نامه فرهنگیان از اینکه مسیر رسمی تربیت معلم از طریق دانشگاه فرهنگیان است، آن نیست که تنها راه ورود به حرفه معلمی و استخدام در آموزش‌وپرورش پذیرش و تحصیل در دانشگاه فرهنگیان یا دانشگاه شهید رجایی باشد، چرا که ظرفیت پذیرش دانشجو و تربیت‌معلم در این دانشگاه‌ها محدود است و قانون مجوز استخدام معلم از طریق ماده۲۸ (آزمون استخدامی) را به آموزش‌وپرورش داده تا این وزارتخانه بخشی از کمبود معلم را از طریق جذب دانش‌آموختگان واجدشرایط دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش‌عالی تأمین کند. اما با توجه به اینکه در حال حاضر راه دیگری برای استخدام در حرفه‌معلمی پیش رو نیست، بعید به نظر می‌رسد وعده‌هایی که هر از گاهی مسئولان به گروه‌های مختلف معلمان غیررسمی ازجمله معلمان خرید خدمات آموزشی در خصوص پیگیری تبدیل وضعیت آن‌ها به قرارداد کار معین می‌دهند، عملی شود.
مسیر قانونی پیش‌رو برای جذب معلم
وی با تأکید بر اینکه ضرورت دارد آموزش‌وپرورش حقوق و بیمه معلمان غیررسمی شامل معلمان آزاد، حق‌التدریس، خریدخدمات‌آموزشی، نهضتی و یا برون‌سپاری را برمبنای قانون پرداخت کند، اضافه کرد: با وجود نیاز شدید آموزش‌وپرورش به تأمین نیروی انسانی، تنها مسیر قانونی پیش روی این وزارتخانه ماده۲۸ (آزمون استخدامی آموزگاری، دبیری و هنرآموزی) است که می‌تواند از طریق آن چندین هزار معلم جذب کند. بنابراین نه تنها معلمان خرید خدمات آموزشی بلکه همه افرادی که برای جبران کمبود معلم از سوی آموزش‌وپرورش به‌کار گرفته شده‌اند و مشغول تدریس هستند، باید این واقعیت را بپذیرند که حتی اگر ۱۰سال هم سابقه همکاری با آموزش‌وپرورش و تدریس داشته باشند؛ پذیرفته شدن در آزمون استخدامی آموزش‌وپرورش تنها راه ممکن برای ورود رسمی به حرفه معلمی است و باید مانند دیگر داوطلبان - دانش‌آموختگان واجدشرایط دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش‌عالی - در آزمون استخدامی آموزش‌وپرورش شرکت کنند تا با پشت سرگذاشتن مراحل آزمون، به عنوان آموزگار و یا دبیر در این وزارتخانه استخدام شوند.
وی ادامه می دهد: فقر یادگیری میان دانش‌آموزان در سال‌های اخیر، نتیجه بی‌توجهی آموزش‌وپرورش به اهمیت به‌کارگیری معلم‌های دارای گواهی‌نامه صلاحیت معلمی است. پیامد خالی بودن کلاس‌های درس به مراتب کمتر از تأثیر مخرب عملکرد معلمان بی‌کیفیت بر یادگیری دانش‌آموزان است. از این‌رو، به‌کارگیری معلمان بی‌کیفیت برای جبران کمبود معلم از سوی آموزش‌وپرورش نمی‌تواند این ظلمی را که در حق آینده‌سازان کشور می‌شود، توجیه کند و دیر یا زود باید پاسخگوی اولیای این دانش‌آموزان باشد.
اگر مسئولان، خود را در جایگاه اولیای دانش‌آموزان کلاس‌های درسی که با به‌کارگیری معلمان فاقد صلاحیت معلمی اداره می‌شود، بگذارند، راضی نمی‌شوند فرزندشان حتی یک ساعت سر کلاس درس این معلم‌ها بنشیند. این درحالی است که در سال‌های اخیر تعداد زیادی از آینده‌سازان کشور زیر نظر معلمانی کم‌سواد و بدون گذراندن حتی یک ساعت آموزش حرفه معلمی آموزش دیده‌اند.
نظر شما