چندی پیش رجبعلی برزویی؛ دبیر ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی، ایده پذیرش دانشجوی تخصصی پزشکی از مقطع دیپلم یا کارشناسی را مطرح کرد؛ موضوعی که با واکنش‌های تند جامعه پزشکی همراه بود. محمد رئیس‌زاده؛ رئیس کل سازمان نظام پزشکی ایران، این موضوع را تضعیف جایگاه پزشکی دانست و با هشدار در این خصوص گفت: «مسئولان با نظارت میدانی در بیمارستان‌ها، می‌توانند متوجه این واقعیت شوند که چرا با کمبود جراح قلب کودکان مواجه شده‌ایم، اما اینکه فکر کنند ما از دیپلم، جراح قلب اطفال بگیریم، این راه حلش نیست».
راه‌حلی برای کمبود پزشک متخصص در رشته‌های کم‌اقبال
با این حال، محمد فخرحشمتی؛ مشاور پیشین کارگروه سلامت ستاد تحول دولت با اشاره به کمبود پزشک متخصص در بعضی رشته‌های پزشکی به ما گفت: یکی از مشکلات نظام سلامت، کمبود پزشک در رشته‌های کم‌متقاضی ازجمله طب اورژانس، بیهوشی و پزشکی خانواده است. به‌طوری که در سال‌های اخیر بخشی از ظرفیت پذیرش این رشته‌ها به دلیل درآمد پایین‌تر و یا فشار کاری قابل توجه، خالی مانده و در مرحله تکمیل ظرفیت نیز مورد استقبال قرارنگرفته است. ازاین‌رو، پذیرش پزشکی تخصصی به‌طور مستقیم از مقاطع پایین‌تر مانند کارشناسی، راهکاری برای حل مسئله کمبود پزشک متخصص در رشته‌های کم‌متقاضی است که با اجرای آن می‌توان از ظرفیت متقاضیان با انگیزه و علاقه‌مند به رشته پزشکی در آزمون سراسری یا کارشناسی در راستای حل نیاز کشور استفاده کرد.
وی با تأکید برضرورت توجه به کمبود نیروی انسانی در این رشته‌های تخصصی افزود: بی‌توجهی به وضعیت نیروی انسانی در این رشته‌ها منجر به آسیب به رشته‌های پایه پزشکی می‌شود و ادامه این وضعیت تا چند سال آینده نظام سلامت کشور را دچار بحران خواهد کرد.
به گفته فخرحشمتی، بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و همچنین سند تحول دولت، وزارت بهداشت مکلف بوده اصلاحات و مشوق‌های مربوط به پذیرش در رشته‌های تخصصی کم‌اقبال را تدوین کند، اما متأسفانه با وجود گذشت بیش از دو سال از ابلاغ این اسناد، اقدام مؤثری توسط وزارت بهداشت صورت نگرفته و ایده پذیرش دانشجوی تخصصی پزشکی از مقطع دیپلم یا کارشناسی از سوی ستاد علم و فناوری در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شده است.
بهره‌مندی از ظرفیت داوطلبان کنکور و آزمون کارشناسی به پزشکی
مشاورسابق کارگروه سلامت ستاد تحول دولت با اشاره به امکان بهره‌مندی از ظرفیت داوطلبان آزمون سراسری و آزمون کارشناسی به پزشکی، افزود: یکی از ریشه‌های اصلی کم بودن تقاضا برای برخی رشته‌های تخصصی پزشکی این است متقاضیان آزمون دستیاری، پزشکان عمومی هستند و در کشور کمبود قابل‌توجه پزشک عمومی وجود دارد. این مسئله در حالی است که در آزمون سراسری و مقطع کارشناسی به پزشکی تعداد بسیار زیادی متقاضی برای تحصیل در رشته‌های پزشکی وجود دارد که بخش قابل توجهی از آن‌ها به لحاظ علمی در وضعیت بسیار خوبی قراردارند، اما به دلیل ظرفیت پایین پزشکی از تحصیل در این رشته محروم می‌شوند، در حالی که می‌توان از ظرفیت این متقاضیان برای تربیت نیروی انسانی موردنیاز کشور در برخی تخصص‌های پزشکی که قابلیت پذیرش مستقیم از مقاطع پایین‌تر را دارند، به‌صورت تخصص پیوسته استفاده کرد.
فخرحشمتی در خصوص پذیرش دانشجوی تخصصی پزشکی از مقطع دیپلم یا کارشناسی گفت: وزارت بهداشت سابقه اجرای این طرح را طی دهه ۶۰ در رشته بیهوشی و پزشکی قانونی به صورت تخصص پیوسته دارد. ضمن آنکه سال گذشته نیز متقاضیان رشته‌های جراحی قفسه‌سینه و جراحی قلب که پیش از این پس از گرفتن تخصص و با عنوان فوق‌تخصص پذیرش می‌شدند، به صورت پیوسته و از آزمون تخصص مورد پذیرش قرار گرفتند.
تکرار تجربه ناموفق دهه ۶۰
علی جعفریان؛ عضو هیئت مدیره نظام پزشکی تهران دراین خصوص به ما گفت: در سال‌های اخیر کمبود کادر درمان در دنیا مسئله‌ساز شده است و کشورهای توسعه‌یافته از مدت‌ها پیش راه‌های متعددی را برای حل این مسئله آزموده‌اند، بنابراین ما می‌توانیم با استفاده از تجربه آن‌ها راه حلی منطقی برای کمبود نیروی پزشکی کشورپیدا کنیم تا نیازی نباشد تجربه ناموفق کشور طی دهه ۶۰ دوباره مطرح شود.
متأسفانه در دهه اخیر نه تنها رشته پزشکی بلکه پرستاری هم در کشور ما به رشته‌هایی پرمسئولیت و دردسرساز تبدیل شده که هیچ جذابیتی برای نسل جدید ندارد و ترجیح می‌دهند یا وارد این رشته‌ها نشوند و یا اگر علاقه‌مند به فعالیت حرفه‌ای در این رشته‌ها هستند، مهاجرت کنند. این یک واقعیت غیرقابل انکار است که خانواده بسیاری از دانشجویان پزشکی از ابتدای تحصیل فرزندشان برای مهاجرت او برنامه‌ریزی کرده‌اند، چون برخلاف اظهارنظر برخی مسئولان مبنی بر بیکار ماندن گروه‌های پزشکی و پرستاری در دیگر کشورها، طی دهه اخیر علاوه بر اروپا و استرالیا، کانادا و آمریکا هم به دلیل کمبود نیروی انسانی متوجه شده‌اند دانش‌آموختگان پزشکی و پرستاری ایران نیروی‌هایی توانمند و کم‌هزینه هستند به همین دلیل با ارائه تسهیلات مختلف به دنبال جذب آن‌ها هستند.
رئیس پیشین دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به سابقه پذیرش متخصص از دیپلم افزود: اوایل دهه ۶۰ کشور با کمبود شدید متخصص بیهوشی مواجه شد وعده‌ای برای جبران این کمبود، طرح پذیرش دانشجوی متخصص بیهوشی از دیپلم را پیشنهاد دادند و بر اساس آن، دو یا سه سال ازطریق کنکور سراسری متخصص بیهوشی پذیرش شد، اما از آنجا که اجرای این طرح با شکست همراه بود، متوقف شد.
جعفریان ادامه داد: گسترش دانش پزشکی در ۱۰۰ سال اخیر، پزشکی را به رشته‌ای با وجوه مختلف تقسیم کرده که این ویژگی بر پیچیدگی‌های تربیت نیروی انسانی برای این حوزه افزوده است و دیگر نمی‌توان مانند گذشته، پزشکی را تربیت کرد که به همه تخصص‌های پزشکی احاطه کامل داشته باشد، ازاین‌رو، نه تنها گرایش تخصصی برای افزایش کیفیت خدمات پزشکی بسیار الزامی است، بلکه شواهد علمی نشان می‌دهد گرایش فوق‌تخصصی هم با وجود منتقدان زیادی که دارد، در رشته‌های جراحی موجب کاهش عوارض درمان و همچنین کاهش هزینه‌های نظام درمانی می‌شود. اما یک اصل مهم در همه سیستم‌های درمانی به‌روز دنیا پذیرفته شده که پزشکی عمومی به عنوان دوره آموزش پایه‌ها و اصول اصلی پزشکی، نقطه آغاز حرکت در مسیر پزشکی تعیین شده و همه تخصص‌ها باید از این مسیر ادامه یابد و این یک واقعیت است که آموزش پزشک متخصص از مسیرهای دیگر به بیراهه خواهد رفت.
سهل‌انگاری در آموزش پزشکی به جان بیماران آسیب می‌زند
این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران یادآورشد: ماهیت و ذات آموزش پزشکی با ماهیت آموزش دیگر رشته‌های دانشگاهی متفاوت است. به‌طوری که در رشته‌های غیرپزشکی دو رکن انسانی یعنی استاد و دانشجو وجود دارد، اما در رشته‌های پزشکی علاوه بر استاد و دانشجو، فرد بیمار هم به عنوان سومین رکن مطرح است که بسیار حائز اهمیت است و هرگونه سهل‌انگاری در آموزش پزشکی به جان بیماران آسیب می‌زند. به همین دلیل کشورهایی مثل آمریکا ورود به رشته پزشکی را سخت‌تر کرده‌اند و داوطلبان پذیرش در رشته پزشکی عمومی باید مقطع کارشناسی را گذرانده باشند و سپس اگر استعداد و علاقه داشتند، وارد رشته پزشکی شوند. حالا اینکه مسئولان ما ایده پذیرش دانشجوی تخصصی پزشکی از مقطع دیپلم یا کارشناسی را مطرح کردند، نشان می‌دهد با پاک کردن صورت مسئله به دنبال راه‌حل دیگری هستند.
به گفته رئیس بخش جراحی کبد، مجاری صفراوی، لوزالمعده و پیوند کبد بیمارستان امام خمینی(ره) تهران، آموزش پزشکی در همه دنیا پرهزینه‌ترین و زمانبرترین آموزش نیروی انسانی محسوب می‌شود؛ با این حال، دلیل کمبود نیروی متخصص پزشکی در ایران، بی‌توجهی به آموزش پزشکی نیست، چرا که با توجه به تعداد دانش‌آموختگان پزشکی کشور در سه دهه گذشته، امروز دیگر نباید در این حوزه کمبود داشته باشیم. مسئولان باید دلیل این کمبود را درمهاجرت شغلی پزشکان و مهاجرت پزشکان به کشورهای دیگر جست‌وجو کنند. متأسفانه آمارها نشان می‌دهد در سال‌های اخیر تعداد قابل توجهی از پزشکان متخصص از ایران مهاجرت کرده‌اند و تعداد زیادی به دلیل دشواری‌ها و دردسرهای حرفه پزشکی در این حرفه فعالیت نمی‌کنند. بنابراین، اگر مسئولان فکر می‌کنند از هر طریقی می‌توان تعداد پذیرش دانشجوی پزشکی را افزایش داد و این کمبود را جبران کرد، کاملاً در اشتباه هستند.
جعفریان با اشاره به افزایش دو تا سه برابری پذیرش دانشجویان پزشکی از سال۱۳۶۵ در مقایسه با سال۱۳۵۷ افزود: اگر افزایش پذیرش دانشجوی پزشکی تأثیر داشت، اینک با این وضعیت مواجه نبودیم. تجربه دهه۶۰ نشان می‌دهد مسئولان باید به جای افزایش پذیرش دانشجوی پزشکی که نتیجه‌ای جز افزایش هزینه تربیت و آموزش نیروی انسانی متخصص برای دیگر کشورها ندارد، به فکر ایجاد زیرساخت‌های موردنیاز و رفع موانع فعالیت پزشکان در کشور باشند.
کمبود نیروی پرستاری در بخش دولتی مشهود است
این عضو هیئت مدیره نظام پزشکی تهران درباره کمبود نیروی متخصص پزشکی و پرستاری در بیمارستان‌های کشور در آینده نزدیک هشدار داد و گفت: کمبود نیروی پرستاری از هم‌اکنون در کشور آغاز شده و با ادامه بی‌توجهی مسئولان به رفع مشکلات شغلی پرستاران، تعداد قابل توجهی از آن‌ها به‌راحتی جذب کشورهای عربی منطقه و یا کانادا و اروپا می‌شوند. متأسفانه کمبود نیروی پرستاری در بخش‌های دولتی بسیار مشهود است، ضمن آنکه بسیاری از بخش‌های بیمارستان‌های تازه افتتاح شده به دلیل کمبود نیروی پرستاری غیرفعال است و این وضعیت، هشداری جدی برای رفع موانع فعالیت کادر درمان در کشوراست که تا فرصت باقی است باید مورد توجه مسولان قرار گیرد.
چندی پیش رجبعلی برزویی؛ دبیر ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی، ایده پذیرش دانشجوی تخصصی پزشکی از مقطع دیپلم یا کارشناسی را مطرح کرد؛ موضوعی که با واکنش‌های تند جامعه پزشکی همراه بود. محمد رئیس‌زاده؛ رئیس کل سازمان نظام پزشکی ایران، این موضوع را تضعیف جایگاه پزشکی دانست و با هشدار در این خصوص گفت: «مسئولان با نظارت میدانی در بیمارستان‌ها، می‌توانند متوجه این واقعیت شوند که چرا با کمبود جراح قلب کودکان مواجه شده‌ایم، اما اینکه فکر کنند ما از دیپلم، جراح قلب اطفال بگیریم، این راه حلش نیست».
راه‌حلی برای کمبود پزشک متخصص در رشته‌های کم‌اقبال
با این حال، محمد فخرحشمتی؛ مشاور پیشین کارگروه سلامت ستاد تحول دولت با اشاره به کمبود پزشک متخصص در بعضی رشته‌های پزشکی به ما گفت: یکی از مشکلات نظام سلامت، کمبود پزشک در رشته‌های کم‌متقاضی ازجمله طب اورژانس، بیهوشی و پزشکی خانواده است. به‌طوری که در سال‌های اخیر بخشی از ظرفیت پذیرش این رشته‌ها به دلیل درآمد پایین‌تر و یا فشار کاری قابل توجه، خالی مانده و در مرحله تکمیل ظرفیت نیز مورد استقبال قرارنگرفته است. ازاین‌رو، پذیرش پزشکی تخصصی به‌طور مستقیم از مقاطع پایین‌تر مانند کارشناسی، راهکاری برای حل مسئله کمبود پزشک متخصص در رشته‌های کم‌متقاضی است که با اجرای آن می‌توان از ظرفیت متقاضیان با انگیزه و علاقه‌مند به رشته پزشکی در آزمون سراسری یا کارشناسی در راستای حل نیاز کشور استفاده کرد.
وی با تأکید برضرورت توجه به کمبود نیروی انسانی در این رشته‌های تخصصی افزود: بی‌توجهی به وضعیت نیروی انسانی در این رشته‌ها منجر به آسیب به رشته‌های پایه پزشکی می‌شود و ادامه این وضعیت تا چند سال آینده نظام سلامت کشور را دچار بحران خواهد کرد.
به گفته فخرحشمتی، بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و همچنین سند تحول دولت، وزارت بهداشت مکلف بوده اصلاحات و مشوق‌های مربوط به پذیرش در رشته‌های تخصصی کم‌اقبال را تدوین کند، اما متأسفانه با وجود گذشت بیش از دو سال از ابلاغ این اسناد، اقدام مؤثری توسط وزارت بهداشت صورت نگرفته و ایده پذیرش دانشجوی تخصصی پزشکی از مقطع دیپلم یا کارشناسی از سوی ستاد علم و فناوری در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شده است.
بهره‌مندی از ظرفیت داوطلبان کنکور و آزمون کارشناسی به پزشکی
مشاورسابق کارگروه سلامت ستاد تحول دولت با اشاره به امکان بهره‌مندی از ظرفیت داوطلبان آزمون سراسری و آزمون کارشناسی به پزشکی، افزود: یکی از ریشه‌های اصلی کم بودن تقاضا برای برخی رشته‌های تخصصی پزشکی این است متقاضیان آزمون دستیاری، پزشکان عمومی هستند و در کشور کمبود قابل‌توجه پزشک عمومی وجود دارد. این مسئله در حالی است که در آزمون سراسری و مقطع کارشناسی به پزشکی تعداد بسیار زیادی متقاضی برای تحصیل در رشته‌های پزشکی وجود دارد که بخش قابل توجهی از آن‌ها به لحاظ علمی در وضعیت بسیار خوبی قراردارند، اما به دلیل ظرفیت پایین پزشکی از تحصیل در این رشته محروم می‌شوند، در حالی که می‌توان از ظرفیت این متقاضیان برای تربیت نیروی انسانی موردنیاز کشور در برخی تخصص‌های پزشکی که قابلیت پذیرش مستقیم از مقاطع پایین‌تر را دارند، به‌صورت تخصص پیوسته استفاده کرد.
فخرحشمتی در خصوص پذیرش دانشجوی تخصصی پزشکی از مقطع دیپلم یا کارشناسی گفت: وزارت بهداشت سابقه اجرای این طرح را طی دهه ۶۰ در رشته بیهوشی و پزشکی قانونی به صورت تخصص پیوسته دارد. ضمن آنکه سال گذشته نیز متقاضیان رشته‌های جراحی قفسه‌سینه و جراحی قلب که پیش از این پس از گرفتن تخصص و با عنوان فوق‌تخصص پذیرش می‌شدند، به صورت پیوسته و از آزمون تخصص مورد پذیرش قرار گرفتند.
تکرار تجربه ناموفق دهه ۶۰
علی جعفریان؛ عضو هیئت مدیره نظام پزشکی تهران دراین خصوص به ما گفت: در سال‌های اخیر کمبود کادر درمان در دنیا مسئله‌ساز شده است و کشورهای توسعه‌یافته از مدت‌ها پیش راه‌های متعددی را برای حل این مسئله آزموده‌اند، بنابراین ما می‌توانیم با استفاده از تجربه آن‌ها راه حلی منطقی برای کمبود نیروی پزشکی کشورپیدا کنیم تا نیازی نباشد تجربه ناموفق کشور طی دهه ۶۰ دوباره مطرح شود.
متأسفانه در دهه اخیر نه تنها رشته پزشکی بلکه پرستاری هم در کشور ما به رشته‌هایی پرمسئولیت و دردسرساز تبدیل شده که هیچ جذابیتی برای نسل جدید ندارد و ترجیح می‌دهند یا وارد این رشته‌ها نشوند و یا اگر علاقه‌مند به فعالیت حرفه‌ای در این رشته‌ها هستند، مهاجرت کنند. این یک واقعیت غیرقابل انکار است که خانواده بسیاری از دانشجویان پزشکی از ابتدای تحصیل فرزندشان برای مهاجرت او برنامه‌ریزی کرده‌اند، چون برخلاف اظهارنظر برخی مسئولان مبنی بر بیکار ماندن گروه‌های پزشکی و پرستاری در دیگر کشورها، طی دهه اخیر علاوه بر اروپا و استرالیا، کانادا و آمریکا هم به دلیل کمبود نیروی انسانی متوجه شده‌اند دانش‌آموختگان پزشکی و پرستاری ایران نیروی‌هایی توانمند و کم‌هزینه هستند به همین دلیل با ارائه تسهیلات مختلف به دنبال جذب آن‌ها هستند.
رئیس پیشین دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به سابقه پذیرش متخصص از دیپلم افزود: اوایل دهه ۶۰ کشور با کمبود شدید متخصص بیهوشی مواجه شد وعده‌ای برای جبران این کمبود، طرح پذیرش دانشجوی متخصص بیهوشی از دیپلم را پیشنهاد دادند و بر اساس آن، دو یا سه سال ازطریق کنکور سراسری متخصص بیهوشی پذیرش شد، اما از آنجا که اجرای این طرح با شکست همراه بود، متوقف شد.
جعفریان ادامه داد: گسترش دانش پزشکی در ۱۰۰ سال اخیر، پزشکی را به رشته‌ای با وجوه مختلف تقسیم کرده که این ویژگی بر پیچیدگی‌های تربیت نیروی انسانی برای این حوزه افزوده است و دیگر نمی‌توان مانند گذشته، پزشکی را تربیت کرد که به همه تخصص‌های پزشکی احاطه کامل داشته باشد، ازاین‌رو، نه تنها گرایش تخصصی برای افزایش کیفیت خدمات پزشکی بسیار الزامی است، بلکه شواهد علمی نشان می‌دهد گرایش فوق‌تخصصی هم با وجود منتقدان زیادی که دارد، در رشته‌های جراحی موجب کاهش عوارض درمان و همچنین کاهش هزینه‌های نظام درمانی می‌شود. اما یک اصل مهم در همه سیستم‌های درمانی به‌روز دنیا پذیرفته شده که پزشکی عمومی به عنوان دوره آموزش پایه‌ها و اصول اصلی پزشکی، نقطه آغاز حرکت در مسیر پزشکی تعیین شده و همه تخصص‌ها باید از این مسیر ادامه یابد و این یک واقعیت است که آموزش پزشک متخصص از مسیرهای دیگر به بیراهه خواهد رفت.
سهل‌انگاری در آموزش پزشکی به جان بیماران آسیب می‌زند
این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران یادآورشد: ماهیت و ذات آموزش پزشکی با ماهیت آموزش دیگر رشته‌های دانشگاهی متفاوت است. به‌طوری که در رشته‌های غیرپزشکی دو رکن انسانی یعنی استاد و دانشجو وجود دارد، اما در رشته‌های پزشکی علاوه بر استاد و دانشجو، فرد بیمار هم به عنوان سومین رکن مطرح است که بسیار حائز اهمیت است و هرگونه سهل‌انگاری در آموزش پزشکی به جان بیماران آسیب می‌زند. به همین دلیل کشورهایی مثل آمریکا ورود به رشته پزشکی را سخت‌تر کرده‌اند و داوطلبان پذیرش در رشته پزشکی عمومی باید مقطع کارشناسی را گذرانده باشند و سپس اگر استعداد و علاقه داشتند، وارد رشته پزشکی شوند. حالا اینکه مسئولان ما ایده پذیرش دانشجوی تخصصی پزشکی از مقطع دیپلم یا کارشناسی را مطرح کردند، نشان می‌دهد با پاک کردن صورت مسئله به دنبال راه‌حل دیگری هستند.
به گفته رئیس بخش جراحی کبد، مجاری صفراوی، لوزالمعده و پیوند کبد بیمارستان امام خمینی(ره) تهران، آموزش پزشکی در همه دنیا پرهزینه‌ترین و زمانبرترین آموزش نیروی انسانی محسوب می‌شود؛ با این حال، دلیل کمبود نیروی متخصص پزشکی در ایران، بی‌توجهی به آموزش پزشکی نیست، چرا که با توجه به تعداد دانش‌آموختگان پزشکی کشور در سه دهه گذشته، امروز دیگر نباید در این حوزه کمبود داشته باشیم. مسئولان باید دلیل این کمبود را درمهاجرت شغلی پزشکان و مهاجرت پزشکان به کشورهای دیگر جست‌وجو کنند. متأسفانه آمارها نشان می‌دهد در سال‌های اخیر تعداد قابل توجهی از پزشکان متخصص از ایران مهاجرت کرده‌اند و تعداد زیادی به دلیل دشواری‌ها و دردسرهای حرفه پزشکی در این حرفه فعالیت نمی‌کنند. بنابراین، اگر مسئولان فکر می‌کنند از هر طریقی می‌توان تعداد پذیرش دانشجوی پزشکی را افزایش داد و این کمبود را جبران کرد، کاملاً در اشتباه هستند.
جعفریان با اشاره به افزایش دو تا سه برابری پذیرش دانشجویان پزشکی از سال۱۳۶۵ در مقایسه با سال۱۳۵۷ افزود: اگر افزایش پذیرش دانشجوی پزشکی تأثیر داشت، اینک با این وضعیت مواجه نبودیم. تجربه دهه۶۰ نشان می‌دهد مسئولان باید به جای افزایش پذیرش دانشجوی پزشکی که نتیجه‌ای جز افزایش هزینه تربیت و آموزش نیروی انسانی متخصص برای دیگر کشورها ندارد، به فکر ایجاد زیرساخت‌های موردنیاز و رفع موانع فعالیت پزشکان در کشور باشند.
کمبود نیروی پرستاری در بخش دولتی مشهود است
این عضو هیئت مدیره نظام پزشکی تهران درباره کمبود نیروی متخصص پزشکی و پرستاری در بیمارستان‌های کشور در آینده نزدیک هشدار داد و گفت: کمبود نیروی پرستاری از هم‌اکنون در کشور آغاز شده و با ادامه بی‌توجهی مسئولان به رفع مشکلات شغلی پرستاران، تعداد قابل توجهی از آن‌ها به‌راحتی جذب کشورهای عربی منطقه و یا کانادا و اروپا می‌شوند. متأسفانه کمبود نیروی پرستاری در بخش‌های دولتی بسیار مشهود است، ضمن آنکه بسیاری از بخش‌های بیمارستان‌های تازه افتتاح شده به دلیل کمبود نیروی پرستاری غیرفعال است و این وضعیت، هشداری جدی برای رفع موانع فعالیت کادر درمان در کشوراست که تا فرصت باقی است باید مورد توجه مسولان قرار گیرد.
چندی پیش رجبعلی برزویی؛ دبیر ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی، ایده پذیرش دانشجوی تخصصی پزشکی از مقطع دیپلم یا کارشناسی را مطرح کرد؛ موضوعی که با واکنش‌های تند جامعه پزشکی همراه بود. محمد رئیس‌زاده؛ رئیس کل سازمان نظام پزشکی ایران، این موضوع را تضعیف جایگاه پزشکی دانست و با هشدار در این خصوص گفت: «مسئولان با نظارت میدانی در بیمارستان‌ها، می‌توانند متوجه این واقعیت شوند که چرا با کمبود جراح قلب کودکان مواجه شده‌ایم، اما اینکه فکر کنند ما از دیپلم، جراح قلب اطفال بگیریم، این راه حلش نیست».
راه‌حلی برای کمبود پزشک متخصص در رشته‌های کم‌اقبال
با این حال، محمد فخرحشمتی؛ مشاور پیشین کارگروه سلامت ستاد تحول دولت با اشاره به کمبود پزشک متخصص در بعضی رشته‌های پزشکی به ما گفت: یکی از مشکلات نظام سلامت، کمبود پزشک در رشته‌های کم‌متقاضی ازجمله طب اورژانس، بیهوشی و پزشکی خانواده است. به‌طوری که در سال‌های اخیر بخشی از ظرفیت پذیرش این رشته‌ها به دلیل درآمد پایین‌تر و یا فشار کاری قابل توجه، خالی مانده و در مرحله تکمیل ظرفیت نیز مورد استقبال قرارنگرفته است. ازاین‌رو، پذیرش پزشکی تخصصی به‌طور مستقیم از مقاطع پایین‌تر مانند کارشناسی، راهکاری برای حل مسئله کمبود پزشک متخصص در رشته‌های کم‌متقاضی است که با اجرای آن می‌توان از ظرفیت متقاضیان با انگیزه و علاقه‌مند به رشته پزشکی در آزمون سراسری یا کارشناسی در راستای حل نیاز کشور استفاده کرد.
وی با تأکید برضرورت توجه به کمبود نیروی انسانی در این رشته‌های تخصصی افزود: بی‌توجهی به وضعیت نیروی انسانی در این رشته‌ها منجر به آسیب به رشته‌های پایه پزشکی می‌شود و ادامه این وضعیت تا چند سال آینده نظام سلامت کشور را دچار بحران خواهد کرد.
به گفته فخرحشمتی، بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و همچنین سند تحول دولت، وزارت بهداشت مکلف بوده اصلاحات و مشوق‌های مربوط به پذیرش در رشته‌های تخصصی کم‌اقبال را تدوین کند، اما متأسفانه با وجود گذشت بیش از دو سال از ابلاغ این اسناد، اقدام مؤثری توسط وزارت بهداشت صورت نگرفته و ایده پذیرش دانشجوی تخصصی پزشکی از مقطع دیپلم یا کارشناسی از سوی ستاد علم و فناوری در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شده است.
بهره‌مندی از ظرفیت داوطلبان کنکور و آزمون کارشناسی به پزشکی
مشاورسابق کارگروه سلامت ستاد تحول دولت با اشاره به امکان بهره‌مندی از ظرفیت داوطلبان آزمون سراسری و آزمون کارشناسی به پزشکی، افزود: یکی از ریشه‌های اصلی کم بودن تقاضا برای برخی رشته‌های تخصصی پزشکی این است متقاضیان آزمون دستیاری، پزشکان عمومی هستند و در کشور کمبود قابل‌توجه پزشک عمومی وجود دارد. این مسئله در حالی است که در آزمون سراسری و مقطع کارشناسی به پزشکی تعداد بسیار زیادی متقاضی برای تحصیل در رشته‌های پزشکی وجود دارد که بخش قابل توجهی از آن‌ها به لحاظ علمی در وضعیت بسیار خوبی قراردارند، اما به دلیل ظرفیت پایین پزشکی از تحصیل در این رشته محروم می‌شوند، در حالی که می‌توان از ظرفیت این متقاضیان برای تربیت نیروی انسانی موردنیاز کشور در برخی تخصص‌های پزشکی که قابلیت پذیرش مستقیم از مقاطع پایین‌تر را دارند، به‌صورت تخصص پیوسته استفاده کرد.
فخرحشمتی در خصوص پذیرش دانشجوی تخصصی پزشکی از مقطع دیپلم یا کارشناسی گفت: وزارت بهداشت سابقه اجرای این طرح را طی دهه ۶۰ در رشته بیهوشی و پزشکی قانونی به صورت تخصص پیوسته دارد. ضمن آنکه سال گذشته نیز متقاضیان رشته‌های جراحی قفسه‌سینه و جراحی قلب که پیش از این پس از گرفتن تخصص و با عنوان فوق‌تخصص پذیرش می‌شدند، به صورت پیوسته و از آزمون تخصص مورد پذیرش قرار گرفتند.
تکرار تجربه ناموفق دهه ۶۰
علی جعفریان؛ عضو هیئت مدیره نظام پزشکی تهران دراین خصوص به ما گفت: در سال‌های اخیر کمبود کادر درمان در دنیا مسئله‌ساز شده است و کشورهای توسعه‌یافته از مدت‌ها پیش راه‌های متعددی را برای حل این مسئله آزموده‌اند، بنابراین ما می‌توانیم با استفاده از تجربه آن‌ها راه حلی منطقی برای کمبود نیروی پزشکی کشورپیدا کنیم تا نیازی نباشد تجربه ناموفق کشور طی دهه ۶۰ دوباره مطرح شود.
متأسفانه در دهه اخیر نه تنها رشته پزشکی بلکه پرستاری هم در کشور ما به رشته‌هایی پرمسئولیت و دردسرساز تبدیل شده که هیچ جذابیتی برای نسل جدید ندارد و ترجیح می‌دهند یا وارد این رشته‌ها نشوند و یا اگر علاقه‌مند به فعالیت حرفه‌ای در این رشته‌ها هستند، مهاجرت کنند. این یک واقعیت غیرقابل انکار است که خانواده بسیاری از دانشجویان پزشکی از ابتدای تحصیل فرزندشان برای مهاجرت او برنامه‌ریزی کرده‌اند، چون برخلاف اظهارنظر برخی مسئولان مبنی بر بیکار ماندن گروه‌های پزشکی و پرستاری در دیگر کشورها، طی دهه اخیر علاوه بر اروپا و استرالیا، کانادا و آمریکا هم به دلیل کمبود نیروی انسانی متوجه شده‌اند دانش‌آموختگان پزشکی و پرستاری ایران نیروی‌هایی توانمند و کم‌هزینه هستند به همین دلیل با ارائه تسهیلات مختلف به دنبال جذب آن‌ها هستند.
رئیس پیشین دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به سابقه پذیرش متخصص از دیپلم افزود: اوایل دهه ۶۰ کشور با کمبود شدید متخصص بیهوشی مواجه شد وعده‌ای برای جبران این کمبود، طرح پذیرش دانشجوی متخصص بیهوشی از دیپلم را پیشنهاد دادند و بر اساس آن، دو یا سه سال ازطریق کنکور سراسری متخصص بیهوشی پذیرش شد، اما از آنجا که اجرای این طرح با شکست همراه بود، متوقف شد.
جعفریان ادامه داد: گسترش دانش پزشکی در ۱۰۰ سال اخیر، پزشکی را به رشته‌ای با وجوه مختلف تقسیم کرده که این ویژگی بر پیچیدگی‌های تربیت نیروی انسانی برای این حوزه افزوده است و دیگر نمی‌توان مانند گذشته، پزشکی را تربیت کرد که به همه تخصص‌های پزشکی احاطه کامل داشته باشد، ازاین‌رو، نه تنها گرایش تخصصی برای افزایش کیفیت خدمات پزشکی بسیار الزامی است، بلکه شواهد علمی نشان می‌دهد گرایش فوق‌تخصصی هم با وجود منتقدان زیادی که دارد، در رشته‌های جراحی موجب کاهش عوارض درمان و همچنین کاهش هزینه‌های نظام درمانی می‌شود. اما یک اصل مهم در همه سیستم‌های درمانی به‌روز دنیا پذیرفته شده که پزشکی عمومی به عنوان دوره آموزش پایه‌ها و اصول اصلی پزشکی، نقطه آغاز حرکت در مسیر پزشکی تعیین شده و همه تخصص‌ها باید از این مسیر ادامه یابد و این یک واقعیت است که آموزش پزشک متخصص از مسیرهای دیگر به بیراهه خواهد رفت.
سهل‌انگاری در آموزش پزشکی به جان بیماران آسیب می‌زند
این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران یادآورشد: ماهیت و ذات آموزش پزشکی با ماهیت آموزش دیگر رشته‌های دانشگاهی متفاوت است. به‌طوری که در رشته‌های غیرپزشکی دو رکن انسانی یعنی استاد و دانشجو وجود دارد، اما در رشته‌های پزشکی علاوه بر استاد و دانشجو، فرد بیمار هم به عنوان سومین رکن مطرح است که بسیار حائز اهمیت است و هرگونه سهل‌انگاری در آموزش پزشکی به جان بیماران آسیب می‌زند. به همین دلیل کشورهایی مثل آمریکا ورود به رشته پزشکی را سخت‌تر کرده‌اند و داوطلبان پذیرش در رشته پزشکی عمومی باید مقطع کارشناسی را گذرانده باشند و سپس اگر استعداد و علاقه داشتند، وارد رشته پزشکی شوند. حالا اینکه مسئولان ما ایده پذیرش دانشجوی تخصصی پزشکی از مقطع دیپلم یا کارشناسی را مطرح کردند، نشان می‌دهد با پاک کردن صورت مسئله به دنبال راه‌حل دیگری هستند.
به گفته رئیس بخش جراحی کبد، مجاری صفراوی، لوزالمعده و پیوند کبد بیمارستان امام خمینی(ره) تهران، آموزش پزشکی در همه دنیا پرهزینه‌ترین و زمانبرترین آموزش نیروی انسانی محسوب می‌شود؛ با این حال، دلیل کمبود نیروی متخصص پزشکی در ایران، بی‌توجهی به آموزش پزشکی نیست، چرا که با توجه به تعداد دانش‌آموختگان پزشکی کشور در سه دهه گذشته، امروز دیگر نباید در این حوزه کمبود داشته باشیم. مسئولان باید دلیل این کمبود را درمهاجرت شغلی پزشکان و مهاجرت پزشکان به کشورهای دیگر جست‌وجو کنند. متأسفانه آمارها نشان می‌دهد در سال‌های اخیر تعداد قابل توجهی از پزشکان متخصص از ایران مهاجرت کرده‌اند و تعداد زیادی به دلیل دشواری‌ها و دردسرهای حرفه پزشکی در این حرفه فعالیت نمی‌کنند. بنابراین، اگر مسئولان فکر می‌کنند از هر طریقی می‌توان تعداد پذیرش دانشجوی پزشکی را افزایش داد و این کمبود را جبران کرد، کاملاً در اشتباه هستند.
جعفریان با اشاره به افزایش دو تا سه برابری پذیرش دانشجویان پزشکی از سال۱۳۶۵ در مقایسه با سال۱۳۵۷ افزود: اگر افزایش پذیرش دانشجوی پزشکی تأثیر داشت، اینک با این وضعیت مواجه نبودیم. تجربه دهه۶۰ نشان می‌دهد مسئولان باید به جای افزایش پذیرش دانشجوی پزشکی که نتیجه‌ای جز افزایش هزینه تربیت و آموزش نیروی انسانی متخصص برای دیگر کشورها ندارد، به فکر ایجاد زیرساخت‌های موردنیاز و رفع موانع فعالیت پزشکان در کشور باشند.
کمبود نیروی پرستاری در بخش دولتی مشهود است
این عضو هیئت مدیره نظام پزشکی تهران درباره کمبود نیروی متخصص پزشکی و پرستاری در بیمارستان‌های کشور در آینده نزدیک هشدار داد و گفت: کمبود نیروی پرستاری از هم‌اکنون در کشور آغاز شده و با ادامه بی‌توجهی مسئولان به رفع مشکلات شغلی پرستاران، تعداد قابل توجهی از آن‌ها به‌راحتی جذب کشورهای عربی منطقه و یا کانادا و اروپا می‌شوند. متأسفانه کمبود نیروی پرستاری در بخش‌های دولتی بسیار مشهود است، ضمن آنکه بسیاری از بخش‌های بیمارستان‌های تازه افتتاح شده به دلیل کمبود نیروی پرستاری غیرفعال است و این وضعیت، هشداری جدی برای رفع موانع فعالیت کادر درمان در کشوراست که تا فرصت باقی است باید مورد توجه مسولان قرار گیرد.
نظر شما