تازه پشت لبش سبز شده و دفتر و کتاب مدرسه که در دستش است نشان می‌دهد بچه مشهد است. مقابل تابلو اذن دخول ایستاده و لابد می‌خواهد پیش از اینکه قدم در صحن بگذارد، از صاحبخانه اجازه ورود بگیرد. پیرمردی جلو می‌رود و با لهجه ترکی می‌گوید بابا جان بلندتر بخوان. با خودم می‌گویم آخ چه گیر افتادی بچه که یک‌مرتبه با صوت غلیظش غافلگیرم می‌کند. صدایش که پخش می‌شود چند خانواده دیگر دورش را می‌گیرند. هر کدام از گوشه‌ای از ایران آمده‌اند و حالا دسته‌جمعی به نوای اذن دخول بچه مشهد گوش می‌دهند. توی دلم می‌گویم آفرین و از کنارشان رد می‌شوم. خاطرم هست وقتی دانشجو بودم، استادی داشتیم که همیشه می‌گفت شما بچه‌های مشهد یک لهجه و یک گویش که نه باید چند زبان بدانید. ناسلامتی هر سال این همه میهمان از شهرهای مختلف و کشورهای دیگر به شهرتان می‌آیند. میهمانانی که حالا می‌دانم در حرم مطهر رضوی صحن و رواقی هم برایشان در نظر گرفته شده و خدماتی به جز خدمات معمول و مرسوم در حرم مطهر را نیز دریافت می‌کنند.

خدمتی فرهنگی که استمرار دارد

خدماتی که بیشتر رویکرد فرهنگی و ترویجی دارند و به عهده مدیریت زائران غیرایرانی ذیل معاونت تبلیغات اسلامی آستان است. خادمان در این بخش با دو رویکرد علمی فرهنگی و تبلیغی ترویجی به تولید محتوا و ارائه خدمات مشغول‌اند. خدماتی که متوقف به زمان زیارت نیست و در ادامه استمرار و پشتیبانی هم دارد. اما این همه آنچه نیست که در این مدیریت برای زائران غیرایرانی آقا تدبیر شده است.

به‌طور کلی آنچه در این خدمت اندیشه شده در پنج حوزه تقسیم شده است.

ترویج، توسعه و نشر معارف اسلامی با رویکرد سیره رضوی.

پاسخ‌گویی به سؤالات و شبهات دینی با حضور کارشناسان امور مذهبی مسلط به زبان‌های غیرایرانی.

انتقال پیام انقلاب اسلامی به زائران و گردشگران غیرایرانی.

امکان بهره‌وری هرچه بیشتر زائر از زمان حضورش در حرم مطهر با اجرای برنامه‌های متنوع.

ایجاد و ثبت خاطره‌ای ماندگار از سفر به مشهد و زیارت امام هشتم(ع).

از نشست‌های تخصصی تا دوره‌های آموزشی

خادمان فرهنگی در این مدیریت برای دستیابی به اهداف بالا، خدماتی را پیش‌بینی کرده‌اند تا زائر در فرصتی که در حرم مطهر رضوی حضور دارد با آرامش خیال به زیارت بپردازد و در کنار تجربه شیرین زیارت، ارمغانی از جنس معارف را نیز با خود سوغات ببرد. ارمغانی که سعی شده با ارائه خدماتی مانند برگزاری همایش و نشست‌های تخصصی، اجرای کارگاه‌های آموزشی، پاسخ‌گویی به سؤالات اعتقادی، شرعی و مشاوره دینی صورت می‌گیرد. زائران در این نشست‌های تخصصی با تحولات اندیشه‌ای و فرهنگی آشنا می‌شوند و در کارگاه‌های آموزشی، بسته به نیاز و درخواستشان از آشنایی با معارف اسلامی و سبک زندگی تا آموزش قرآن و آداب زیارت و حرم‌شناسی را دریافت می‌کنند. درکنار این خدمات، مدیریت زائران غیرایرانی به دنبال ترجمه متون و همچنین تربیت و انتخاب مترجم نیز است. تولید کتاب و محصولات فرهنگی یکی دیگر از خدمات این بخش است. هرساله  به‌منظور کمک به رفع نیاز تشکل‌های دینی، مؤسسات علمی و فعالان فرهنگی خارج از کشور همچنین اهدای یادگاری به زائران غیرایرانی که در برنامه‌های مختلف برگزار شده در حرم مطهر رضوی شرکت می‌کنند، تعداد قابل توجهی محتوای مکتوب شامل کتاب، بروشور، پوستر و کتیبه تهیه، تولید و توزیع می‌شود. گفتنی است، در این 10سال اخیر بیش از 115عنوان کتاب در این بخش تهیه شده که برخی از آن‌ها به زبان‌های مختلف نیز ترجمه شده‌اند. این برنامه‌ها عمدتا در صحن غدیر انجام می‌شود.

تولید محصولات چندرسانه‌ای یکی دیگر از خدمات این مدیریت است. خادمان فرهنگی در این بخش با توجه به نیاز روز و تغییر ذائقه مخاطب و گسترش استفاده از فضای مجازی دست به تولید محصولاتی متناسب با این بستر زده‌اند. این تولیدات که شامل فیلم، انیمیشن، موشن‌گرافی و... می‌شوند به زبان‌های مختلف مانند انگلیسی، عربی، ترکی استانبولی، اندونزیایی، اردو، اسپانیولی، آذری، روسی، فرانسه، بنگالی و پشتو منتشر شده‌اند.

خدمتی بدون خداحافظی

دیگر خدمت این بخش، ایجاد شبکه ارتباطی برای مخاطبان خارجی است. خادمان در این بخش گویی هیچ وقت با زائران خداحافظی نمی‌کنند. به مدد تمهیدات آنان، زائران امام رضا(ع) پس از بازگشت به کشور خود می‌توانند از طریق شبکه ارتباطی مخاطبان این مدیریت، با حرم مطهر رضوی در ارتباط بوده و از خدمات این بخش استفاده کنند. در این شبکه ارتباطی از طریق ایمیل یا پست ،خدمات متنوع فرهنگی، مذهبی و آموزشی به مخاطبان ارائه می‌شود. به جز مکاتبات رایانه‌ای که شامل ارسال محتوای هفتگی و مناسبتی است، زائران با خدمات ارسال پستی نیز پشتیبانی می‌شوند. در این خدمت، بسته‌های فرهنگی متنوع متناسب با مناسبت‌ها تهیه و ارسال می‌شود. به‌طور مثال سال ۱۳۹۶، حدود 7هزار بسته فرهنگی به مخاطبان در سراسر دنیا ارسال شده است.

عید و عزا زیر پرچم علی بن موسی‌الرضا(ع)

همان‌طور که در ابتدای گزارش ذکر شد، خادمان فرهنگی در این مدیریت به جز ارائه خدمات فرهنگی و تولید و انتشار محتوا، با رویکرد تبلیغ و ترویج نیز خدماتی ارائه می‌دهند. برگزاری مناسک عبادی نخستین خدمت این بخش است. مناسک عبادی ویژه زائران غیرایرانی شامل نمازهای جماعت در سه نوبت و قرائت قرآن و ادعیه در سه مکان مستقل به زبان‌های عربی، اردو و آذری می‌شود. اجرای جشن‌های مناسبتی از دیگر خدمات این حوزه است. به منظور بزرگداشت شعائر اسلامی و مناسبت‌های انقلاب اسلامی، ویژه‌برنامه‌هایی از قبیل جشن‌های میلاد اهل‌بیت(ع)، اعیاد اسلامی فطر، مبعث، غدیر و قربان، جشن تکلیف، جشن ازدواج، عید نوروز و بزرگداشت دهه فجر تدارک دیده شده است. در کنار اعیاد، برگزاری مراسم‌ سوگواری و عزا نیز بخشی از این خدمات است. محافل سوگواری در تمام ایام شهادت و وفات خاندان رسول‌الله(ص) و نیز گرامیداشت برخی مناسبت‌های انقلاب اسلامی و جهان اسلام ویژه زائران غیرایرانی با حضور سخنرانان و مداحان عرب، اردو یا انگلیسی‌زبان برگزار می‌شود. می‌توان گفت برگزاری برنامه‌های مناسبتی یکی از بخش‌های پرمخاطب این مدیریت است. به مدد آن، زائران در عید و عزا زیر پرچم علی بن موسی‌الرضا(ع) جمع می‌شوند. محافل قرآنی دیگر برنامه گروهی هستند که در این مدیریت برای زائران غیرایرانی مانند سایر زائران این آستان ارائه می‌شود. با عنایت به دستور امام رضا(ع) در خصوص انس با کلام وحی، برگزاری محافل قرآنی در دستور کار این مدیریت قرار دارد. این خدمت در قالب کرسی تلاوت قرآن و کلاس‌های آموزشی ارائه می‌شود. این محافل علاوه بر ترویج مفاهیم و معارف قرآنی، به تصحیح قرائت قرآن به‌خصوص قرائت نماز زائران غیرایرانی اهتمام دارند. اجرای محافل شب شعر بین‌المللی از دیگر خدمات این مدیریت است. محافل شب شعر بین‌المللی در مناسبت‌های مختلف مانند دهه فجر، هفته وحدت، دهه ولایت، دهه کرامت، اربعین و... با حضور زائران و شاعرانی از کشورهای مختلف تشکیل می‌شود. 

از خوشامدگویی تا پشتیبانی

یکی دیگر از برنامه‌های جذاب در این مدیریت، استقبال از کاروان‌های زیارتی و برنامه‌ریزی زیارتی برای این کاروان‌هاست. زائران عزیزی که از کشورهای مختلف به صورت گروهی در قالب کاروان‌های زیارتی شیعی و اهل سنت به حرم مطهر رضوی مشرف می‌شوند متناسب با نیاز و تقاضایشان از خدمات ذیل بهره‌مند می‌شوند:

•       استقبال، خوشامدگویی و معرفی مختصر فعالیت‌های حوزه بین‌الملل حرم مطهر   رضوی

•       نمایش فیلم آشنایی با حرم مطهر و کلیپ‌های مناسبتی

•       برگزاری حلقه‌های معرفت و کارگاه‌های آموزشی

•       بازدید از موزه، کتابخانه، دانشگاه و سایر مراکز علمی و فرهنگی

•       تور حرم‌گردی

•       اهدای محصولات فرهنگی

•       برگزاری مسابقات بین‌المللی

برگزاری مسابقات یکی از راه‌های ایجاد انگیزه در مخاطبان حضوری و غیرحضوری و تشویق ایشان به کسب معارف اسلامی و تداوم ارتباط با حوزه مدیریت زائران غیرایرانی است. این مسابقات به شکل پرسش و پاسخ در مراسم، توزیع بروشور روزانه، مسابقات بین‌المللی کتاب‌خوانی به چند زبان و طرح پرسش از محتوای کتب و نشریات اهدایی هستند.

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، یکی از خدمات در این مدیریت، ارائه مشاوره به زائران است. در کنار این حوزه، خادمان در این بخش در راستای فرهنگ نذر و وقف نیز به زائران مشاوره می‌دهند. وقف، سنتی الهی و سرمایه‌گذاری اخروی است که مدیریت زائران غیرایرانی در راستای اهداف حرم مطهر امام رضا(ع) با اهتمام به این سنت، اقدام به مشاوره، راهنمایی و جذب وقف و نذر و نظارت و صیانت از منویات واقفان و ناذران می‌کند.

خدمتی برای زائران کوچک

در این مدیریت ویژه کودکان برنامه‌هایی تدارک دیده شده است. همزمان با برگزاری مراسم عمومی زائران، برنامه‌های ویژه کودکان و نوجوانان عرب، آذری، اردو و فارسی‌زبان با عنوان شکوفه‌های بهشتی اجرا می‌شود. موضوعات برنامه شکوفه‌های بهشتی بدین شرح است: اخلاق، آداب زیارت، سیره اهل بیت(ع)، ترتیل و تجوید قرآن، حفظ قرآن و نهج‌البلاغه برای نوجوانان، احکام، آموزش عملی وضو و نماز، آموزش قرآن و قصه‌های قرآنی، آموزش زبان فارسی، نقاشی، خوشنویسی و کاردستی. علاوه بر این برنامه‌ها در مناسبت‌های خاص مانند شب‌های قدر، روز قدس، دهه کرامت و دهه ولایت نیز مراسم خاصی برای کودکان برگزار می‌شود. 

خدمتی تخصصی برای خانم ها

با توجه به حضور گسترده بانوان زائر و اهمیت جایگاه زنان در خانواده و جامعه و ضرورت پاسخ‌گویی به نیازهای خاص این قشر از مخاطبان، کارگروه تخصصی بانوان ایجاد شده است. این کارگروه برنامه‌ریزی و اجرای مراسم فرهنگی، حلقه‌های معرفت، کلاس‌های آموزشی و محفل بین‌المللی انس با قرآن و ارائه مشاوره دینی و پاسخ‌گویی به سؤالات بانوان در شبکه‌های اجتماعی را عهده‌دار است. 

خدمتی برای یک عمر همراهی

یکی از خدمات شیرین در این مدیریت، برگزاری جشن ازدواج زوجین است. بسیاری از محبان و شیعیان اهل‌بیت(ع) علاقه‌مند هستند آغاز زندگی مشترک و امر ازدواجشان در محضر مبارک امام مهربانی‌ها حضرت علی بن موسی‌الرضا(ع) رقم بخورد. مدیریت زائران غیرایرانی با توجه به درخواست‌های آنان و با رعایت شرایط، ضوابط و مقررات آستان قدس رضوی با برگزاری محافل همسفر بهشتی، این آرزوی زیبا و خوش‌یمن را برای زوجین غیرایرانی میسر می‌کند.

خدمت‌رسانی به گردشگران سایر ادیان

خوب است بدانید خدمات در این مدیریت تنها شامل زائران مسلمان نمی‌شود، بلکه به پیروان دیگر ادیان نیز خدماتی با رویکرد ترویجی و تبلیغی ارائه می‌شود. این خدمات شامل موارد ذیل است:

•       استقبال، خوشامدگویی و معرفی مختصر فعالیت‌های حوزه بین‌الملل حرم مطهر رضوی

•       نمایش فیلم آشنایی با حرم مطهر

•       بیان مختصر زندگی‌نامه امام رضا(ع)

•       پاسخ‌گویی به شبهات دینی

•       بازدید از موزه، کتابخانه، دانشگاه و سایر مراکز علمی و فرهنگی

•       تور حرم‌گردی

•       اهدای چادر به بانوان غیرمسلمان و اهدای محصولات فرهنگی متناسب با گردشگر 

فاحا آفاق