کارشناسان معتقدند لغو الزام به صدور ویزا برای گردشگران ۳۳کشور جهان به صورت یک‌طرفه تصمیمی عاقلانه و شجاعانه است که می‌تواند جان تازه‌ای به صنعت بیمار گردشگری کشورمان که از زمان شیوع کرونا تاکنون حال ناخوشی دارد، ببخشد.
با این‌حال مرکز پژوهش‌های مجلس معتقد است؛ گرچه لغو روادید، سیاستی صحیح و جهانی در راستای توسعه گردشگری ورودی است، اما این مهم باید در راستای توسعه ظرفیت‌های کشور و با توجه به وضعیت گردشگری داخلی صورت گیرد.
بررسی‌ها در مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد تلاش‌های اخیر در حوزه طرح‌های لغو روادید به دلایل اولیه‌ای مانند رعایت نشدن ملاحظات سیاسی و امنیتی در تصویب‌نامه‌های پیشنهادی، نبود زیرساخت‌های لازم در مبادی ورودی و خروجی و درون کشور متناسب با افزایش گردشگر خارجی، نبود قانون یا مصوبه برای تقسیم کار بهتر میان دستگاه‌ها و کاستی‌های ثانویه‌ای چون نبود آمار دقیق، ضعف در ارائه خدمات بیمه‌ای و زیرساخت‌های رفاهی، ناموفق بوده است.
بازی صنعت تبلیغات و بازاریابی را بلد نیستیم
معاون سابق گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با اشاره به اینکه هر کاری و هر اتفاقی اگر به مردم یک کشور ثابت کند ارزش افزوده به آن‌ها داده می‌شود، در صنعت گردشگری آن کشور تأثیرگذار است، به ما می‌گوید: جذابیت‌های تاریخی، فرهنگی، طبیعی و جغرافیایی ایران منحصربه‌فرد است و هر فرد علاقه‌مند به تاریخ و فرهنگ را به سوی خود فرامی‌خواند، اما مزیت‌های رقابتی که در کشور داریم را باید برای انواع محصولات گردشگری در نظر بگیریم نه فقط برای یک موضوع خاص.
محمد محب خدایی با اشاره به وجود گردشگری سلامت و گردشگری تفریحی در ایران، اضافه می‌کند: چون در گردشگری تفریحی دارای گردشگری حلال هستیم نسبت به دیگر کشورها گروه‌های خاصی تمایل به آمدن به ایران دارند و گردشگری ما باید خانواده‌محور باشد. در گردشگری سلامت نیز این لغو روادید و سیاست درهای باز کاملاً به نفع کشور ما خواهد بود و می‌توانیم حجم زیادی از گردشگری سلامت را جذب کنیم.
جذب گردشگر در حوزه سلامت و یا حتی دیگر گردشگران مستلزم این است در کشورهای مبدأ تبلیغات هوشمندانه کنیم. در غیر این‌صورت مانند این است مقدمات یک میهمانی بزرگ را فراهم کنیم، اما کارت دعوت برای کسی نفرستیم، این موجب می‌شود همه زحمات ما هدر برود.
وی ادامه می‌دهد: صحبت از لغو روادید حرکت بسیار مثبت و رو به جلویی است، اما در کنار آن باید ارکان و اجزای موردنیاز این صنعت را نیز فراهم کنیم.
معاون سابق گردشگری وزارت میراث فرهنگی با اشاره به اینکه ما بازی صنعت تبلیغات و بازاریابی را در کشورهایی که روادید برای آن‌ها لغو شده، نداریم و یا اصلاً بلد نیستیم، می‌گوید: ترکیه در کشور ما هیچ تبلیغی ندارد، اما با پخش یک سریال به مخاطبان و گردشگران می‌فهماند مثلاً لباس ترکیه و موادغذایی ترکیه در چه حد و درجه هستند و مقصد این لباس و غذا را در قالب همین سریال به مخاطبان نشان می‌دهد.
صادرات لباس و موادغذایی که از ترکیه به کشورهای اوراسیا انجام می‌شود، صادرات چمدانی است؛ یعنی یک اوراسیایی از ترکیه جنس می‌خرد و با هواپیما به‌صورت رایگان برای خودش می‌برد؛ این یعنی گمرک را حذف کرده، ترانسفر را حذف کرده، هزینه تبلیغات و بازاریابی را هم حذف کرده و تازه یک مبلغی هم بابت هتل، تاکسی و... در کشور خودش گرفته است.
محمد محب خدایی توضیح می‌دهد: ما هنوز قواعد بازی را یاد نگرفته‌ایم؛ حتی اگر با این کشورها مشکل هم نداشته باشیم، باز هم تأثیر این لغو روادید به‌شدت وابسته به رعایت یک‌سری قواعد بازی از طریق کشورخودمان است.
وی با بیان اینکه یکی از سیاست‌های کشورها برای لغو روادید، نشان دادن عزم جدی برای افزایش تبادلات خارجی و جذب سرمایه‌گذاران خارجی و تجار سایر کشورهاست، ادامه می‌دهد: باید ببینیم چه ارزش افزوده و چه پیشنهاد با ارزشی می‌توانیم برای سرمایه‌گذاران داشته باشیم.
محب خدایی با تأکید بر اینکه آموزش‌های گردشگری که الان داده می‌شود در حد استانداردهای بین‌المللی نیست، می‌گوید: ما باید بدانیم امروز، فردا، ماه و سال آینده، بخش خصوصی و دولتی گردشگری چه کاری باید انجام دهند، این همان نقشه اجرایی است. درست مثل نقشه کاری که باید برای تجارت خودمان تعریف کنیم؛ همین برنامه باید در سطح کلان گردشگری تعریف شود.
معاون سابق گردشگری وزارت میراث فرهنگی با تأکید بر اینکه اکنون صنعت گردشگری در شرایط اورژانسی به سر می‌برد، عنوان می‌کند: پایین بودن هزینه سفر به ایران به دلیل سقوط ارزش پول ملی کشور می‌توانست منجر به جذب گردشگران بسیار بیشتری به ایران شود، همانند آنچه در ترکیه اتفاق افتاد؛ اما با وجود برخورداری از این موقعیت خاص، سهم چندانی در گردشگری و اقتصاد ناشی از آن بدست نیاوردیم؛ بنابراین لغو یک‌طرفه ویزا نمی‌تواند به یک‌باره صنعت گردشگری کشور را متحول کند.
وی با تأکید بر اینکه مشکل ما در روش‌ها و فرایندهایی است که باید تغییر کند، می‌افزاید: به عنوان مثال سالیانه چقدر زائر وارد ایران می‌شود، چقدر از این زائران را می‌توانیم به بازاریاب‌های خودمان در حوزه گردشگر سلامت و چقدر را به بازاریاب‌های حوزه گردشگری تفریحی خود تبدیل کنیم؛ ما از هیچ کدام از این‌ها استفاده نمی‌کنیم.
بیش از هر چیزی، آسیب‌شناسی بازار گردشگری می‌تواند جایگزین مهمی برای درآمدهای نفتی باشد. باید شاخصه‌های اصلی جذب گردشگر، همچون اعتمادسازی، امنیت، سرمایه‌گذاری، زیرسازی عمیق، تبلیغات براساس تازه‌ترین متدهای روز و گسترش هرچه بیشتر فناوری و دیجیتالی‌سازی بازار گردشگری را در نظر گرفت و پس از آمادگی لازم و گذر از مرحله نخست، وارد مراحل بعدی یعنی همان گسترش روابط دیپلماسی و لغو ویزا شد.
مسائلی مانند نبود زیرساخت‌های لازم برای تسهیل ورود گردشگران، تأمین نبودن ملاحظات سیاسی و امنیتی، چالش‌های ارائه خدمات بیمه‌ای، ضعف زیرساخت‌های خدماتی و نیاز به تسهیل‌گری مطلوب‌تر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و نبود آمار و مصوبه‌ای برای تقسیم کار بهتر میان دستگاه‌ها را می‌توان از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی این صنعت دانست.
مشکلاتی که برطرف می‌شود
ناصر رضایی؛ استادیار و مدیر پژوهشکده گردشگری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز در عین آنکه معتقد است کاش لغو روادیدها به صورت دوطرفه انجام می‌شد، اما تأکید می‌کند: لغو یک‌طرفه ویزا در جذب گردشگر خارجی به کشور تأثیر مثبت خواهد داشت؛ با این کار، مردم کشورهای مورد نظر را به‌گونه‌ای تشویق می‌کنیم بدون نگرانی خاصی برای سفر به ایران بیایند. به عبارت دیگر، متأسفانه شرایطی ایجاد شده که اگر گردشگری به ایران بیاید و مُهر کشور ما بر گذرنامه‌اش بخورد این شخص برای سفر به برخی از کشورهای دیگر دچار مشکل می‌شود، یعنی ورود به ایران یک امتیاز منفی برایش محسوب می‌شود. بنابراین با حذف ویزای ایران این مشکل از بین می‌رود و او می‌تواند به کشورهایی که به‌شدت با ما دشمنی دارند هم سفر کند، چون دیگر مدرکی وجود ندارد تا ثابت کند فرد مورد نظر به ایران سفر داشته است. ضمن اینکه فرد برای دریافت ویزا باید کمی وقت صرف کند و مبالغی را هم بپردازد که با لغو روادید، این هزینه‌ها را هم نمی‌کند. بنابراین در مجموع می‌توان گفت مصوبه دولت می‌تواند موجب افزایش آمار ورود گردشگران خارجی به ایران شود.
رضایی در پاسخ به اینکه آیا بدون توسعه زیرساخت‌ها می‌توان تنها با لغو یک‌طرفه ویزا زمینه جذب گردشگران خارجی را فراهم کرد، می‌گوید: موضوع لغو روادید چندان ارتباطی با زیرساخت‌ها ندارد. در واقع ما یک مرحله کار جذب گردشگر را که بیشتر اداری محسوب می‌شود از پیش پای گردشگر برمی‌داریم که این یک حرکت تشویقی برای جذب گردشگر به شمار می‌آید، ولی بحث زیرساخت موضوع دیگری است. البته برای گردشگران باید زیرساخت‌های کشور را در دو سطح سخت‌افزاری و نرم‌افزاری فراهم کنیم که بخش بیشتر کار، نرم‌افزاری است؛ یعنی باید روی فرهنگ‌سازی، مدیریت و نحوه تعامل با گردشگران بیشتر تلاش کنیم. چون در بخش سخت‌افزاری یا مواردی که مربوط به حمل‌ونقل، اسکان و پذیرایی گردشگران و... می‌شود وضعیتمان چندان بد نیست. اگرچه در این بخش هم نیاز به بازسازی و بهسازی زیرساخت‌ها داریم.
لغو یک‌طرفه روادید مشکل‌ساز خواهد شد
مرتضی رحمانی موحد، معاون اسبق گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اما نگاهی دیگری به مصوبه یادشده دارد و به قدس می‌گوید: پیش از پرداختن به اصل موضوع ابتدا باید گفت در دنیا دو نظام و دیدگاه نسبت به گردشگری وجود دارد؛ یک نظام نگاه به گردشگری انبوه دارد که در آن، مهم نیست چه کسی وارد می‌شود، بلکه مهم بالا رفتن آمار تردد به کشورش است. در این نگاه، سیاست‌ها به سمتی می‌رود که تسهیلات بیشتری را برای این بخش ایجاد کند.
یک نظام دیگر، گردشگری تخصصی است. رویکرد این نظام، ورود گردشگران به کشور بر اساس ذائقه و علایقی است که به مسائل فرهنگی و تاریخی یا جاذبه‌های شهری و حوزه‌های دیگر دارند.
وی با اشاره به اینکه نظام گردشگری ایران نمی‌تواند جزو گردشگری انبوه باشد، می‌افزاید: چون دستورالعمل‌ها و روش‌های آن، ما را به سمت گردشگری تخصصی سوق می‌دهد که شامل گردشگری تاریخی، فرهنگی و زیارتی می‌شود. بنابراین بحث مربوط به روادید و تردد اتباع سایر کشورها به یک کشور در قالب دو دیدگاه یاد شده قابل ارزیابی هستند.
وی با بیان اینکه روادید یک شأن حاکمیتی برای کشورها دارد، می‌افزاید: بنابراین لغو روادید وقتی اهمیت پیدا می‌کند که دوطرفه باشد، در این صورت ارزش و احترام مردم دو کشور حفظ می‌شود و پیام‌های بسیاری دارد. مثلاً نشان می‌دهد کشور گردشگرفرست هم ارزیابی مثبتی از شاخص‌ها و استانداردهای کشور مقابل دارد و در نتیجه اتباع خود را تشویق می‌کند به این کشور سفر کنند؛ اما در لغو یک‌طرفه روادید وضعیت متفاوت است.
رحمانی موحد لغو یک‌طرفه روادید ایران با ۳۳ کشور دنیا را نه تنها مثبت ارزیابی نمی‌کند بلکه از احتمال مشکل‌ساز شدن آن خبر می‌دهد و می‌گوید: براساس گزارش‌ها، دولت با این مصوبه، مقابله با ایران‌هراسی، بازکردن درهای کشور و گفت‌وگو با مردم دنیا و همچنین افزایش جذب گردشگر را دنبال می‌کند که به نظر می‌رسد سیاست در پیش گرفته شده با ارزیابی ناقصی همراه است و نمی‌تواند اهداف پیش‌بینی شده را محقق کند.
وی با اشاره به اینکه سیاست لغو یک‌طرفه روادید در دنیا هنوز تجربه نشده است، می‌افزاید: این موضوع نشان می‌دهد سیاست یاد شده یک تجربه موفق و مورد توجه برای جذب گردشگر نیست. به عبارت دیگر، لغو ویزا از نظر حاکمیتی باید به صورت متقابل انجام شود تا ارزش‌های مردم در هر دو سوی این سیاست، محترم شمرده شود. این در حالی است که الان مردم ما برای تردد به بسیاری از همین ۳۳ کشور با مشکل مواجه هستند. ضمن اینکه تعدادی از آن‌ها مثل پرو اصلاً جزو کشورهای هدف گردشگری ما و اصولاً جزو کشورهای گردشگرفرست هم نیستند. بنابراین مصوبه ویزایی دولت چون با یک ارزیابی ناقص همراه است نه تنها اهدافش را تأمین نخواهد کرد بلکه ممکن است در آینده برای اتباع این ۳۳ کشور هم مشکلاتی را ایجاد کند، چون ما در یک مقطعی لغو یک‌طرفه ویزا را با کشور آذربایجان داشتیم که نه تنها شاهد وضع سنگین عوارض خروجی اتباع آذربایجان به ایران بودیم بلکه درون حکومت آذربایجان نیز موجب یک نگاه غیرگردشگری و غیرعادی به افرادی می‌شد که به ایران سفر می‌کردند.
از این رو از دولت انتظار است تا سال آینده آماری در زمینه جذب گردشگر ارائه دهد تا تأثیر لغو یک‌طرفه روادید به ایران مشخص شود.
رحمانی موحد با تأکید بر اینکه روادید هیچ وقت حلقه سخت و مشکل تردد به ایران و یا جذب گردشگری ما نبوده است، تصریح می‌کند: در دوره مسئولیتم در معاونت گردشگری، با همکاری وزارت امور خارجه طرح ویزای الکترونیک را اجرا کردیم که بر اساس آن، اتباع همه کشورهای دنیا به جز ۹-۸ کشور می‌توانند به محض حضور در فرودگاه‌های کشور، ویزا دریافت کنند. از سوی دیگر حتی در صورت لغو روادید به صورت یک‌طرفه، مردم خیلی از کشورها به‌خاطر سنت‌ها و نگاه محافظه‌کارانه‌ای که دارند حاضر نیستند بدون روادید به کشور دیگری سفر کنند. برای مثال با اینکه در فرودگاه‌های کشور روادید الکترونیکی صادر می‌شود اما مردم خیلی از کشورها ترجیح می‌دهند از طریق سفارتخانه‌ها روادیدشان را در گذرنامه‌شان ثبت کنند. یعنی این مسیر را برای سفر مطمئن‌تر می‌دانند. بنابراین برای افزایش جذب گردشگران خارجی باید نکات مهم‌تری از بحث روادید مد نظر قرار گیرد.
نظر شما