محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در دهمین جشنواره فرهیختگان دانشگاه آزاد اسلامی که امروز در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد، با بیان اینکه پژوهش، موضوعی بسیار مهم و اساسی برای هر کشوری است، گفت: پژوهش با تأخیر در نظام دانشگاهی کشور ما وارد شد. در حقیقت دانشگاه با مفهوم صرفاً آموزشی وارد ایران شد. 

وی ادامه داد: از آنجایی که در غرب تولید علم، محور اصلی حرکت دانشگاه بود، دانشگاه را با دوره عالی شناختند. اما در ایران دوره لیسانس را به عنوان دوره دانشگاهی شناختند و این روند تا انقلاب اسلامی ادامه داشت. پس از انقلاب اسلامی با خودباوری که در میان جوانان و نخبگان کشور به واسطه جنگ تحمیلی به وجود آمد، دانشگاه آموزشی ترویجی بنیان گذاشته شد. در این مقطع رشد ما با دانشگاه بود و حوزه پژوهش به واسطه شکل گیری دوره های تحصیلات تکمیلی به وجود آمد. 

طهرانچی با بیان اینکه دانشگاه در سه حوزه فعال است، اظهار کرد: دانشگاهی که در غرب به دنیا آمده و به کشور ایران وارد شده است، در سه حوزه  فرهنگ، علم و فناوری فعال است.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در توضیح مسأله مربوط به تغییر نام وزارت خانه علوم، گفت: در سال ۱۳۸۳ نام وزارت خانه ای که نهاد علم را دنبال میکرده، وزارت فرهنگ و آموزش عالی بود که متأسفانه در این سال به علت تغییر اساسنامه یک انحراف جدید پیش آمد و عنوان «فرهنگ» از نام این نهاد خارج کردند و نام آن را صرفاً وزارت علوم نهادند. یکی دیگر از اشتباهات در این تغییر نام این بود که عنوان «تحقیقات» را مستقل مفروض دانستند، در حالی که باید نام وزارتخانه به وزارت فرهنگ، علوم و فناوری تبدیل می شد.

وی با بیان اینکه دانشگاهی که سه حوزه فرهنگ، علوم و فناوری را دنبال می کند، با سه رویکرد، آموزش، پژوهش و کاربست مواجه است، گفت: در این مورد دانشگاه در حوزه فرهنگ، دارای آموزش فرهنگ، پژوهش فرهنگ و کاربست فرهنگ است. همچنین دانشگاه در حوزه علوم، دارای آموزش علوم، پژوهش در علوم و کاربست در علوم بوده و دانشگاه در حوزه فناوری دارای آموزش فناوری، پژوهش در فناوری و کاربست فناوری خواهد بود. بنابراین با این نگاه، رفتار دانشگاه یک رفتار ذوابعاد، سه وجهی و در هم تنیده است. 

طهرانچی در ادامه با بیان اینکه در ارتباط با جامعه، برونداد دانشگاه، عرصه اجتماعی، اقتصادی و نوآوری دارد، گفت: این موضوع منجر به رفتارسازی اجتماعی، آموزش فرهنگ و پژوهش فرهنگ می شود.

وی با طرح این سؤال که چرا کشور با چالشهای فرهنگی جدی مواجهه است، افزود: زیرا دانشگاه ها به خوبی رسالت پژوهش در فرهنگ را تعقیب نمی‌کنند. این موضوع بسیار حائز اهمیت است، چرا که فرهنگ هم به پژوهش نیاز دارد و لازم است بدانیم چگونه با چالشها و آسیب های اجتماعی که در ساختار فرهنگی بروز می کند، برخورد کنیم. همچنین لازم است نحوه برخورد با تحولات فرهنگی و شناختن هنجارها و ناهنجاری ها در نظر داشته باشیم.

طهرانچی تأکید کرد:  لازم است در حوزه پژوهش، سه مقوله «پژوهش در فرهنگ»، «پژوهش در علم» و «پژوهش در فناوری» را در دانشگاه ها مورد توجه قرار دهیم. 

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه نگاه دانشگاه به پژوهش، صرفاً یک نگاه اکتشافی پژوهش در حوزه علم است، گفت: پژوهش در علوم، روشمند است که خروجی این امر منجر به تولید مقاله می شود همچنین پژوهش در فناوری نیز روشمند است که خروجی آن به سند اختراع منجر می‌شود. اما در کشور ما هنوز سند اختراع به صورت روشمند حاصل نمی شود.

وی ادامه داد: بزرگترین اختراع غرب، پس از انقلاب صنعتی، روش اختراع بود که هنوز در کشور ایران به آن دست پیدا نکرده ایم. 

طهرانچی خاطرنشان کرد: ما در لایه طراحی و هنر که به  فرهنگ نزدیک شده، پژوهش را معنا نکرده ایم، برای همین با برون دادهای آن بیگانه هستیم. 

وی با تأکید بر اهمیت نگاه جامع به پژوهش در کشور اظهار کرد: این عدم نگاه جامع به پژوهش ما را دچار نقص رفتاری کرده است و لازم است تدابیری در این زمینه اندیشیده شود، چرا که ما نمی توانیم با نسخه ناقص، رفتار کامل بگیریم. ما برای حل این مسأله در دانشگاه آزاد اسلامی ساختار آموزش و پژوهش را بهم زدیم و ساختار معاونت های موضوعی ایجاد کردیم.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه ساختار، رفتار را دیکته می کند، گفت: خداوند در این زمینه مثالی دارد که در قرآن کریم در سوره عنکبوت می‌فرمایند: داستان کسانی که به جای خدا سرپرستانی گرفته اند، مانند داستان عنکبوت است که خانه ای [بی دیوار، بی سقف و بی حفاظ] برای خود بنا کرده باشد، و بی تردید سست ترین خانه ها خانه عنکبوت است. تدبر دراین آیه نشان می دهد که وقتی جزء کامل باشد، اما ساختار درست نباشد، مسأله حل نخواهد شد. رفتار تابعی از ساختار است. ساختار حتماً رفتار را دیکته می کند.

طهرانچی با تأکید بر اینکه دانشگاه آزاد اسلامی در سیر برنامه تحول خود، توجه به ساختار، جز و کل را در اولویت قرار داده است، گفت: نتیجه توجه به ساختار، جز و کل، یک رفتار منطقی خواهد بود. 

وی خاطرنشان کرد: ما در دانشگاه آزاد اسلامی به سرمایه انسانی خود در هیأت علمی، کارمندان و دانشجویان افتخار می کنیم، چرا که سرمایه بی نظیری است. اگر این سرمایه در یک ساختار و کل منظم، با هدف و هوشمند قرار بگیرد، دانشگاه را از هرگونه کمکی بی نیاز می کند. 

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: اساساً ساختاری که متکی بر منابع دولتی و تشویق های دولتی باشد، ساختاری نخواهد بود که از آن رفتار قوام یافته، امیدوارکننده و رو به جلو انتظار داشته باشیم. 

طهرانچی با بیان اینکه دانشگاه آزاد اسلامی به دنبال کنشگری فعال و جذب منابع از اقتصاد کشور است، گفت: این دانشگاه هیچ وقت به دنبال کمک مالی نبوده است. نیازی نیز ندارد، همانطور که از گذشته تا به امروز حرکت کرده، این حرکت را در آینده نیز ادامه خواهد داد.  

وی با بیان اینکه ساختار دانشگاه آزاد اسلامی ساختار متکی به بودجه نفت یا مالیات نیست، گفت: ساختاری که به این موارد متکی نباشد، امیدبخش و سازنده است. ما به دنبال این هستیم که مسئولان دولتی این ساختار را به درستی ببینند، جایگاه آن را بشناسند، نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی را شناخته و ایده های  آنان را به رسمیت بشناسند. البته خوشبختانه این نگاه در رده های بالادستی دولتی وجود دارد. 

طهرانچی با بیان اینکه خوشبختانه اقبال اجتماعی به دانشگاه آزاد اسلامی افزایش پیدا کرده است، گفت: تعداد دانشجویان این دانشگاه از ۸۳۰ هزار به یک میلیون و ۳۱۵ هزار دانشجو رسیده که این امر نشان از یک حرکت نظامند، روشمند و تلاش گرانه تمام مجموعه دانشگاه دارد که ما تمام این تلاش‌ها را ارج
می‌نهیم.