رهبر انقلاب اسلامی در دیدار اخیر جمعی از مردم خوزستان و کرمان با استناد به آیه 153 سوره «بقره» فرمودند: «مردم غزّه، مبارزان غزّه، مثل صخره، مثل کوه، ایستادهاند؛ این چیز مهمّی است. آب نمیرسد، غذا نمیرسد، دارو نمیرسد، سوخت نمیرسد ــ آب نمیرسد! ــ [امّا] ایستادهاند و تسلیم نمیشوند؛ خیلی مهم است. همین تسلیم نشدن آنها را پیروز میکند، کما اینکه نشانههای پیروزی امروز دیده میشود. اِنَّ اللهَ مَعَ الصّابِرین؛ خدا با صبرکنندگان است.»
متن آیه: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ ۚ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ»
ترجمه آیه: «ای کسانی که ایمان آوردهاید، از شکیبایی و نماز یاری جویید؛ زیرا خدا با شکیبایان است.»
کلمه «استعانت» به معنای طلب کمک است، و این هنگامی صورت میگیرد که نیروی انسان به تنهایی نمیتواند یک کار مهم و یا حادثهای را که پیش آمده بر وفق مصلحت خود برطرف سازد. اینکه خدا فرمود: از صبر و نماز برای مهمات و حوادث خود کمک بگیرید؛ برای این است که در حقیقت، یاوری به جز خدای سبحان نیست و او است که در کارها و حوادث مهم، یاور انسان است، او است که به انسان کمک میکند تا استقامت به خرج داده، ارتباط خود را با خدا وصل نموده، از صمیم دل متوجه او شود و بهسوی او روی آورد و این همان صبر و نماز است، و این دو بهترین وسیله برای پیروزی است؛ چون صبر، هر بلا و یا حادثه عظیمی را کوچک و ناچیز میکند، و نماز که رویکرد به خدا و پناه بردن به او است، روح ایمان را زنده میسازد و به آدمی میفهماند: که به جایی تکیه دارد که زوالپذیر نیست و به سببی دست زده که پاره شدنی نیست.
در واقع این قسمت از آیه دو حکم مهم برای حل مشکلات و کم نمودن فشارهای روحی در زمان مشکلات است؛ خداوند متعال به اهل ایمان دستور می دهد که هرگاه دچار مشکل شدید اول با صبر و تحمل و دوم با خواندن نماز از او بخواهیم که مشکلات را حل کند. در حقیقت صبر و نماز دو داروی آرامبخش در زمان مشکلات است.
در خصوص عبارت «إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ» باید گفت خداوند با کسانی است که در زمان مشکلات صبر کرده، بر انجام عبادت پایداری میکنند و نفس خویش را کنترل کرده و نمی گذارند دچار خلاف و نافرمانی الهی شوند.
این آیه در کنار همه آثار فردی نماز و صبر، به مؤمنان این بشارت را میدهد که یکی از عواملی که باعث پیروزی مؤمنان در مقابل کافران و دشمنان میشود، صبر و نماز است. البته نکته آن است که آیه بیان میدارد که به وسیله صبر و نماز از خدا کمک بگیرید، نه اینکه از خودِ صبر و نماز کمک بگیرید.
نکته دیگری که از این آیه میتوان برداشت کرد این است که ما باید خدا را یاری کنیم، یاری خدا همین تسلیم اوامر خدا بودن است. «اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ» زمینه «إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ یَنْصُرْکُمْ وَ یُثَبِّتْ أَقْدامَکُمْ» است. وقتی امر به معروف و نهی از منکر میکنید و احکام الهی را انجام میدهید، این نصرت الهی است. اگر میخواهیم نصرت پروردگار شامل حال ما شود، باید زمینه را فراهم کنیم.
از نگاه مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان «صبر از بالاترین ملکات و احوالی است که قرآن آن را ستوده و بدان امر نموده، صبر از اعازم امور است و باعث میشود تا همه مشکلات در نظر انسان کوچک جلوه کند و خدا یاور صابران است. همچنین نماز از بزرگترین عبادتهایی است که قرآن بر آن تأکید فراوان دارد و درباره هر امری که سفارش میکند، نماز در صدر آن قرار دارد اما در این آیه نفرمود، خدا با نمازگزاران است، بلکه فرمود، خدا با صابران است، چون این مقام، مقام برخورد و مواجهه با مواقف هولناک و هماوردی با شجاعان است و در این مقام اهتمام به صبر مناسبتر است چون صبر کلید هر مشکل است و خدا صابران را کمک میرساند و در این مقام که دشمنان قصد حمله به مسلمانان را دارند تا حکومت عدل و دعوت حق را نابود کنند، مسلمانان باید آمادگی دفاع و جهاد را داشته باشند، چون دشمن با اقامه حجت و منطق قانع نشده است و قصد مقابله دارد، پس این بلا احتیاج به صبر شدید دارد، حتی بالاتر از صبر بر مرض و خشکسالی. پس هدف از صبر تحمل اذیت و آزار نیست، بلکه صبر برای جهاد و دفع دشمنان خداست.»
لذا میتوان گفت اصولًا انسان محدود، در میان مشکلات متعدد و حوادث ناگوار، اگر متصل به قدرت نامحدود الهی نباشد، متلاشی و منکوب میشود. انسان مرتبط با خداوند، در حوادث و سختیها، خود را نمیبازد و برای او حوادث، بزرگ نمینماید. کسی که نماز را با حضور قلب و با توجّه میخواند، به معراج میرود. هرچه پرواز معنوی او بیشتر باشد و بالاتر رود، دنیا و مشکلات آن و حتی خوشیهای آن کوچکتر میشود. انسان، یا در نعمت به سر میبرد که باید به آیه قبل عمل کند؛ «فَاذْکُرُونِی، اشْکُرُوا لِی» و یا در سختی به سر میبرد که باید به این آیه عمل کند؛ «اسْتَعِینُوا بِالصَّبْر و الصلاهِ».
براین اساس نتایج زیر را میتوان از این آیه استخراج کرد که:
ـ ایمان اگر همراه با عمل، توکّل، صبر و عبادت باشد، کاربرد بیشتری خواهد داشت.
ـ نماز اهرم است، بار نیست.
ـ صبر و نماز، وسیله جلب حمایتهای الهی هستند.
ـ اگرچه خداوند با هرکس ودر هر جایی حضور دارد اما همراهی خدا با صابران، معنای خاصی دارد و آن لطف، محبت و یاریرسانی خداوند به صابران است. (تفسیر نور، حجتالاسلام و المسلمین قرائتی)
نظر شما