کنفرانس «آموزش عالی و پیشرفت زنان در ایران» امروز دوشنبه ۴ دی‌ماه از سوی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم برگزار شد. 

حجت‌الاسلام والمسلمین رضا غلامی؛ رئیس پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی در این نشست به سخنرانی پرداخت که در ادامه گزیده سخنان وی را می‌خوانید:

انقلاب اسلامی با این اندیشه مرکزی به پیروزی رسید که زن جنس درجه دوم، طفیلی مرد، فقط مادر و همسر و خدمتکار مرد و ابزار هوسرانی مردانی نیست بلکه زن شخصیتی کامل، شریف و هم‌ردیف مرد است که می‌تواند از لحاظ روحی به درجه والای حضرت فاطمه(س) برسد که عالی‌ترین درجه معنوی بعد از پیامبر اکرم(ص) و امیرالمؤمنین(ع) محسوب می‌شود. همچنین در گفتمان انقلاب اسلامی، زن می‌تواند در سامان دادن به زندگی مدنی و سیاسی با رعایت عفاف و حجاب و با حفظ نقش حیاتی مادری که دوام هر جامعه‌ای به آن وابسته‌ است، شانه به شانه مرد در جامعه نقش‌آفرین باشد و هیچ مانع نظری و تئوریک برای مشارکت زنان در جامعه وجود ندارد. 

دیدگاه امام و رهبری درباره زنان

حضرت امام خمینی(ره) در بیانات خود مطالبی درباره نگاه انقلاب اسلامی به زن دارند و می‌فرمایند اسلام با مفهوم زن به عنوان شیء مخالفت کرده و شرافت و حیثیت او را در نظر گرفته است چراکه زن مساوی مرد است. در جایی دیگر می‌فرمایند اسلام زن را از قید اسارت مردها بیرون آورد و آنها را هم ردیف مردها قرار داده است. از رهبر بزرگوار انقلاب اسلامی نیز مطالب فراوانی راجع به زنان وجود دارد که بنده به یکی از آنها اشاره می‌کنم. ایشان می‌فرمایند زن مسلمان مثل مرد مسلمان حق دارد آنچه را اقتضای زمان است و آن وظیفه‌ای را که بر دوش خود حس می‌کند انجام دهد. چنانچه دختری مایل است پزشک شود، فعالیت اقتصادی کرده یا در دانشگاه تدریس کند یا در کارهای سیاسی وارد شود برای او میدان‌ها باز است به شرط رعایت عفت و عفاف و عدم امتزاج زن و مرد. شاهد بر این معنا همه آثار اسلامی است که در این زمینه‌ها وجود دارد.

لزوم مقابله با تبعیض علیه زنان

مسئله مهم این است که در گفتمان اصیل انقلاب اسلامی، مناصب بر اساس شایسته‌سالاری توزیع می‌شود نه بر اساس جنسیت. البته طبیعی است که شرایط فیزیولوژیک زنان به گونه‌ای است که برخی مناصب برای آنان مناسب نیست اما عدم مطلوبیت برخی مناصب و موقعیت‌ها منطقاً قابل تعمیم نیست. از چنین منظری، منطق شایسته‌سالاری از هر منطقی عادلانه‌تر است. اگر در خصوص یک منصب اجتماعی، زنی از مردی شایسته‌تر بود حضور زن در آن منصب الزامی است و برعکس اگر مردی صلاحیت بیشتری داشت باید آن منصب در اختیار وی قرار گیرد بنابراین نباید دنبال سهمیه‌بندی و باشیم چون نمی‌توان ذات سیاه تبعیض را سفید کرد.

زنان باید بتوانند بنا بر تمایلات و علایق خود، آزادانه شغلی را انتخاب و از درآمدی بر حسب استحقاقی که دارند بهره‌مند شوند. زنان علاوه بر اینکه می‌توانند شانه به شانه مردان فعالیت اجتماعی داشته باشند از یک سری حقوق مضاعف هم برخوردارند تا بدون تحمل هیچ‌گونه فشاری، به نقش مادری خود هم بپردازند. البته نمی‌توان از آزادی‌های اجتماعی زنان صحبت کرد اما در عمل فرصت‌های توانمندسازی را از زنان گرفت چراکه در جهان سنتی و مدرن، به بهانه‌های واهی فرصت توانمندسازی زنان از آنان گرفته شده و مانع حضور آنها در فعالیت‌های اجتماعی شده است.

پیشرفت‌های زنان در آموزش عالی

در این بین یکی از کارکردهای اصلی آموزش عالی تواناسازی زنان برای حضور اجتماعی بیشتر و همچنین انتخاب مشاغل دلخواه آنهاست. البته توانمندسازی صرفا از طریق آموزش عالی حاصل نمی‌شود ولی آموزش عالی نقش منحصر به فردی در این زمینه دارد. بنده همواره گفته‌ام یکی از حوزه‌هایی که زنان را توانمند می‌کند میدان دادن به آنها برای کار است. در اینجا همان آزادی که در انتخاب مشاغل قائل هستیم باید در آموزش عالی و انتخاب رشته هم وجود داشته باشد. البته در گفتمان انقلاب اسلامی، حضور زنان در دانشگاه‌ها از بدیهیات است اما مهم این است که آزادی در انتخاب رشته‌های گوناگون و امکان حضور در همه مقاطع تحصیلی فراهم شود.

زنان وقتی می‌توانند در مشاغل حضور اثربخش داشته باشند که فرصت شکوفایی استعدادها از آنها گرفته نشود. وقتی هنگام پذیرش عضو هیئت علمی، زنان به عنصر درجه دوم تبدیل شوند بنابراین نمی‌توان انتظار داشت زنان به حقوق اولیه خودشان دست پیدا کنند چون هنوز در نقاطی از دنیا چنین پدیده‌ای وجود دارد اما انقلاب اسلامی درهای دانشگاه‌ها را به روی دختران در همه دانشگاه‌ها و در همه مقاطع باز کرد. امروزه جذب و پذیرش دانشجو و استاد، سطح قابل رشدی در میان زنان و دختران دارد و تقرب خوبی هم به عدالت پیدا کرده است اما شکی نیست که فاصله زیادی هم با نقطه مطلوب داریم و باید اشکالات موجود برطرف شود. البته خودشان هم باید در میدان باشند و مطالبات‌شان را از طریق مراجع مختلف پیگیری کنند تا تدریجاً به نتیجه برسند.

نقش دانشگاه در افزایش اعتماد به نفس زنان

همچنین فاطمه قاسمپور، رئیس فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی نیز در این همایش به سخنرانی پرداخت که در ادامه گزیده سخنان وی را می‌خوانید:

نکته مهم در زمینه احقاق حقوق زنان این است که لازم است زنان، جرئت و اعتماد به نفس کافی برای حضور در عرصه اجتماع و ابراز وجود در عرصه علمی را داشته‌ باشند و دانشگاه می‌تواند در این زمینه نقشی تعیین کننده داشته باشد تا زنان جسارت بیشتری برای حضور در این عرصه‌ها داشته را باشند. 

مسئله دیگر این است که در نظام خانواده، آن دانش ضمنی که به خانم‌ها منتقل می‌کنیم مبتنی بر حضور اجتماعی زنان نیست لذا اتفاقی که برای خانم‌ها می‌افتد این است که آگاهی کمتری نسبت به عرصه‌های عمومی دارند در نتیجه با اعتماد به نفس کمتری که دارند نتایج کمتری هم به دست می‌آورند.

لزوم افزایش حمایت از زنان

یکی از مسائل جدی ما در هفته‌های گذشته آلودگی هوا و تعطیلی مدارس بود که در این شرایط بسیاری از مادران شاغل نمی‌دانستند که باید با فرزندان خود چه کنند لذا باید مسئولان حمایت بیشتری از خانم‌ها در چنین شرایطی داشته باشند. همچنین لازم است اطرافیان خود خانم‌ها هم حمایت‌هایشان را از زنان بیشتر کنند. 

امیدواریم جلساتی شبیه به این همایش بیشتر برگزار شود چون می‌تواند نقش مؤثری در افزایش حضور اجتماعی زنان داشته باشد. ما در برنامه هفتم توسعه تقویت عرصه‌های حضور اجتماعی زنان را مد نظر قرار داده‌ایم و از جمله افزایش تحصیلات زنان و استفاده آنها از فرصت‌های آموزش عالی را در نظر گرفته‌ایم.