جلسه نقد کتاب «شبهات زن در نهج‌البلاغه و پاسخ به آن‌ها» با همکاری خانه کتاب ایران در سالن حوزه علمیه حضرت خدیجه (س) برگزار شد. در این جلسه که با حضور نویسنده کتاب فاطمه احمدی و عطاءالله افتخاری به عنوان کارشناس برگزار شد، فاطمه احمدی درباره‌ی تألیف کتاب شهبات زن در نهج‌البلاغه گفت: کتاب، حاصل مطالعه گروه پژوهشی نهج البلاغه مدرسه علمیه حضرت خدیجه (س) است. تألیف این کتاب که حدود دو سال به طول انجامید به شبهات مطرح درباره زنان در نهج البلاغه پرداخته است. البته این شبهات با مراجعه به مجموعه‌ی شرح‌های نهج البلاغه و کتاب‌هایی که درباره شبهات زن در قرآن تا الان نگاشته شده و با استناد به منابع و متون دینی، جمع‌آوری و پاسخ داده شده است.

وی افزود: سیزده شبهه در نهج‌البلاغه درباره زن به تفکیک مطرح شده و هر شبهه با طرح چند سؤال با بهره‌گیری از 120 منبع قابل استناد و معتبر پاسخ داده شده است.

احمدی اظهار داشت: شبهات موجود طرحی یک بعدی و مغرضانه از چهره زن در قرآن است که با دسیسه‌های دوران حاضر شکل گرفته است و طبیعتاً زن پژوهشی مستلزم قواعد و ضوابط خاص خودش است و کسی نمی‌تواند به راحتی و بدون رعایت آن‌ها شبهه‌ای را مطرح کند و پاسخ دهد.

نویسنده کتاب «شبهات زن در نهج‌البلاغه و پاسخ به آن‌ها» گفت: اصالت روح و خلافت الهی در قرآن و روایات مطرح است که خلافت الهی مشروط به زن یا مرد بودن نیست، کمال هم مربوط به روح است نه جسم، به طور کلی رسیدن به تمام کمالاتی که برای انسان معین شده مربوط به روح است. الگوی انسان کامل در قرآن و روایات تنها منوط به مرد و یا زن نیست، این الگوها برای تمام جامعه هستند.

وی با بیان اینکه دو برجستگی ممتاز و مهم برای زن نسبت به مرد مطرح است، افزود: عطوفت و نرمی قلب زن و تقدم وی بر تکلیف. یکی از برجسته‌ترین راه‌های سلوک به خدا راه قلب و عاطفه است که این در زن نسبت به مرد سرمایه برتری است.

این نویسنده گفت: مبانی انسان شناسی در نهج البلاغه را می‌توانیم از همان ابتدا ببینیم. در خطبه اول که حضرت جریان خلقت انسان را مطرح می‌کند لفظ انسان را وقتی به جسم تعلق می‌دهد که روح در وی دمیده شده و تا قبل از آن در حقیقت انسان نیست که جنسیت مطرح باشد و بعد از دمیده شدن روح هم بُعد روحانیش مطرح است. در نهج‌البلاغه حضرت مواردی رو برای کمال انسان برشمردند که عمومیت دارد و اشاره‌ی خاصی به زن و یا مرد بودن ندارد، حتی توصیفات نیز عام هستند.

فاطمه احمدی گفت: نگاه و تفسیر نهج‌البلاغه مستلزم نگاه و آگاهی گسترده نسبت به شرایط حضرت و جامعه در آن زمان است. اولین نکته‌ی مهم اینکه آنچه در نهج البلاغه آمده تمام سخنان آن حضرت نیست. دوم اینکه در پاسخ به شبهات نباید از مطالعات سندی و متنی غفلت کرد. سوم سیره عملی امیرالمؤمنین (ع) این فرمایشات را بدون تحلیل و توجیه تأیید نمی‌کند و چهارم بررسی دقیق شأن صدور و شرایط تاریخی و اجتماعی زمان صدور خطابه بسیار مهم است و آگاهی دقیق به واژگان که در فرهنگ لغات اصیل یک زبان دخیل‌اند، حائز اهمیت است.

عطاءالله افتخاری که از اساتید زبان و ادبیات عرب است با اشاره به ویژگی‌های خوب کتاب گفت: کتاب در حال پاسخ‌گویی است و ما تا زمانی که پاسخ دهنده باشیم تنها پاسخ دادیم، با اینکه این عمل به خودی خود ارزشمند است اما تا وقتی که حمله‌ای نباشد ما تنها در جایگاه دفاع هستیم. در اصل باید زن را در بقیه ادیان هم ببینیم و بررسی کنیم. رسانه‌های معاند همواره قوی کار کرده‌اند، فمنیسم را دست آویز قرار داده‌اند و دست بر مواردی می‌گذارند و شبهاتی را وارد می‌کنند که به زنان بازمی‌گردد در حالی که در مواردی می‌توان برعکس این برداشت‌ها را هم از سخنان داشت.

وی افزود: این کتاب به این نکته توجه داشته است که اگر ما بخواهیم درباره سخنی در یک زمان قضاوت کنیم باید در آن زمان قرار بگیریم و شرایط آن زمان را در نظر داشته باشیم. پاسخ‌هایی که به شبهات داده شده از نظر من عالی است، حتی مقدمه نیز قابلیت تدریس دارد. منتهی نکاتی هم وارد است، به‌طور مثال در مقدمه کتاب بیان شده که پاسخگو باید زن باشد در حالی که انسانی که انصاف داشته باشد هم می‌تواند با تحقیق و بررسی به پاسخی منصفانه و حقیقی برسد. یا در پاسخ "شبهه نقص ایمان زن" در کتاب اینگونه پاسخ داده شده که این نقص به دلیل کمبود بهره‌مندی وی از نتایج عملی عبادت است درحالی که این پاسخ با روح کتاب در تعارض است. البته نقاط قوت این کتاب بر این نکات ارجحیت دارد.

زنان تربیت شده مکتب علی(ع)

در ادامه برنامه احمدی نویسنده کتاب در پاسخ به این سؤال حضار که منظور شما از اینکه زن در گذشته تربیت نشده است، چیست؟ گفت: اگر به وضعیت زنان در جامعه قبل از اسلام توجه کنید که در نهج‌البلاغه هم به آن اشاره شده، به زن نگاه کالا بوده است، از ارث محروم بودند و انتخاب و مشورت با زنان معنایی نداشته و از زنان از فضای انسانی خارج بودند. تا سالیان سال حتی بعد از اسلام _تا همین یک قرن اخیر_ بانوان به راحتی اجازه تحصیل، حضور در جامعه و حتی دخالت در تصمیم‌گیری‌های خانواده را نداشتند. همه اینها یعنی تربیت نشدن و طبیعتاً مشورت با این شخص نتیجه‌اش به بیراهه رفتن است.

وی افزود: البته این مساله به صورت عام نبوده و حتی در مقدمه کتاب هم به آن اشاره شده که مواردی بوده که تربیت شده مکتب امام علی (ع) بودند و با فصاحت سخنوری و استدلال گاهی به حضرت مشورت هم می‌دادند. به طور مثال امام علی (ع) زنانی را همراه عایشه برای بازگرداندن ایشان به مدینه می‌فرستند به‌طوری که گفته شده خودِ عایشه تا زمانی که به مقصد نرسید متوجه این موضوع نشد.

نویسنده کتاب «شبهات زن در نهج‌البلاغه و پاسخ به آن‌ها» گفت: نظام حقوقی اسلام براساس انسانیت بنا شده و جنسیت محور نیست. اعظم شبهات مطرح شده درباره زن در نهج البلاغه مربوط به رابطه زن و مرد است که اگر از دین تحلیل درستی صورت بگیرد خیلی از این شبهات که در حقیقت شبهه نیستند برطرف خواهد شد.

لازم به ذکر است کتاب "شبهات زن در نهج‌البلاغه و پاسخ به آن‌ها" در تیراژ هزار نسخه در پاییز امسال توسط نشر بین الملل تجدید چاپ شده و در دسترس عموم قرار گرفته است.