اسلام هم برای تربیت و رشد انسان ها، بر این اصل مهم تأکید نموده است؛ همانطور که قرآن کریم، رسول گرامی اسلام (ص) را الگوی شایسته و اسوه حسنه همه مؤمنان معرفی کرده است، در بین زنان نیز حضرت فاطمه زهرا(س) نیز الگویی بی نظیر است. ایشان کسی است که در همه ابعاد سیاسی و اجتماعی، شخصیت ممتازی دارد.
* فاطمه(س) الگوی بانوان عالم
همانطور که پیامبر اکرم(ص) بارها در جمع مؤمنین می فرمودند: فاطمه(س) پاره ی تن من است. وجود فاطمه(س) از وجود رسول خدا(ص) جدا نیست و سیره او جلوه دیگری از سیره پیامبر است. پس فاطمه(س)، ادامه دهنده راه و سیره رسول خدا(ص) در همه زمینه‌هاست؛ از جمله بندگی خدا، تقوا و عبادت، حجاب و عفاف و...، اما آنچه در زندگی کوتاه حضرت، برای الگوگیری زنان از ایشان بیشتر خود را نشان داده است، سیره حضرت، در عرصه خانواده و همسرداری و تربیت فرزندان است.
در برخوردهای حضرت فاطمه زهرا(س) با کودکان می بینیم که حضرت در پرورش روح و بنیان‌های شخصیتی فرزندانش به قدری با ظرافت و دقت عمل می نماید که هر یک از فرزندان او از برجسته ترین شخصیت های بشر قرار گرفتند و عملاً به الگوها و اسوه های مقاومت، ایثار، صبر و از خودگذشتگی و شجاعت... تبدیل شدند.
* شیوه‌های تربیت کودکان در سیره فاطمی
به همین دلیل به بیان شیوه برخورد حضرت زهرا (س) در تربیت فرزندان می پردازیم که ایشان چگونه در جایگاه مهم مادری و ارتباط مستقیم با فرزندان رفتار نموده است و بر این اساس می توان نکاتی را از سیره و زندگی ایشان استفاده کرد و به عنوان راهی مطمئن پیش روی زنان جامعه قرار داد:
1. توجه ویژه به امور معنوی
از آنجا که عبادت همراه با فطرت و طینت انسان است و از سویی کودکان در اطراف خود والدین را به این امر مشغول می بینند، پذیرش این امور نیز برایشان آسان و شیرین خواهد بود. زمانی که مادرِ خانواده برای عبادت، اهتمام و تلاش ویژه ای دارد، فرزندان شاهد رفتارهای او هستند و به صورت غیر مستقیم تحت تاثیر قرار می گیرند. شاید بتوان گفت اولین گام های آموزش معنوی کودکان از اینجا آغاز می شود.
حضرت فاطمه زهرا (س) در زندگی شخصی خود جایگاه ویژه ای برای عبادت قائل بودند. ایشان چنان شوق بندگی و عبودیت و خضوع در برابر معبود را در دل وجان فرزندانش تقویت می کرد که آنان بهترین کارها و بالاترین لذت ها و زیباترین دقایق را لحظات عبادت و تقرب به خدا می دانستند. در توصیف عبادت ایشان آمده است: «مَا کانَ فِی هَذِهِ الْأُمَّةِ أَعْبَدُ مِنْ فَاطِمَةَ کانَتْ تَقُومُ حتَّی تَوَرَّم قدماه» در بین امّت اسلام، هیچ کس عابدتر از فاطمه نبود، او آن قدر برای راز و نیاز و نماز خواندن بر روی پاهایش می ایستاد که پاهایش ورم می کرد» (ابن شهرآشوب، ج 3، ص 341).
همچنین از بارزترین روایات در این زمینه روایتی از سیرۀ حضرت زهرا(س) در شب قدر است: «کانَتْ فَاطِمَةُ(ع) لَا تَدَعُ أَحَداً مِنْ أَهْلِهَا ینَامُ تِلْک اللَّیلَةَ وَ تُدَاوِیهِمْ بِقِلَّةِ الطَّعَامِ وَ تَتَأَهَّبُ لَها مِنَ النَّهَارِ وَ تَقُولُ محْرُومٌ منْ حُرِمَ خَیرَهَا؛ فاطمه(س) در این شب احدی را از خانوده اش رها نمی کرد که بخوابد و علاج می کرد خواب ایشان را به کمی طعام و از روز مهیا می کرد آن ها رابرای احیای آن شب (یعنی امر می کرد که روز را خواب و استراحت کنند که شب خواب شان نبرد) و می فرمود: محروم کسی است که از خیر امشب محروم بماند» (ابن حیون، ج 1، ص 282)
2. حس همدردی با دیگران
از دیگر مواردی که می توان به آن اشاره کرد، آموزش همدردی با دیگران و توجه به خواسته ها و نیازهای دیگران، بخصوص افراد ضعیف و نیازمند است. روایات زیادی از زندگی حضرت زهرا(س) وجود دارد که به صورت عملی به فرزندان خود آموزش می‌دادند که باید به نیازمندان یاری نمود و قبل از خود به فکر دیگران بوده و دیگران را بر خود مقدم داریم. از جملۀ این موارد می توان به ماجرایی اشاره کرد که امام حسن (ع) نقل کرده اند: «رَأَیتُ أُمِّی فَاطِمَةَ(ع) قَامَتْ فِی مِحْرَابِهَا لَیلَةَ جُمُعَتِهَا فَلَمْ تَزَلْ رَاکعَةً سَاجِدَةً حَتَّی اتَّضَحَ عَمُودُ الصُّبْحِ وَ سَمِعْتُهَا تَدْعُو لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ تسَمِّیهِمْ وَ تکثِرُ الدُّعَاءَ لَهُمْ وَ لَا تَدْعُو لِنَفْسِهَا بِشَی ءٍ فَقُلْتُ لَهَا یا أُمَّاهْ لِمَ لَا تَدْعِینَ لِنَفْسِک کمَا تَدْعِینَ لِغَیرِک فَقَالَتْ یا بُنَی الْجَارَ ثُمَّ الدَّار» (اربلی، ج1، ص468) مادرم فاطمه(س) را در شب جمعه دیدم که در محراب ایستاده بود و پیوسته رکوع و سجود می کرد تا عمود صبح ظاهر شد و شنیدم که مؤمنین و مؤمنات را دعا می فرمود و نام می برد و ایشان را دعای بسیار کرد و برای خود هیچ دعا نکرد. به مادر گفتم که چرا برای خود هیچ دعا نفرمودی همچنان که برای غیر دعا می فرمودی؟ گفت: ای پسر کوچکم، اول همسایه بعد از آن خانه»
3. عدم تبعیض در محبت به فرزندان
روزی حضرت فاطمه زهرا(س) مشغول انجام کارهای منزل بود و دو فرزندش امام حسن و امام حسین(ع) خطّی را نوشتند و هر یک ادّعا می‌کرد، که خطّ من بهتر و زیباتر است.
پس جهت قضاوت نزد مادرشان آمدند و از او خواستند تا نظر دهد که خطّ کدام یک بهتر و زیباتر می‌باشد.
ولی حضرت زهرا(س) برای آن‌که هیچ کدام را ناراحت نکند اظهار داشت: از پدرتان سؤال نمایید.
و چون امام حسن و امام حسین(ع) موضوع را برای پدرشان عرضه داشتند، او نیز نخواست که یکی از آن دو عزیز را ناراحت و مأیوس نماید، به همین جهت فرمود: بروید و از جدّتان رسول خدا سوال نمایید.
لذا آن دو عزیز، نزد رسول خدا(ص) آمدند و خطّشان را نشان دادند، همچنین حضرت فرمود: من نیز قضاوت نکنم تا آن‌که با جبرئیل مشورت نمایم. همین که جبرئیل(ع) بر حضرت رسول وارد شد و در جریان موضوع قرار گرفت، اظهار داشت: بایستی از خداوند سبحان نظرخواهی کنم و در نهایت خدای مهربان خطاب نمود: باید مادرشان نظر دهد و قضاوت نماید.
به همین جهت، حضرت زهرا(س) گردنبند مروارید خود را از گردن درآورد و نخ آن را پاره نمود و دانه‌هایش را بر زمین ریخت و سپس به فرزندانش خطاب نمود و اظهار داشت: هرکدام از شما دانه‌های بیشتری بردارد خطّ او بهتر است و هر یک به طور مساوی از دانه‌های مروارید برداشتند و در نهایت هیچ کدام ناراحت و غمگین نگشتند و خطّ هر دو خوب و زیبا تشخیص داده شد.
با مطالعه سیرۀ حضرت زهرا(س) در تربیت فرزند، روشن می‌شود که جایگاه مادر علاوه بر تربیت کودک در بُعد جسمانی، در سایر ابعاد عبادی، عاطفی و فرهنگی و... نیز از اهمیت خاصی برخوردار است؛ چرا که ریشه و اساس هرگونه آموزش در خانه در دامان مادر است. حضرت زهرا(س) هرچند دوران زندگی کوتاهی داشتند اما سبک زندگی آن حضرت در تربیت فرزند، سبکی کامل و جامع بود و الگوگیری از آن می تواند ما را در تربیت نسلی با ایمان و حقیقت‌طلب یاری کند.
نظر شما