حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی به‌تازگی با بیان اینکه از اجرایی شدن سند اسلامی‌سازی دانشگاه راضی نیستیم، گفته باید قرارگاه اجرایی‌سازی سند اسلامی‌شدن دانشگاه‌ها در نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها ایجاد شود.
چرایی اجرایی نشدن این سند را شاید بتوان در موضوعاتی همچون فهم نادرست از اسلامی شدن دانشگاه دانست. موضوعی که کارشناسان و دست اندرکاران نیز در گفت‌وگو با ما به آن اشاره کرده‌اند.
فهم نادرست از اسلامی شدن دانشگاه
عضو سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه اسلامی شدن دانشگاه‌ها کاملاً بد فهمیده شده، می‌گوید: بر هر محیطی و هر زمانی یک جهان‌بینی و یک تفکر کلی حاکم است که تکلیف همه چیز را تعیین می‌کند؛ الان تفکری که در جامعه و دانشگاه‌های ما حاکم شده یک تفکر سکولار است که فقط چیزهای قابل دسترس حواس ما در آن اعتبار دارد.
دکتر مهدی گلشنی در گفت‌وگو با قدس با تأکید بر اینکه متأسفانه اسلامی کردن در محیط ما خیلی بد معرفی شده، می‌افزاید: شما وقتی می‌خواهید چیزی را خراب کنید بهترین راه، بد دفاع کردن از آن است؛ متأسفانه با اسلامی کردن علم (علوم انسانی و دیگر علوم) در محیط ما، در بعضی بخش‌ها برخورد جاهلانه انجام شده است؛ این موضوع به‌خصوص در محیط‌های رسمی اتفاق افتاده است.
وی ادامه می‌دهد: بسیاری از دانشمندان تراز اول علم روز در غرب به همان دیدگاه اسلامی ما برگشته‌اند، یعنی دیدگاهی که بر شخص حاکم است باید تکلیفش را در همه چیز تعیین کند. او باید بداند علم را برای چه مسیری می‌خواند، می‌خواهد چه کند و هدفش از زندگی چیست؟
عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران با تأکید بر اینکه به هیچ عنوان تفکر و فرهنگ اسلامی بر محیط‌های علمی و فرهنگی ما حاکم نیست، می‌افزاید: خبرنگار سی‌ان‌ان که چند سال پیش به ایران آمده بود در مصاحبه‌ای گفته بود تهران آمریکایی‌ترین شهری است که تا به حال دیده‌ام؛ چرا که تمام تابلوها، غذاخوری‌ها و... نشان از غرب دارد.
پروفسور گلشنی بیان می‌کند: فرهنگ، موضوعی اثرگذار و عمیق است و بر تمام امور فرد اثر می‌گذارد؛ در محیط ما نه فرهنگ اسلامی حاکم است و نه فرهنگ غربی، بخشی را از یکی گرفته‌اند و بخشی را از دیگری. بزرگ‌ترین مسئله محیط ما این است فرهنگ درستی بر آن حاکم نیست.
وی با بیان اینکه بنده در زمان رئیس‌جمهور سابق در شورای عالی انقلاب فرهنگی گفتم فرهنگ حاکم بر محیط ما یک فرهنگ آشوبناک است، ادامه می‌دهد: در ابتدای انقلاب عنوان می‌شد نه شرقی نه غربی جمهوری اسلامی، الان نه فرهنگ غربی به‌طور کامل بر ما حاکم است (تنها زشتی‌های غرب را گرفته‌ایم و خوبی‌های آن‌ها مثل دوراندیشی، نظم و... بر محیط ما حاکم نیست) نه شرقی، چراکه به عنوان مثال ژاپن و چین ترقی کردند و خودشان را به سطح غرب رساندند، ولی ما رشدی در آن حد نداشته‌ایم و از طرفی اسلامی هم نیستیم.
از اقتضائات فرهنگ اسلامی این است جامعه اسلامی یک جامعه مستقل باشد، یعنی تا حد ممکن خودش نیازهای خود را برطرف کند و طوری نباشد که مانند الان، تحریم‌ها را به ما تحمیل کنند و ما را در دردسر اساسی قرار دهند.
نوآوری در علم نداریم
گلشنی می‌گوید: جامعه اسلامی واقعی جامعه‌ای است که می‌خواهد در سطح بالا حرکت کند و سرافراز باشد؛ چنان‌که در دوره تمدن اسلامی بود؛ رهبر معظم انقلاب مکرر فرمودند علم ما باید در راستای رفع نیازها باشد و نوآوری در علم داشته باشیم که متأسفانه این‌گونه نیست.
وی با بیان اینکه ما در آموزش عالی و دانشگاه‌ها به ذکر اعداد دلخوش هستیم، اینکه چه تعداد دانشجو، چه تعداد مقاله و... داریم و به کیفیت اصلاً توجهی نمی‌شود، می‌افزاید: اسلامی شدن یعنی تفکری بر دبستان‌ها، دبیرستان‌ها، محیط دانشگاه‌ها و جامعه ما حاکم باشد که اخلاق و رفتار درست را در اولویت بداند که متأسفانه این‌گونه نیست.
عضو سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه می‌دهد: برای اسلامی شدن لازم است کشوری مستقل و باشیم و به‌راحتی بتوانیم از خودمان دفاع کنیم و از هرجهت برتر باشیم، همان‌گونه که سال‌ها در دوران طولانی تمدن اسلامی در همه جهان سرافراز بودیم.
وی در توضیح اینکه گفتمان‌سازی لازم برای سند اسلامی شدن دانشگاه‌ها صورت نگرفته و حتی بسیاری از رؤسای دانشگاه‌ها هم از آن بی‌اطلاع‌اند، می‌گوید: در انتخاب رؤسای دانشگاه‌ها باید تأکید بر انتخاب افراد بافرهنگ باشد و صرف داشتن درجه دکترای پزشکی یا مهندسی و... برای انتخاب رئیس یک دانشگاه کافی نیست و باید افراد دورنگر و جامعه‌نگر را انتخاب کنند.
وی ادامه می‌دهد: رؤسای دانشگاه‌ها یکی از مهم‌ترین ارکان اسلامی شدن دانشگاه‌ها هستند، اما الان بسیاری از انتصاب‌های رؤسای دانشگاه‌ها براساس رفاقت‌ها، آشنایی‌ها و رابطه است و این اتفاق بر اساس لیاقت و شایستگی نمی‌افتد.
وی با تأکید براینکه در حال حاضر هیچ ارتباطی میان سیاست‌گذار اسلامی شدن دانشگاه‌ها یعنی شورای عالی انقلاب فرهنگی و نهادهای اجراکننده یعنی دانشگاه‌ها وجود ندارد، می‌گوید: اهل علم باید این موضوع را خواستار و طلبکار شوند. بنده بارها در شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد کردم رصدی از دبستان‌ها، دبیرستان‌ها، دانشگاه‌ها و جامعه داشته باشیم و ببینیم چه می‌گذرد، در این مراکز، دانش‌آموز و دانشجو چگونه فکر می‌کند و برای چه درس می‌خواند.
عضو سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر اینکه نمی‌توان اسلامی شدن را به زور انجام داد، می‌افزاید: اسلامی کردن موضوعی فرهنگی و لطیف است، باید با ابزار استدلال، خودش را جا بیندازد؛ باید از کسانی استفاده کنیم که مسئله را خوب می‌فهمند، اگر خوب عمل شود و جاذبه وجود داشته باشد افراد جذب می‌شوند.
وی با گلایه از اینکه الان بسیاری از دانشجویان ما به دنبال این هستند که به خارج از کشور مهاجرت کنند، ادامه می‌دهد: وقتی شورای عالی انقلاب فرهنگی اسنادی را تصویب کرد، اسنادی که خیلی هم خوب هستند، باید می‌دیدند ابزار اجرا را دارد یا نه و اگر ابزار اجرا را ندارد، باید آن ابزار را فراهم کند. شواهد نشان می‌دهد حس هویت ملی و دینی در مدارس و دانشگاه‌ها و در اکثریت قشر تحصیلکرده ما به‌طور واقعی وجود ندارد.
گلشنی با تأکید بر اینکه فرهنگ اسلامی از طریق مدارس و دانشگاه‌ها القا می‌شود، می‌افزاید: وقتی هیچ تلاشی برای اسلامی‌سازی این محیط‌ها و افراد آن‌ها نمی‌شود و این افراد اصلاً کاری به مسائل فرهنگی ندارند، دیگر نباید انتظاری غیر از اینکه در محیط‌های دانشگاهی ما تفکر اسلامی حاکم نباشد، داشته باشیم.
رویکرد علمی اسلامی‌سازی کافی نیست
دبیر شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها با بیان اینکه مسئله اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها یکی از مسائل مهم در رأس امور است، می‌گوید: اگر این موضوع درست شود همه چیز درست می‌شود؛ اما تنها با رویکرد علمی راه به جایی نمی‌رود.
روح الله شاطری با تأکید بر اینکه بعضی از مسئولان فهمشان از اسلامی‌سازی این است که باید به مسائل فرهنگی پرداخته شود، به قدس می‌گوید: اسلامی‌سازی یعنی ایجاد مرکز تولید نظام‌های فکری مورد نیاز اسلامی معاصر و تدوین نظام‌های سیاسی، تربیتی، اجتماعی، اخلاقی و اقتصادی که باید با همکاری حوزه باشد؛ این وظیفه ماست، دانشگاه و حوزه همکاری کنند، ما هم وظیفه داریم سیاست‌گذاری و ریل‌گذاری کنیم؛ ولی متأسفانه هنوز این اتفاق نیفتاده است.
وی با بیان اینکه ما خیلی وقت‌ها جلسات را گذاشته‌ایم، اما ریل‌گذاری نهایی انجام نشده، ادامه می‌دهد: برخی مسئولان اعتقادی به این قضیه ندارند و می‌گویند شما بروید به مسائل فرهنگی بپردازید، این درحالی است که دانشگاه محل تحول است و باید با این عقل جمعی به دانشگاه و عقلانیت موجود در دانشگاه و با عقبه تئوریک به مسائل جهت دهیم و راهبری کنیم.
دبیر شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها با بیان اینکه ۴۰ سال نخست انقلاب دوران شعارهای انقلاب بود، اضافه کرد: تعامل علمی حوزه و دانشگاه در گام دوم انقلاب اسلامی یک ضرورت است که موجب پیشرفت و توسعه علم درجامعه خواهد شد. جنس دانشجویان و رشته‌های مختلف باید براساس نیازهای جامعه و تخصص افراد باشد؛ سند آمایش در همین راستا قرار دارد و اگر مبنای دانشگاه این سند باشد، باید مشخص شود آیا اولویت و یا تکلیفی بر دوش عضو هیئت علمی قرار دارد یا خیر؛ وظیفه دانشگاه در جامعه اسلامی فقط تعلیم نیست، بلکه تعلیم و تربیت است.
شاطری سند اسلامی‌شدن دانشگاه‌ها را رشد و برداشت مترقی دانشگاهیان و حوزویان دانسته و می‌گوید: اسلامی شدن دانشگاه‌ها پس از ابلاغ این سند در سال۹۲ و ارسال به دو وزارت علوم و بهداشت و دانشگاه‌ها و قرار گرفتن در مسیر و مدار انتخاب رؤسای دانشگاه‌ها و ابلاغ وزرا به آن‌ها، در متن تکالیف رؤسای دانشگاه‌ها قرار گرفت.
وی با اشاره به اینکه بخش‌هایی از این سند هم در حوزه فرهنگی، آموزشی، پژوهشی و مدیریتی شکل گرفته، ادامه می‌دهد: به عنوان مثال به‌روزسازی و آیین‌نامه ارتقای استادان، آیین‌نامه جامع مدیریت، آیین‌نامه فعالیت تشکل‌ها و کانون‌های دانشجویی و آیین‌نامه‌های انضباطی که در دانشگاه‌ها حاکم است به‌روز می‌شود.
وی به مورد توجه قرار گرفتن تعاملات میان حوزه و دانشگاه در نظام فرهنگی و حوزه‌های فرهنگی اجتماعی اشاره کرده و می‌افزاید: در این زمینه تعاملات متعدد و متکثری شکل می‌گیرد و میان حوزه و دانشگاه و همچنین انجمن‌های اسلامی که در دو نهاد وجود دارد، قطب‌های علمی، دانشکده‌ها و آموزشگاه‌هایی که در حوزه و دانشگاه وجود دارد همکاری‌هایی ایجاد شده است.
ضرورت ریل‌گذاری مناسب
دبیر شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها به نگاه کلی سند اسلامی شدن و ریل‌گذاری مناسب و قانونی در این مسیر با توجه به تحقیقات و پژوهش‌های علمی تأکید می‌کند و ادامه می‌دهد: اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و یا پژوهشگاه‌ها وقتی می‌خواهند در مسیر تحقیقات علمی و تعامل با حوزه کار کنند، شبیه بحث فرصت‌های مطالعاتی و مسائل همکاری بین نهادها و دانشگاه‌ها، باید بتوان براساس مسیرقانونی موظفی، این استادان را به سمت اولویت‌هایی که برای تعامل وجود دارد هدایت کرد تا نتیجه تعامل علمی، تولید علم دینی و تولید علم برای حل مسائل روز جامعه اسلامی، نافع و کارآمد باشد.
شاطری ادامه می‌دهد: به‌روزسازی سند، ذیل شورای سیاست‌گذاری در شورای عالی انقلاب فرهنگی که نقش راهبر کلان را دارد انجام می‌شود تا هم میزان اجرایی شدن سند و هم میزان توفیق و ناکامی و موانعی که پیش روی این‌ها وجود دارد مشخص شود.
وی با تأکید بر موانع موجود در سر راه اسلامی شدن دانشگاه‌ها، با بیان اینکه در حال حاضر بحث بر سر تحول دانشگاه موجود به دانشگاه مطلوب با نگرش اسلامی است، ادامه می‌دهد: باید ساختارهای لازم، نهادهای قانونی و زیرساخت‌های مناسب برای تلاش و تحقیق و تتبع علمی در حوزه‌های بین‌رشته‌ای دین و دانش توسعه یابد و با همکاری دقیق صاحبنظران و فرهیخته‌های دو حوزه موضوعاتی که می‌تواند حوزه مشترک علمی ایجاد کند شناسایی شود.
دبیر شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها می‌افزاید: در حوزه‌های علمی که هم دین در آن‌ها حرف دارد و هم دانش و ممکن است نگاه دین و دانش در این مسئله متفاوت باشد، باید تلاش کنیم براساس مصالح نظام بشری و جوامع، یافته‌های نهاد دینی و نهاد علم را متناسب با مسائل جوامع، به‌روز و تبدیل به معادلات علمی کنیم تا مسائل جامعه را حل کنند.
شاطری ادامه می‌دهد: در ابتدای گام دوم حتماً باید این زیرساخت‌ها و نظام موضوعات و این متدولوژی مرتب را اجرا کنیم تا بتوانیم محصول را درو کنیم، وگرنه آرزوی بدون عمل، بیهوده است. اگر با این تدبیر و منطق در ۴۰سال نخست کار می‌کردیم، می‌توانستیم در ۴۰سال دوم بسیار کارهای جلوتری را به دست بگیریم.
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه ارتباط مؤثری میان شورای عالی انقلاب فرهنگی و دانشگاه برقرار نیست، می‌گوید: بر این اساس خوب است یک نظام جامع، فراگیر و هدفمند براساس اسناد بالادستی وجود داشته باشد تا با حفظ احترام به استقلال، تشخیص و درایت صاحبنظران و فرهیختگان دانشگاهی و با لحاظ ملاحظات ملی در اعتلای علمی و فرهنگی جامعه دست همیاری به یکدیگر دهند و دچار تفرقه و پراکندگی در مسیر و هدف نشویم.
نظر شما