خداوند متعال در اداره زندگی، فرصت‌هایی را در اختیار ما انسان‌ها قرار می‌دهد تا از رهگذر آن بتوانیم به بهترین شکل خود را در مسیر تعالی و رشد قرار داده و به اهداف بلند زندگی دسترسی پیدا کنیم. یکی از این فرصت‌های متعالی، فرصت خودسازی در ماه رجب و شعبان و آماده شدن برای ورود به ماه عظیم و با فضیلت رمضان است. ماهی که تمام برکات در آن چندین برابر است و برای ورود به آن نیاز به آمادگی خاص و پالایش روح و تزکیه نفس داریم تا بتوانیم خود را کنار حضرت حق، متنعم و میهمان ببینیم.

گفت‌وگوی ما با حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدباقر علم الهدی، رئیس مجتمع آموزش عالی حوزوی حضرت قاسم بن الحسن(ع) درباره فضیلت این ماه است. ماهی که بزرگان دین بارها و بارها آحاد مردم را به استفاده هر چه بیشتر از این نعمت بزرگ الهی و ادعیه خوش‌مضمون آن و توسل و انابه و استغفار توصیه کرده‌اند.

عظمت و شرافت ماه رجب

حجت‌الاسلام علم الهدی با اشاره به شرافت ماه رجب می‌گوید: تمام ماه‌ها ماه خداست اما اینکه برای برخی اهمیت بیشتری قائل هستیم، بخاطر فضیلت بیشتری است که خداوند در آن ایام برای بندگان در نظر گرفته است. پیامبر گرامی(ص) در فضیلت ماه رمضان فرموده‌اند «شهر رمضان شهر الله عز و جل و هو شهر المغفره» ماه رمضان، ماه خدا و ماه مغفرت است و بندگان باید خود را آماده دریافت فضائل کنند. همانند بیت الله الحرام که همه مساجد خانه خداست اما مسجدالحرام بخاطر فضیلت ویژه‌ای که نسبت به سایر مساجد دارد، شرافت و ویژگی خاصی دارد. سه ماه رجب، شعبان و رمضان، امتیاز خاص و ویژه‌ای دارند و مردم برای ورود به رمضان باید از دو ماه قبل خود را آماده کنند. در روایت دیگری پیغمبر اکرم(ص) می‌فرماید «رجب، شهرالله الأصم است و بدان سبب آن را اصم نامیده‌اند که هیچ ماهی به پایه عظمت آن نمی‌رسد». ماهی پر اهمیت که حتی مردم در زمان جاهلیت نیز برای آن حرمت قائل بودند. شاید یکی از مهمترین دلایل حرمت این ماه، نزول قرآن و بعثتی باشد که در این ماه اتفاق افتاده است.

او با توضیح روایت دیگری بیان می‌کند: پیغمبر اکرم(ص) فرمود «رجب شهر الله و شعبان شهری و رمضان شهر امتی» ماه رجب، ماه خداست و ماه شعبان ماه من و ماه رمضان ماه امت من است. حضرت در توضیح ماه خدا فرمود ماه رجب، ویژه آمرزش و مخصوص مغفرت است. در این ماه خونی ریخته نمی‌شود و خداوند اولیا و محبانش را مورد آمرزش قرار می‌دهد، توبه‌شان را می‌پذیرد و آنان را از دشمنانشان می‌رهاند. ماهی که اگر شخصی یک روز از آن روزه بگیرد، مستحق رضوان الهی می‌شود و روزه‌اش غضب الهی را خاموش کرده و خداوند دری از درهای جهنم را بر او می‌بندد. اگر کسی به اندازه تمام زمین به فقرا طلا انفاق کند، برتر از روزه یک روز آن نیست. پیغمبر اکرم(ص) در مورد این ماه می‌گوید که در ماه رجب هر گاه شب شود، خدای متعال دعای بندگانش را مستجاب کرده و این دعاها را ذخیره قیامت او قرار می‌دهد.

أین الرجبیون؟

رئیس مجتمع آموزش عالی حوزوی حضرت قاسم بن الحسن(ع) با ذکر روایتی دیگر یادآور می‌شود: امام کاظم(ع) در مورد کرامت و فضیلت این ماه در سخنانی می‌فرماید «آنگاه که قیامت بر پا شود منادی الهی فریاد می‌زند أین الرجبیون؟ کجایند آنان که ماه رجب را گرامی داشتند و از آن بهره‌ها بردند؟ از آن انبوه جمعیت، گروهی برخیزند که نور جمالشان محشر را روشن کند بر سر آنان تاج‌های شاهی که مرصع به دُر و یاقوت است قرار دارد و در طرف راست هر نفر از آنان هزار فرشته و در سمت چپ نیز هزار فرشته به او کرامت و تعظیم الهی را تبریک گویند. از جانب الهی ندا آید: بندگانم و کنیزانم به عزت و جلالم سوگند، شما را جایگاه و مقام گرامی و عطایای فراوان دهم و شما را در مکانی جای دهم که از زیر آن نهرها جاری است و در آن جاوید خواهید بود زیرا داوطلبانه برای من در ماهی که بزرگش داشتم روزه گرفتید. پس خطاب به فرشتگان می‌فرماید: فرشتگان بندگان و کنیزان من را به بهشت داخل کنید. در اینجا امام(ع) فرمود این پاداش برای کسانی است که یک روز از اول یا وسط یا آخر ماه رجب را روزه بدارند». در این ماه اعمال خیر چند برابر مضاعف شده و گناهان محو می‌شود. این همه فضیلت ابزار آمرزش است و خداوند می‌خواهد بندگانش را قبل از ورود به ماه رمضان پاک کرده، ظرفیت وجودشان را گسترده کرده و بعد آن‌ها را وارد ماه رمضان کند تا بتوانند از آن به بهترین شکل استفاده کنند.

حجت‌الاسلام علم الهدی تصریح می‌کند: در برخی نقل‌ها در خصوص اهمیت ماه رجب آمده است در دوران جاهلیت، افرادی که مورد ظلم و ستم قرار می‌گرفتند به انتظار حلول ماه رجب می‌نشستند و معتقد بودند در این ماه خداوند متعال بلاها را از آنان دور کرده و ستمگران را به سزای اعمالشان می‌رساند. مرحوم آیت‌الله میرزا جواد ملکی تبریزی در کتاب المراقبات خود یکی از مراقبت‌های مهم در ماه رجب را به یاد داشتن حدیث «مَلَک داعی» عنوان می‌کند که از پیامبر(ص) روایت شده است. در المراقبات آمده است: «پیامبر اکرم(ص) فرمود: خدای متعال در آسمان هفتم فرشته‌ای را قرار داده است که «داعی» گفته می‌شود. هنگامی که ماه رجب آمد، این فرشته هر شب این ماه تا صبح می‌گوید: خوشا به حال تسبیح کنندگان خدا، خوشا به حال فرمانبرداران خدا. خدای متعال می‌فرماید: همنشین کسی هستم که با من همنشینی کند، فرمان‌بردار کسی هستم که فرمان‌بردارم باشد و بخشنده خواهان بخشایش هستم. ماه ماه من، بنده بنده من و رحمت رحمت من است. هر کسی در این ماه من را بخواند او را اجابت می‌کنم و هر که از من بخواهد به او می‌دهم و هر که از من هدایت بخواهد او را هدایت می‌کنم. این ماه را رشته‌ای بین خود و بندگانم قرار دادم، هر که آن را بگیرد به من می‌رسد».

استغفار در ماه رجب و فراهم کردن موجبات استجابت دعا

این استاد حوزه و دانشگاه در پاسخ به این پرسش که چگونه در جمع «أین الرجبیون» باشیم؟ می‌گوید: ماه رجب المرجب، ماه دعا و نیایش است و باید با راز و نیاز با خداوند تبارک و تعالی ارتباط عمیق تری پیدا کرد و از آثار و برکات ماه رجب بهرمند شد. همچنان که در دعای اول این ماه می‌خوانیم: «عَرِّفْنِی بَرَکَةَ هذَا الشَّهْرِ وَ یُمْنَه یعنی خدایا، برکت و سعادت این ماه را به من معرفی کن». رجب فرصت مغتنمی برای استجابت دعا و استغفار است و هر که به ذکر خدا و طاعت او توجه کند، می‌تواند از این ماه شریف بهره ببرد. رجب، ماه مغفرت و غفران است و برای آبادانی برزخ و قیامت باید از آن استفاده کرد.

حجت‌الاسلام علم‌ الهدی یادآور می‌شود: مرحوم شیخ عباس قمی در بیان فضیلت و اعمال ماه رجب در کتاب شریف مفاتیح الجنان نکات و اعمالی بیان کرده است. دعاهایی که در این ماه وارد شده مضامینی عالی دارد. در دعایی که خواندن هر روز آن سفارش شده، می‌خوانیم «نَیْلُکَ مُتَاحٌ لِلْآمِلِین یعنی عطایت برای امیدواران مهیا است» به بیانی دیگر بشر چنان می‌تواند پرواز کند که به خداوند نائل شود. کسانی که چنین آرزویی دارند، در این ماه، راه پرواز برای آنها وجود دارد. اهل بیت(ع) برکت ماه رجب هستند. بعثت پیامبر اکرم(ص) و ولادت امیرالؤمنین(ع) شرافت والایی به این ماه داده و حکایت از این دارد که باید از مقام و شأنیت ایشان بهره ببریم.