معمولا برای افراد کتاب‌خوان مهم این است که بتوانند بهترین راه ممکن را برای لذت بردن از مطالعه و غرق شدن در جهان کلمات انتخاب کنند. در دنیای امروز با توسعه فناوری گزینه‌های متعددی برای خواندن کتاب در دسترس مخاطبین قرار گرفته است. هر قالب -کتاب‌های کاغذی، کتاب‌های الکترونیکی و کتاب‌های صوتی- مزایای منحصر به‌فردی را ارائه می‌دهد و برای سلیقه‌ها و عادت‌های مختلف مطالعاتی جذابیت دارد. انتخاب بین این دسته‌های مختلف اغلب به ترجیح شخصی افراد، میزان راحتی استفاده از آنها، در دسترس بودن و تجربه خواندن مطلوب بستگی دارد.
می‌توان گفت چاپ الکترونیکی و آثار صوتی در سال‌های اخیر طرفداران زیادی پیدا کرده است ولی با وجود این هنوز هم بسیاری از افراد خواندن کتاب‌های کاغذی و ورق زدن آنها را ترجیح می‌دهند. هر کدام از این انتخاب‌ها البته مزایا و معایبی دارند.
وقتی بوی خوش کاغذ در میان است
کتاب‌های کاغذی ویژگی های خاص خود را دارند. این کتاب‌ها تجربه لمسی را ارائه می‌دهند که بسیاری از خوانندگان از آن لذت می‌برند. احساس فیزیکی در دست گرفتن کتاب، ورق زدن صفحات و حتی بوی کاغذ و جوهر می‌تواند لذت مطالعه را برای برخی افراد افزایش دهد. همچنین خواندن از روی یک کتاب کاغذی در مقایسه با خواندن از روی صفحه نمایش می‌تواند برای چشم آسان‌تر باشد. نبود نور پس‌زمینه و بافت طبیعی کاغذ می‌تواند فشار و خستگی چشم را به خصوص در طول جلسات طولانی مطالعه کاهش دهد. بسیاری از مردم ارزش زیبایی‌شناختی قفسه‌های کتاب پر از کتاب‌های کاغذی را درک می‌کنند. این دسته از کتاب‌ها برای خواندن به هیچ وسیله الکترونیکی یا منبع انرژی نیاز ندارند. این نوع کتاب قابل اعتماد و در دسترس است و می‌توان از آن در هر مکانی بدون نیاز به باتری، شارژ، یا نگرانی در مورد سازگاری با دستگاه‌ها یا نرم‌افزارهای مختلف لذت برد. برای علاقه‌مندان به کتاب، جمع‌آوری و داشتن نسخه‌های فیزیکی از کتاب‌ها نیز جذابیت خاصی دارد. کتاب‌های کاغذی را می‌توان به‌عنوان دارایی‌های باارزش دانست، و می‌توانند خاطرات عاطفی و ارتباطات عاطفی را با نسخه‌های مختلف و خاص تداعی کنند. خواندن یک کتاب کاغذی حواس‌پرتی‌های احتمالی را که ممکن است هنگام مطالعه در دستگاه‌های الکترونیکی مانند اعلان‌ها، مرور اینترنت یا سایر برنامه‌ها وجود داشته باشد، از بین می‌برد. این می‌تواند به خوانندگان کمک کند تا عمیق‌تر روی محتوا تمرکز کنند و خود را در تجربه خواندن غرق کنند. علاوه‌بر این‌ها، نشانه‌گذاری و یا یاداشت‌گذاری در نسخه‌های کاغذی نسبت به کتاب‌های الکترونیکی راحت‌تر است و نسبت به کتاب‌های صوتی برتری مهمی محسوب می‌شود. در عین وجود چنین مزایایی، این دسته از کتاب‌ها معایبی نیز دارند. به همراه داشتن دائمی این کتاب‌ها می‌تواند سخت باشد و همچنین هزینه‌ی تهیه‌ی آن ها با وجود هزینه‌های متعدد کاغذ و چاپ و … نسبت به کتاب‌های صوتی و الکترونیکی بیشتر است و ممکن است تهیه نسخه صوتی یا الکترونیکی کتاب‌ها برای مخاطب از نظر اقتصادی به‌صرفه‌تر باشد. ضمن اینکه خرید کتاب‌های کاغذی خود یک فرایند است و احتمالا در آن سوی قضیه کسانی هم باشند که اساسا حال و حوصله ندارند در ترافیک شهر به یک کتاب‌فروشی سر بزنند؛ در نتیجه برای آنها گزینه خرید آنلاین در دسترس است. علاوه بر این ها، این نوع کتاب به علت نیاز به تهیه برخی از انواع کاغذ از درختان با محیط زیست سازگار نیستند و در این مورد بررسی شرایط گزینه‌های دیگر و یا استفاده از کتاب‌های کاغذی که از بازیافت کاغذهای مصرف‌شده به دست می‌آیند بسیار مناسب‌تر خواهد بود.
فناوری و کتاب، در کنار یکدیگر
مورد در دسترس پس از کتب کاغذی، نسخه های الکترونیکی آن هاست. کتاب‌های الکترونیکی را می‌توان در دستگاه‌های الکترونیکی مانند کتابخوان‌های الکترونیکی، تبلت‌ها یا گوشی‌های هوشمند ذخیره کرد و در هر زمان و مکانی به آنها دسترسی داشت. این نکته به خوانندگان این امکان را می‌دهد که کتابخانه وسیعی از کتاب‌ها را در یک دستگاه به همراه خود حمل کنند و در رفت‌وآمدهای روزانه و یا سفرهای مختلف به راحتی به همراه داشته باشند. این کتاب‌ها انعطاف‌پذیر هستند و دسترسی مخاطب را برای تنظیم اندازه فونت، سبک فونت و رنگ پس‌زمینه آزاد می‌گذارند و برای خوانندگانی که دارای اختلالات بینایی یا مشکلات خواندن هستند، بسیار مناسب خواهند بود. همچنین می‌توان این نسخه از کتاب‌ها را فوراً از پلتفرم‌های آنلاین خریداری و دانلود کرد و نیازی به مراجعه به کتابفروشی‌های فیزیکی نیست و استفاده از این کتاب‌ها منتظر ماندن برای تحویل را از بین می‌برد. در ضمن هزینه‌ی تهیه‌ی کتاب‌های الکترونیکی به نسبت کتاب‌های کاغذی و حتی کتاب‌های صوتی بسیار کمتر است و برای مخاطبینی که نیاز به تهیه مجموعه‌ی گسترده‌ای از کتاب‌ها دارند از نظر اقتصادی به‌صرفه است. علاوه‌بر این کتاب‌های الکترونیکی دسترسی فوری به طیف گسترده‌ای از عناوین، از جمله کتاب‌های کمیاب یا چاپ‌نشده‌ای که ممکن است در قالب کاغذی به سختی پیدا شوند، فراهم می‌کنند. این کتاب‌ها اغلب قابلیت جستجوگر دارند که به خوانندگان این امکان را می‌دهد تا به سرعت کلمات کلیدی یا عبارات خاصی را در متن پیدا کنند. همچنین، ویژگی‌های تعاملی مانند لینک‌ها، حاشیه‌نویسی‌ها و محتوای چندرسانه‌ای می‌توانند تجربه خواندن را بهبود دهند و زمینه یا اطلاعات بیشتری را درباره‌ی محتوای کتاب به مخاطب ارائه دهند. کتاب‌های الکترونیکی نیاز به تولید کاغذ را از بین می‌برند و اثرات زیست‌محیطی مرتبط با کتاب‌های کاغذی را کاهش می‌دهند.
این شما و این لذت شنیدن صدای کلمات
کتاب‌های صوتی گزینه مورد علاقه بسیاری از افراد، خاصه جوان ها به حساب می‌آید. این مدل از رسانه به شنوندگان این امکان را می‌دهد که در حین لذت بردن از یک کتاب، در فعالیت‌های دیگری شرکت کنند. مخاطب می‌تواند از این نسخه کتاب‌ها در حین انجام فعالیت‌های مختلف روزمره مانند رانندگی، ورزش، انجام کارهای خانه یا هر فعالیتی که خواندن بصری در حین آن امکان‌پذیر یا عملی نیست لذت ببرد. کتاب‌های صوتی توسط صداپیشگان حرفه‌ای روایت می‌شوند و شخصیت‌ها و داستان‌ها را از طریق اجرای گویای خود زنده می‌کنند. این جنبه یک عنصر فراگیر و جذاب به تجربه خواندن اضافه می‌کند و به جهت این که شخصیت‌های کتاب وجهه‌ی شنوایی نیز برای مخاطب پیدا می‌کند آن را برای شنوندگان لذت‌بخش می‌نماید. کتاب‌های صوتی کتاب‌های بسیار مناسب و در دسترسی برای افراد دارای اختلالات بینایی یا مشکلات خواندن به شمار می‌آید. آنان با گوش دادن به روایت کتاب‌ها، می‌توانند از کتاب‌ها لذت ببرند و به اطلاعاتی دست یابند که در غیر این صورت ممکن است دسترسی به آن ها برایشان چالش برانگیز باشد. همچنین کتاب‌های صوتی به تلفظ و یادگیری زبان کمک می‌کنند؛ به طوریکه با گوش دادن به تلفظ و لحن صحیح، مخاطبین می‌توانند درک و تسلط خود را در یک زبان خاص بهبود بخشند. علاوه‌بر این‌ها می‌توان از کتاب‌های صوتی به عنوان یک تجربه شنیداری مشترک، در سفرهای جاده‌ای خانوادگی یا فعالیت‌های گروهی بهره و لذت برد. این تجربه‌ها فرصتی برای لذت جمعی و بحث درباره کتاب‌ها را فراهم می‌کنند. با همه این ها اما دسترسی شنیداری به کتاب‌ها نیز همواره ممکن نیست و علاوه بر این، تمرکز کردن بر کتاب‌های صوتی، به ویژه کتاب‌های غیر داستانی که نیاز به تامل و تمرکز بیشتری دارند، شاید برای خیلی ها بسیار دشوارتر از مطالعه نسخه‌های کاغذی و یا الکترونیکی کتاب باشد.
متین نجفی – خبرنگار تحریریه جوان قدس
نظر شما