آیتالله هاشمی علیا در ابتدا به شبهاتی در این زمینه اشاره کرده و گفت: برخی از افراد ناآگاه، دو دلیل اقامه میکنند مبنی بر اینکه انسان نمیتواند اخلاقش را تغییر دهد. دلایل آنها از این قرار است. ابتدا همانطور که صورت ظاهری انسان بر اساس خلقت و حکمت الهی شکل گرفته و ترکیب اجزای آن قابل تغییر نیست، صورت باطنی هم بر همان شکل اولیه خود باقی است و تغییر نمیکند. دیگر اینکه اگر بنا باشد آدمی اخلاق خود را تغییر دهد و تمام محبتهای قلبی و نیز غضب و شهوت خود را به طور کلی کنار بگذارد، دیگر برای او چه میماند؟ در پاسخ باید گفت: اگر صور قلبی انسان قابل تغییر نباشد، دعوت مردم به فضائل اخلاقی توسط انبیای الهی لغو و بیهوده خواهد بود.
این استاد اخلاق میافزاید: علاوه بر آن اگر تربیت در انسان امکان نداشته باشد، در حیوانات به طریق اولی نباید امکان داشته باشد درحالیکه در حیوانات اثر دارد تا جایی که حتی حیوانات درنده را تربیت میکنند. علاوه بر این، در ذات انسان یک ویژگی وجود دارد و آن اینکه از بدی و زشتی بدش میآید و میطلبد که تربیت و بهتر شود. در پاسخ به دلیل دوم نیز باید گفت: تمام دادههای الهی نعمتهای اوست و هیچ یک از آنها بیحکمت نیست؛ حتی محبت به دنیا؛ اما تمام اینها باید طبق موازین عقل و شرع باشد و از حد نگذرد تا وجودش نافع و خیر باشد؛ در غیر این صورت، باعث شقاوت انسان خواهد شد.
آیتالله هاشمی علیا در ادامه و تکمیل بحث، به ذکر روایاتی درباره ضرورت ایجاد حُسن خُلق و اجتناب از سوء خُلق با بیان آثار آن پرداخت. از جمله احادیثی که در بحارالانوار از امیرالمؤمنین علی(ع) آمده که حضرت میفرماید: «عَلَیْکُمْ بِمَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ فَإِنَّهَا رِفْعَةٌ وَ إِیَّاکُمْ وَ الْأَخْلَاقَ الدَّنِیَّةَ فَإِنَّهَا تَضَعُ الشَّرِیفَ وَ تَهْدِمُ الْمَجْدَ؛ بر شما باد تحصیل مکارم اخلاق که آن مایه رفعت است و از خویهای پست دوری کنید که آن انسانهای شریف را پست میکند و بزرگواری را از بین میبرد.»
همچنین میفرماید: «رَضُوا أنفُسَکُمْ عَلَی الأخْلاقِ الحَسَنَةِ فَإنَّ العَبْدَ المُسْلِمِ یَبْلُغُ بِحُسْنِ خُلْقِهِ دَرَجَةَ اَلصَّائِمِ اَلْقَائِمِ؛ خود را بر اخلاق نیکو ریاضت دهید. به راستی بنده مسلمان، به وسیله خوشخلقی به درجه روزهدار شبزندهدار میرسد.»
ایشان در انتها با دعا برای از بین رفتن منشأ بلاها و گرفتاریها که بیاخلاقی و بیاعتنایی به دین و کلمات معصومین علیهم السلام است و خوار و ذلیل شدن دشمنان تقوا و معنویت که قصدشان ایجاد انحرافات در آخر الزمان است، این جلسه را به پایان برد.
نظر شما