وقتی امویان و عباسیان به اهل بیت(ع) سخت گرفتند و از طرفی در مناطق ایران بزرگ قرون دوم و سوم زمینه حضور اهل بیت(ع) وجود داشت، فرزندان ائمه(ع) به سوی ایران مهاجرت نموده و یکی از علل بسط فرهنگ اهل بیت(ع) و اساس فرهنگ اسلام در ایران حضور این خاندان است. بنابراین نقش فرزندان و نسل امام کاظم(ع) بسیار برجسته است.

یکی دیگر از علل مهاجرت و تسریع و تسهیل گسترده فرزندان امام کاظم(ع) به ایران مهاجرت اجباری امام رضا(ع) به ایران بود.

دلیل دیگر نیز سیاستی بود که مأمون در قبال علویان در پیش گرفت.

امامزادگان ایران از نسل امام کاظم(ع)

یکی از سؤالاتی که درباره امامزادگان می‌شود این است که چرا در ایران غالب امامزادگان از نسل امام کاظم(ع) هستند؟ یا درباره کثرت فرزندان ایشان مورد سؤال می‌شود که آیا انتساب تمامی این افراد به امام کاظم(ع) بدون واسطه و صحیح است؟ یا از نوادگان و با واسطه هستند،

عوامل مختلفی در مهاجرت فرزندان امام کاظم به ایران مؤثر می‌باشد؛ یکی از علل مهاجرت گسترده فرزندان امام کاظم(ع) به ایران مهاجرت اجباری امام رضا(ع) به ایران بود؛ دلیل دیگر سیاستی بود که مأمون در قبال علویان در پیش گرفت و فضای سیاسی در ظاهر به سود و امنیت علویان پیش رفت؛ از سویی علاقه‌مندی ایرانیان به سادات و علویان زمینه‌ای دیگر بود که از دیرباز در ایران وجود داشت و سبب گسیل سادات و علویان به ایران بود؛ اساساً ورود علویان و سادات به ایران در  چند دوره صورت گرفته است:

1. زمان حجاج بن یوسف ثقفی که برای فرار از ظلم وکشتار بی رحمانه او به ایران پناه آوردند.

2. زمان ولایتعهدی امام رضا(ع) که فرزندان امام کاظم(ع) بیشتر در این دوره به خاطر منزلت و منصب امام از سوی مأمون به ایران آمدند.

3. زمان خروج و قیام علویان علیه عباسیان و شکست آنها و پناه آوردن به شرقاز مرکز جون در ایران زمینه حضور وعلاقه مردم ایران بویژه شرق ایران فراهم بود و شیعیان محب اهل بیت(ع)دراین مناطق حضور داشتند.

4. گروه چهارم جمعی انبوه از ساداتی هستند که چون علویان زیدی مذهب در طبرستان (مازندران و گیلان) سلسله حکومتی برای خود تشکیل دادند به ایشان پیوستند که اسفندیار در تاریخ طبرستان آورده که در این وقت، اواسط سال 253 به عدد اوراق اشجار سادات علویه و بنوهاشم از حجاز و اطراف شام و عراق به خدمت حسن بن زید رسیدند.

پس از ولایتعهدی امام رضا(ع) نیز اینگونه بود. بسیاری از منسوبین و برادران حضرت(ع) به ایران مهاجرت کردند، به همین دلیل امامزاده‌های منسوب به امام کاظم(ع) در ایران به ویژه در شهرهای شمالی، خراسان و مرکز ایران مانند شهر ری و... فراوان است. در قائم‌شهر مازندران بیش از 21 امامزاده و بابل 11 امامزاده وجود دارد. البته همه این سادات از فرزندان بلاواسطه امام کاظم(ع) نیستند، بلکه بسیاری از نوادگان حضرت هستند. فرزندانِ فرزندان و نوه‌ها و نتیجه که ادامه نسل آنها تا امروز رسیده است.

به ویژه اینکه داشتن چندین زن برای سادات و دیگر مردم در این دوره یک فرهنگ معمول و رایج بود، لذا بر فرض اینکه امام کاظم(ع) 15 فرزند داشته باشد و از این تعداد 10 نفر به ایران مهاجرت و هر یک لااقل 10 فرزند داشته باشد، در چندین سال آمار قابل توجهی برای آنان می‌توان برآورد کرد.

پاسخ به یک  شبهه و سوال:

علت اینکه گاهی این امام زاده‌ها را بلاواسطه منتسب به امام کاظم(ع) دانسته‌اند، چیست؟

این انتساب دلایل مختلف دارد.

1.کتیبه‌ای که در روز فوت بر مزار این بزرگواران نوشته می‌شد به خط کوفی بود و زمان‌های بعد که آن را به خط ثلث یا نسخ بر می‌گرداندند. دشواری‌های خط کوفی در اعراب و قرائت و گاه فرسوده شدن و ریختن برخی کلمات سبب تحریف و تصحیف می‌شد و چنانچه حسین به صورت حسن و نقی به صورت تقی و... در می‌آمد و در بسیاری از موارد در ذکر پدران صاحب مرقد تا اتصال به معصوم از باب اختصار در نسب نام یک یا چند واسطه حذف شده است. به این ترتیب اکنون امامزاده‌های فراوانی می‌بینیم که فرزندان امام موسی کاظم(ع) معرفی شده‌اند حال آنکه حضرت را به این کثرت فرزند نبود.

2.اساساً در فرهنگ اسلامی نوه را هم فرزند محسوب می‌کنند، چنانکه فرزندان امام جواد تا امام زمان(عج) معروف به ابن الرضا هستند، در حالی که نواده امام رضا هستند نه فرزندان بلا واسطه، بنابراین در کل می‌توان گفت که اینان فرزندان با واسطه و بلاواسطه امام کاظم(ع) بوده‌اند. در بین ائمه(ع) امام کاظم(ع) دارای فرزندان زیاد بوده است و حکمت این امر را نیز می‌توان این گونه فهمید که مسئله جمعیت مهم بوده است. امام(ع) زنان متعدد از کنیزان داشت و از همه آنها فرزند داشت.

3.این امامزادگان همگی فرزند بلافصل امام کاظم(ع) نیستند؛ بلکه چنان که در بالا ذکر شد، خیلی از ایشان نسلشان با چند واسطه به امام کاظم(ع) می‌رسد و البته امام کاظم(ع) 18 فرزند پسر داشت و اولادشان از ائمه دیگر بیشتر بوده به همین دلیل سادات منسوب به آن حضرت از سایر امامان بیشتر است. انتساب آنان نیز به امام کاظم(ع) ایرادی ندارد. اینگونه انتساب از نظر عرف و شرع اشکالی ندارد، انتساب ائمه به پیامبر(ص) با جمله «ابن رسول الله» انتساب ائمه پس از امام رضا(ع)، به امام رضا با کلمه «ابن الرضا» از این موارد است که در منابع تاریخی و حدیثی نیز به وفور وجود دارد.