حجت الاسلام سید حسن سیدی مدرس حوزه و پژوهشگر تاریخ اسلام در گفت و گو با قدس آنلاین درباره تاثیرات هجرت امام زادگان به ویژه امام زادگان رضوی سخن گفته است که در ادامه می آید.

اولین سوال این است که در متون دینی ما به چه کسانی امام زاده گفته می شود؟

در متون ما امامزاده به کسی گفته می شود که نسبت مشخص و دقیقی با امام داشته باشد یعنی شجره نامه مسلمی داشته باشد. ویژگی دوم این است که به خوبی و تقوا و جلالت مشهور باشد و تقوای او مسلم باشد. پس فرزند امام و متقی بودن لازم است.

پس فرزند امامی که گنهکار باشد امامزاده معنوی نیست هر چند فرزند امام است مثل جعفر کذاب، این دو شرط اصلی امامزاده بودن است. درباره جایگاه امام زادگان به چند حدیث اشاره می کنم: پیامبر صلی الله علیه و آله می فرمایند هر کس اولاد من را اکرام کند انگار من رسول الله را اکرام کرده و از آن بالاتر امام رضا علیه السلام می فرمایند نظر و نگاه کردن به فرزندان ما عبادت است.

امامزادگان فقط فرزندان بلافصل امام نیستند و ممکن است نوه، نبیره یا نتیجه امام باشند اما وقتی سنگ قبر درست می کردند در یک برهه ای که خط کوفی تبدیل به خط ثلث و خط نسخ  شد و درست خوانده نمی شد مثلا تقی، نقی خوانده می شد و ... ممکن بود واسطه ها مسلم نباشد و به همین دلیل بعضی از نسب ها مسلم نبود اما بعضی وقتها رسم داشتند واسطه ها را حذف می کردند ولی خود فرزندان همان چیزی است که در تاریخ بوده و بقیه ممکن است نوه ها و نبیره ها و...باشند.

خیلی از امام زادگانی که مرقدشان در ایران است فرزندان امام موسی کاظم(ع) هستند دراین باره توضیح بفرمایید؟

مورخان برای ایشان بین ۳۰ تا ۴۰ فرزند نوشته اند. ابن جوزی از علمای اهل تسنن ۴۰ فرزند می نویسد شامل ۲۰ دختر و ۲۰ پسر. اما نظر مشهور این است که امام هفتم ۳۷ فرزند اعم از دختر و پسر داشتند که تعداد زیادی از فرزندان ایشان در ایران مدفون هستند. امامزاده هایی مثل احمدبن موسی(شاهچراغ) فرزند بلافصل موسی بن جعفر علیه السلام در شیراز هستند، سید امیر محمد عابد، سید علاء الدین حسین، امامزاده صالح، حضرت معصومه(س) از دیگرفرزندان موسی بن جعفر علیه السلام هستند که در ایران مدفونند.

امام زادگان رضوی به دنبال امام رضا(ع) به ایران هجرت کردند؟

امامزاده ها و سادات علوی در چند مرحله وارد ایران می شوند یکی در زمان حکومت حجاج بن یوسف ثقفی که او خیلی کارشرایط را بر محبان اهلبیت علیهم السلام تنگ می کند و به ناچار آنها هجرت می کنند. بعد از آن سال ۲۰۰ هجری در زمان ولایتعهدی امام رضا علیه السلام که باز شرایط مهیا بوده زمانی که امام رضا علیه السلام ولیعهد می شوند سادات علوی و امامزاده ها وارد ایران می شوند.

و سومین مرحله ای که محبان اهل بیت، امامزاده و سادات علوی وارد ایران می شوند زمان قیام علویوین بر ضد بنی عباس بود حدود سال ۲۵۰ هجری. در سال ۲۵۰ هجری بیشترین ورود علویان و سادات را به ایران داریم.

دلایل ورود امام زادگان به ایران چیست؟

مهم ترین دلیل علاقه و عشق ایرانی ها به خاندان اهل بیت بود. چون علاقه ایرانیان به خانواده اهلبیت علیهم السلام از ابتدا بوده و در حدی بوده که وقتی امام رضا علیه السلام وارد نیشابور می شوند در تاریخ آمده که ۲۴ هزار نفر فقط حدیث سلسله الذهب ایشان را مکتوب کردند که برای اولین بار موضوع امامت در آنجا مطرح می شود و حدیث مشهور سلسله الذهب آنجا مطرح می شود.

دوم بحث امنیت امام زادگان در ایران است. یکی از مناطق امنی که امام زادگان می توانستند هجرت کنند سمت طبرستان و گیلان و مازندران در آن زمان بود که هم محب اهل بیت علیهم السلام بودند و هم صعب العبور بودند لذا تعداد زیادی امامزاده در گیلان و مازندران داریم به این دلیل که آنجا مأمن امنی برای فرزندان حضرت زهرا سلام الله علیها بوده است.

خیلی از مورخان بر این اعتقادند که هجرت و حضور امام زادگان در ایران تاثیر بسیار مهمی در شکل گیری و ایجاد تمدن اسلامی و شیعی داشته است در این باره برایمان بگویید..

یکی از نعمتهای بزرگی که ما در ایران داریم حضور امامزاده ها است جمله معروفی از یکی از علمای بزرگ است که امامزاده ها مثل گلهای معطر مختلف هستند که هر کدام عطر و رایحه خاص خودشان را دارند و ما باید سعی کنیم از همه عطرها استفاده کنیم.

حضور امامزاده ها مدنیت و برکات اجتماعی خاصی را به همراه داشته که تاثیر کمی نیست.

بارگاه امام زادگان در هر شهری سبب  به وجود آمدن ناحیه مرکزی در شهر بوده که محل اجتماع، تبادل آراء، محل صله رحم و مأمنی برای آدمهای درمانده، مستأصل بوده و این مرکزیت در حرم امامزاده ها بایجاد شده است.

این امام زادگان باعث ایجاد مدنیت شده نمونه بارز آن حرم مطهر امام رضا علیه السلام است، حتی گاهی قدمگاهها هم همین ویژگی را دارد.

یک بار و یک عمر است بعد از رفتنت              عطر یاس از صبح نیشابور بیرون می زند

یک عمر بعد از رفتن آنها هم اثراتش پیدا است. امام رضا علیه السلام امام هستند و می آیند در قریه کوچک سناباد و در باغی دفن می شوند. آن زمان اینجا حاشیه بوده و نیشابور شهر برزگی بوده و به خاطر حضور و مدفون شدن امام جا به جا می شوند و سناباد تغییر اسم می دهد به مشهد الرضا و بعد مشهد مشهور می شود و این عظمت را به همراه می آورد. به همراه این عظمت مدنیت می آید، استانداری، شهرداری می آید و اقتصاد را هم به همراه می آورد این هم یکی از جلوه های حضور امامزاده ها است. مثال مربوط به امام رضا علیه السلام بود ولی در مورد امامزاده ها هم همین ماجراها صادق است. گاهی میبینیم در دل کوه فضای فرهنگی و اجتماعی خاصی پدید آمده بخاطر حضور یک امام زاده در آن منطقه.

امام زاده ها هم چنین باعث ایجاد همبستگی های عاطفی و دینی می شوند.

به عنوان مثال مکه که یک مرکز دینی است شیعه و سنی و فرقه ها و نحله های مختلف همه دور هم و زیر یک پرچم جمع می شوند در مورد امامزاده ها هم همینطور است ممکن است گاهی آدم های متفاوت با نگرش های متفاوت اعم از تشیع و تسنن را در آنجا ببینید و این هم یک مرکز وحدت آفرینی است که نهایت برکات خوبی را به همراه دارد.

از نتایج دیگر حضور امام زادگان در یک منطقه بحث اقتصادی است که خیلی ها به واسطه حضور امامزاده تجارت و کاسبی و رونقی دارند و روزی حلال به دست می آوردند و این به برکت حضور مردم و چرخش چرخ اقتصادی در اطراف امامزاده ها است که نیازهای زائران در آن مکان برآورده می شود و معامله ای دو سر سود برای همه است.

خبرنگار:صدیقه رضوانی نیا