به گزارش قدس آنلاین علی کیانی‌راد، رئیس مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی در نشست علمی - تخصصی مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری با عنوان "کشت فراسرزمینی؛ امنیّت آب و غذا"، اظهار کرد: عبارت کشت فراسرزمینی اصطلاح اشتباهی است که به جای کشاورزی فراسرزمینی مورد استفاده واقع شده است؛ زیرا کشت فراسرزمینی تنها محدود به محصولاتی می‌شود که باید کشت شوند، در حالی که کشاورزی فراسرزمینی می‌تواند بسیار فراتر از محصولات کشتی باشد.

وی افزود: در دنیا تقریباً بعد از دهه ۱۹۸۰ به کشاورزی فراسرزمینی توجه شده است. در ایران نیز اوج‌گیری این مفهوم در وزارت جهاد کشاورزی به اواخر سال ۱۳۹۲ بازمی‌گردد که پیش‌نویس آیین‌نامه آن در ۳۵ ماده به هیات دولت ارائه شد و پس از اعمال نظرات کارشناسانه، نهایتاً آیین‌نامه کشت فراسرزمینی در تاریخ ۲۹ فروردین‌ماه ۱۳۹۵ در هشت ماده به تصویب هیئت وزیران رسید.

اهداف کشورها از کشاورزی فراسرزمینی

رئیس مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی ادامه داد: در این آیین‌نامه اجرایی تکالیف هر یک از دستگاه‌های اجرایی مشخص شده، به عنوان مثال در ماده ۲ این آیین‌نامه تکالیف وزارت جهاد کشاورزی، در ماده ۳ تکالیف وزارت امور خارجه، در ماده ۴ تکالیف وزارت امور اقتصادی و دارایی، در ماده ۵ تکالیف بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، در ماده ۶ تکالیف وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در ماده ۷ تکالیف صندوق توسعه ملی مشخص شده است البته وظیفه اصلی بر عهده وزارت جهاد کشاورزی بود.

کیانی‌راد گفت: نظام‌نامه کشاورزی فراسرزمینی در اردیبهشت ۱۴۰۱ توسط وزیر وقت جهاد کشاورزی ابلاغ شد. این نظام‌نامه تکالیف وزارت جهاد کشاورزی در حوزه کشاورزی فراسرزمینی را به صورت عملیاتی و اجرایی مشخص کرده است.

وی بیان کرد: اهداف کشورها از کشاورزی فراسرزمینی و سرمایه‌گذاری در آن، در ۴ دسته کلی قرار می‌گیرد. هدف اول برای تأمین کالاهایی است که امکان تولید آن در کشور مبدأ وجود ندارد و باید در کشور مقصد تولید شود، هدف دوم افزایش عمق نفوذ سیاسی در سایر کشورها است، هدف سوم صدور فناوری و خدمات فنی و مهندسی حوزه کشاورزی به سایر کشورها و هدف چهارم نیز در جهت فعالیت برای رسیدن به سه هدف مذکور است.

مشکلات کشت فراسرزمینی چیست؟

سیّد فخرالدّین عامریان، رئیس انجمن کشت فراسرزمینی ایران هم در ادامه این نشست، در مورد کشاورزی فراسرزمینی گفت: کشورهای دیگر خیلی وقت پیش وارد فعالیت در این حوزه شده‌اند. به نظرم در کشور ما از سال ۱۳۸۸ با سفر رئیس جمهور وقت به برزیل، موضوع کشت فراسرزمینی و خرید زمین‌های فراسرزمینی شروع شد.

وی ادامه داد: در آن زمان در کشور برزیل قوانین سختی را برای فروش زمین به سایر کشورها وضع نکرده بود، در همان زمان زمین یک میلیون هکتاری در اختیار کشور ما قرار گرفت و مقرر شد تجار، سرمایه‌گذاران یا کشاورزان ما شروع به خرید این زمین‌ها کنند که متأسفانه انجام نشد.

عامریان بیان کرد: وقتی از کشاورزی فراسرزمینی یا همان کشت فراسرزمینی صحبت می‌شود چیزی که در ذهن افراد متبلور می‌شود این است که کشاورزان باید این کار را انجام دهند در حالی که خیلی از کشاورزهای ما دارای یک زمین در مقیاس زیر ۱۰ هکتار هستند و کشاورزی را به صورت سنتی تا امروز انجام می‌دادند.

رئیس انجمن کشت فراسرزمینی ایران تاکید کرد: به همین دلیل سرمایه‌گذاری در سایر کشورها برای کشاورزان کشور ما خیلی سخت و دشوار است؛ بنابراین باید سرمایه‌گذارانی وجود داشته باشند چه از طرف بخش خصوصی و چه دولت که در زمینه کشت فراسرزمینی سرمایه گذاری کنند.

وی به بیان مشکلات موجود در موضوع کشت فراسرزمینی پرداخت و گفت: اول اینکه یک نظام‌نامه مناسب که وزارت جهاد کشاورزی در زمینه کشت فراسرزمینی تصویب کرده باشد که تا چند وقت پیش وجود نداشت و در طی دو سال اخیر این نظام‌نامه در حال اجرایی‌سازی است.

عامریان تصریح کرد: دوم اینکه در حال حاضر بانک مرکزی هیچ‌گونه قانونی برای تخصیص ارز در حوزه کشت فراسرزمینی ندارد و این مورد مهم‌ترین مشکل در خرید زمین‌های کشاورزی در کشورهای دیگر است. مشکل دیگر در کشت فراسرزمینی خرید محصولاتی نظیر دانه‌های روغنی از سایر کشورها است که در این مورد باید دولت با کشاورزان فراسرزمینی در خصوص تأمین دانه‌های روغنی از قبیل ذرت، جو، گندم و... ارتباط داشته باشد تا بتواند محصولاتی از این قبیل را با قیمت ارزان‌تری خریداری کند.

حمایت از بخش خصوصی برای ورود به کشاورزی فراسرزمینی

رضا فتوحی، مشاور وزیر جهاد کشاورزی و مجری طرح کشت فراسرزمینی، نیز در این نشست، گفت: باید از بخش خصوصی حمایت شود تا آنها بتوانند با حمایت دولت از بخش خصوصی، در سایر کشورها ورود کرده و بتوانیم از منابع آب و خاک دنیا استفاده کنیم.

وی افزود: در تمام دنیا امنیت غذایی بسیار حائز اهمیت است و در نظام جمهوری اسلامی ایران نیز هم بنیان گذار انقلاب اسلامی و هم مقام معظم رهبری در بیانات خودشان بخش کشاورزی را در رأس امور قرار داده‌اند و ما بایستی امنیت غذایی را ویژه‌تر از گذشته ببینیم.

مشاور وزیر جهاد کشاورزی گفت: امنیت غذایی به این معنی است که مجموعه انسان‌ها به غذای کافی و سالم دسترسی داشته باشند تا هم غذای کافی برای افراد وجود داشته باشد و هم با سلامت غذایی، یک پیشگیری در سلامت جسمی و روحی انسان‌ها وجود داشته باشد. اگر در امنیت غذایی کاستی وجود داشته باشد موجب ایجاد خساراتی در بهداشت و سلامت افراد می‌شود. موضوع مهم دیگر در امنیت غذایی دسترسی به غذا و پایداری دسترسی به غذا برای افراد است، یعنی غذای کافی و همیشگی برای همه افراد وجود داشته باشد.

فتوحی در مورد آمارهای موجود در حوزه کشت فراسرزمینی در ایران گفت: بر اساس آمار جهانی فائو، ایران در تولید ۲۲ محصول کلیدی در حوزه کشاورزی، در بین ۷ کشور برتر دنیا قرار دارد. کشور ما در تولید محصولاتی مثل پسته، زعفران و خرما جزو کشورهای برتر دنیاست.

وی افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد که خاک و اقلیم مناسب در سراسر جهان به صورت یکسان توزیع نشده و این امر در کشور ما هم صادق است؛ در نتیجه باید با سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی بستری را فراهم کنیم تا بتوانیم از شرایط اقلیمی و منابع آب و خاک سایر کشورها برای بهبود امنیت غذایی در کشور خودمان استفاده کنیم.

مجری طرح کشت فراسرزمینی مواردی از جمله، ایجاد بستر سرمایه‌گذاری در کشورهای هدف برای حفظ و ایجاد امنیت غذایی، ارتباط و تعامل سازنده با کشورهایی که منابع آبی و خاکی مناسب دارند، آینده‌نگری نیازها و برنامه مناسب برای رفع آنها و اعلام حمایت همه‌جانبه ایران از سرمایه‌گذاران خارجی در بحث کشت فراسرزمینی را از جمله راهکارها عنوان کرد.

بر اساس این گزارش، در پایان این نشست، کارشناسان و صاحب‌نظرانی که به صورت حضوری و مجازی در نشست شرکت داشتند به بیان نقطه‌نظرات و سؤالات خود پرداختند.