طی سال‌های اخیر جدال جملات انگیزشی زرد با روح و روان افراد، بویژه نوجوانان و جوانان به یکی از پیامدهای منفی حضور در فضای مجازی تبدیل شده که با عناوین مختلف «مثبت‌اندیشی» و «خوش‌بینی» در فضای واقعی جامعه در حال نهادینه شدن است و نتیجه آنکه این باور غلط که «موفقیت، بدون سعی و تلاش هم محقق می‌شود»، بویژه در بین آن هایی که به رفتن راه صد ساله در یک شب علاقه‌مند هستند رو به گسترش است و کم نیستند افرادی که تصور می‌کنند با باورهایشان می‌توانند بدون تلاش و زحمت، آنچه را که دیگران با سختی به دست آورده‌اند در کوتاه‌ترین زمان ممکن بدست‌آورند. به عنوان نمونه در مدتی کوتاه پولدار شوند، به تناسب اندام برسند و چربی‌های اضافه شان را کم کنند، اعتیادشان را ترک کنند، وارد بورس شوند و...

تاکید بر یک‌شبه و ناگهانی بودن تغییرات

عباس فرجی؛ دانش‌آموخته دکتری روانشناسی در گفت‌وگو با «قدس‌آنلاین» می‌گوید: هر مطلب غیرعلمی در هر حوزه‌ای از علم که فاقد مطالعه روش‌مند باشد و اطلاعات آماری دقیقی از تحقیق انجام شده در رابطه با آن استخراج نشده باشد، علم زرد محسوب می‌شود که ممکن است در هر یک از حوزه‌های علمی  وجود داشته باشد، اما در حوزه‌های روانشناسی و جامعه شناسی مشهودتر به نظر می‌رسد. چرا در این دو حوزه موضوعات متعددی به جامعه نسبت داده می‌شود بدون اینکه جامعه آماری داشته باشد.

فرجی ادامه می‌دهد: در حوزه جامعه شناسی کم نیستند ادعاهایی مثل «ایرانیان اینچنین هستند» و یا «ایرانیان اینچنین نیستند» که برای جامعه گرفتاری تولید می‌کنند. حالا در حوزه روانشناسی نیز این پدیده زرد در قالب‌های مختلف رایج است که می‌تواند آسیب‌زا باشد. چرا که در روانشناسی زرد تاکید بر یک‌شبه و ناگهانی بودن تغییرات است درحالی که هیچ تغییری یک شبه بوجود نیامده که بتوان آن را یک شبه برطرف کرد. به عنوان نمونه هیچ افزایش وزنی یک شبه و یا در طول یک ماه ایجاد نشده که بتوان آن را در همین بازه زمانی برطرف کرد .

تاریخچه نبرد علوم مختلف با دیدگاه‌های زرد

این روانشناس با اشاره به تاریخچه نبرد علوم مختلف با دیدگاه‌های زرد بویژه روانشناسی علمی با روانشناسی زرد، می‌افزاید: این تقابل از نبرد فیلسوفان با سوفسطائیان گرفته تا نبرد دانشمندان قرن معاصر از جمله فروید و اریک فروم و بسیاری از دیگر روانشناسانی که در تلاش بودند دیدگاه‌های زرد را از این حوزه علمی بزدایند، وجود داشته است. با این حال دیدگاه‌های زرد در حوزه روانشناسی از دوره دکارت و جان‌لاک رونق پیدا کرد و از همان زمان تاکنون نبردی جدی بین دیدگاه‌های علمی در حوزه روانشناسی با دیدگاه‌های زرد بوجود آمده است.

دکتر فرجی در خصوص تاثیر منفی روانشناسی زرد بر جامعه و زندگی مردم بویژه آینده جوانان می‌گوید: باورهای کذب نه تنها موجب ایجاد سبک زندگی غلط در بین افراد می‌شود بلکه در ساختار جامعه و خانواده‌ نیز اخلال ایجاد می‌کند. به عنوان نمونه باور به ترک اعتیاد یا کاهش وزن در یک ماه با تجویز داروهای خاص، موجب مصرف داروهای آسیب زا به سلامت افراد می‌شود که در پی آسیب به افراد به سیستم بهداشت ‌ودرمان نیز فشار وارد می کند. با این حال روانشناسی زرد در دنیا طرفداران زیادی دارد که در اشکال مختلف از برگزاری کارگاه‌ها و همایش‌ها گرفته تا انتشار کتاب و سخنرانی در فضای مجازی و حتی رسانه‌ملی به جامعه عرضه می‌شود، از همین‌رو مقابله با اینگونه روانشناسان بسیار دشوار است و تنها راه پیشگیری از آسیب‌های این قبیل دیدگاه‌های غیرعلمی افزایش آگاهی مردم بویژه نوجوانان و جوانان برای دریافت خدمات علمی روانشناسی از افراد متخصص است.

شکل گیری تدریجی رفتار

وی با اشاره به کتاب «گریز از آزادی» نوشته اریک فروم، یکی از روانشناس مشهور ادامه می‌دهد: اریک فروم در این کتاب به این موضوع اشاره می کند که انسان‌ها وقتی در مقابل انتخاب قرار می‌گیرند، می‌کوشند خود را کنار بکشند؛ چرا که انتخاب برای انسان مسئولیت به همراه دارد و از آنجا که مسئولیت دردسرآفرین است، مغز به طور ناخودآگاه خود را کنار می‌کشد. بر همین اساس روانشناسی زرد نسخه‌ای برای مخاطبان خود می‌پیچد که مسئولیتی نسبت به کارهای خود نداشته باشند و اگر براساس آن نسخه عمل کنند به یک شفای آنی خواهند رسید. به همین دلیل در روانشناسی زرد نسخه‌های جهان شمول و آنی بسیاری پیچیده می‌شود. در حالی که بر اساس یافته‌های علم روانشناسی رفتارهای انسان به صورت تدریجی و به مرور زمان شکل می‌گیرد و تغییر در هر رفتار زمانبر است.

فرجی می‌افزاید: هیچ زوجی یک شبه به مرز طلاق نمی‌رسد بلکه سبک زندگی اشتباه آن‌ها از ابتدای ازدواجشان موجب شده آن‌ها در مسیر طلاق قرار بگیرند. یا هیچ فردی یک شبه معتاد نشده که بتواند یک شبه آن را کنار بگذارد. یا فردی که دچار افزایش وزن و اختلاب پرخوری است یک شبه به این وزن نرسیده که بخواهد آنی به وزن دلخواه خود برسد. به همین ترتیب با توجه به اینکه همه رفتارهای اجتماعی انسان در امور مختلف به صورت تدریجی شکل می‌گیرد، تغییر در هر یک از آن‌ها نیز نیازمند صرف زمان و هزینه کافی است. اما با توجه به اینکه روانشناسی زرد برای مخاطبان خود نسخه میانبر می‌پیچد مورد اقبال قرار می‌گیرد که متاسفانه با سرخوردگی همراه است و چه بسا که مشکلی نیز بر مشکلات قبلی می‌افزاید.

به گفته این روانشناس اگر دولتمردان با علم زرد، از اقتصاد زرد گرفته تا فرهنگ زرد، اقتصاد زرد، جامعه شناسی و روانشناسی زرد مقابله‌ و فرصت فعالیت برای افراد صاحب صلاحیت مبنای علمی  این حوزه‌ها را فراهم، کنند، بسیاری از آسیب‌های حوزه‌های مختلف اجتماعی رفع خواهد شد.

فرجی به مردم توصیه کرد: برای دریافت هر خدمت علمی با تحقیق و جست و جو به افراد دارای صلاحیت علمی مراجعه کنند و هر چیزی را به راحتی نپذیرند. البته جامعه علمی نیز باید در صدد مقابله با خرافه‌ها و دیدگاه‌های زرد باشند تا تقابل درستی از علم در حوزه‌های مختلف صورت گیرد و شاهد توسعه رشد علمی، فرهنگی، اجتماعی و روانشناسی در جامعه باشیم و نور و آگاهی بر جامعه حاکم شود.