به یک «تابو» نیاز داریم
 حالا این مجله معتبر علمی آن هم از قول دکتر «سوزان لیبرمن» معاون برنامه  بین‌المللی نجات حیات وحش چرا در میان انبوه دسته‌گل‌های حیات وحشی بشری، به رفتار ما انسان‌ها با خفاش‌ها گیر می‌دهد؛ نکته‌ای است که در ادامه مطلب باید به آن بپردازیم. بدون شک الان ذهنتان رفته به سمت ماجرای کرونا و اینکه ویروسش اولین بار توسط خفاش‌ به انسان منتقل شد و بعد، این همه تلفات و البته هزینه‌های هنگفت روی دست جوامع بشری گذاشت.

خب... کرونا البته فقط بخشی از ماجراست که طی این چند سال موجب بدبینی انسان‌ها به خفاش‌ها شد. در واقع این خفاش‌ها نبودند که با رفتار و یا خطاهایشان، موجب انتقال بیماری به انسان شده بودند. مثل همیشه این ما انسان‌ها بودیم که با تجاوز به زیستگاه‌های این جانوران، خراب کردن محیط زندگیشان، شکار آن‌ها با اهداف مختلف و... زمینه انتقال ویروس و بیماری به خودمان را فراهم کردیم. برای همین، دانشمندان می‌گویند اگر با وضع یک «تابو» و ممنوعیت بین‌المللی به خفاش‌ها (و گونه‌های جانوری دیگر) و زیستگاهشان احترام بگذاریم بزرگ‌ترین خدمت را به پیشگیری از شیوع جهانی بیماری‌ها و ویروس‌هایی مثل کرونا کرده‌ایم.

مومیایی‌ها
دست‌اندازی ما به زیستگاه خفاش‌ها و به هم زدن اکوسیستم‌ها فقط به ماجرای کرونا محدود نمی‌شود. اگر یادتان باشد چند سال پیش، حتی توی کشور خودمان یکباره قیمت خفاش و به‌خصوص لانه خفاش بالا رفت! اوایل سال۱۳۹۶ فیلمی در فضای مجازی دست به دست شد که نشان می‌داد درون لانه خفاش‌ها ماده ارزشمندی به نام جیوه قرمز با خواص عجیب و غریب وجود دارد.

بعد از آن هم به مرور دو اتفاق افتاد. اول عده‌ای سودجو اشیای تخم‌مرغ شکلی را که خودشان ساخته بودند به اسم لانه خفاش با قیمت دانه‌ای ۳۰ تا ۵۰ میلیون تومان به این و آن فروختند؛ دوم اینکه خیلی‌ها به هوای پیدا کردن لانه خفاش و فروختن آن به قیمت بالا به زیستگاه خفاش‌ها حمله کرده و حیوانات بخت برگشته را قلع و قمع کردند. جوری که اوایل اسفند همان سال رئیس اداره محیط زیست مهاباد که لابد نگران خفاش‌های کشورمان و از بین رفتن نسلشان شده بود در یک مصاحبه مطبوعاتی یادآوری کرد خفاش‌ها اصلاً لانه نمی‌سازند و ندارند و همان طور آویزان به سقف زیستگاهشان زندگی و حتی بچه‌داری می‌کنند. البته مصاحبه این مسئول محیط زیست به اندازه شایعات وجود جیوه قرمز در لانه خفاش و همچنین خواص درمانی و اعجاب‌آور جیوه قرمز، داغ و دیده نشد.

حال اجازه بدهید دو نکته دیگر را یادآوری کنیم؛ نخست اینکه اصلاً در طبیعت و یا غیرطبیعت و در عالم واقعیت چیزی به نام جیوه قرمز وجود خارجی ندارد! دوم اینکه  کلاه‌برداری به بهانه «جیوه قرمز» اختراع و ساخته کلاهبرداران و سودجویان وطنی نبود و ریشه در جایی دیگری داشت. منتها کلاهبرداران غیروطنی پیش از همکاران ایرانیشان، جیوه قرمز را ماده‌ای اسرارآمیز معرفی کرده بودند که خواص درمانی معجزه‌آسا دارد و توسط مصریان باستان توی بدن مومیایی‌های چند هزار ساله (حالا بگویید توی دهان مومیایی) جاسازی و بعدها توسط باستان‌شناسان کشف شده و البته صدایش هم در نیامده است! این شایعه مدت زمان زیادی در کشورهای عربی به‌خصوص عربستان رواج داشت و خیلی از اشراف‌زاده‌های عرب حاضر شده بودند برای چند گرم از جیوه قرمز که اکسیر حیات به حساب می‌آمد، پول‌های باورنکردنی بپردازند. این در حالی بود که عالم و آدم می‌دانستند اصولاً جیوه حال به هر رنگی که باشد، سمی و برای انسان خطرناک است.

کارِ انگلیسی‌ها نبود
تب قصه «جیوه قرمز» بعدها و موقتاً در سرزمین‌های عربی فروکش کرد تا چند سال بعد دوباره از جایی دیگر سروکله‌اش پیدا شود. این بار کلاهبرداران مدعی بودند در ساخت چرخ‌های خیاطی‌ دستی قدیمی ترکیبات فلز ارزشمندی به کار رفته که در زمان ساخت کسی از خواص درمانی آن‌ها مطلع نبوده است. بقیه ماجرا را هم می‌توانید حدس بزنید. در مدت کوتاهی چرخ‌های خیاطی قدیمی و کهنه ارزشمند شده و به قیمت بالا دست به دست شدند.

بعد هم شایعه شد فلز استفاده شده در چرخ‌های خیاطی دو کارخانه معروف، همان جیوه قرمز است. شایعه دوم کار خودش را کرد تا برخی از این وسایل قدیمی به قیمت ۵۰ هزار دلار در اینترنت به فروش برسد! البته تا امروز نه از محتویات و ترکیبات احتمالی داخل چرخ‌های خیاطی فروخته شده خبری منتشر شده و نه پلیس توانسته ردی از کلاهبردارانی پیدا کند که چرخ‌های خیاطی را به قیمت‌های نجومی فروخته بودند.
رد جیوه قرمز را البته دانشمندان زده‌اند. برخلاف همیشه که در داستان‌های اینچنین، کار، کارِ انگلیسی‌ها بود، این بار سرنخ‌ها به شوروی سابق می‌رسد. آن زمان اینترنت نبود وگرنه حرف و حدیث‌ها درباره ادعای روس‌ها مبنی بر دستیابی به جیوه قرمز و استفاده از آن در ساخت بمب اتم در همه دنیا می‌پیچید. ظاهراً کلاه‌برداری‌های بین‌المللی با سوءاستفاده از فلز ساختگی جیوه قرمز هم از همان زمان آغاز می‌شود. بازرگانان روسی هم با استفاده از همین ماجرا در دهه ۹۰ میلادی چیزهایی به نام جیوه قرمز را با قیمت کیلویی ۱۰۰ تا ۳۰۰ هزار دلار به اروپایی‌ها قالب کردند. ماجرا تا سال ۲۰۰۴ ادامه داشت یعنی وقتی پلیس سه نفر را در انگلستان دستگیر کرد که داشتند یک کیلو از این ماده را با ادعای تأیید توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به قیمت ۹۰۰ هزار پوند می‌فروختند. آژانس هم چند روز بعد بیانیه داد و تأیید کردن ماده مورد نظر را تکذیب کرد.
حالا مهم نیست کلاهبرداران وطنی از روی دست روس‌ها نگاه کرده‌اند یا اعراب. حتی مهم نیست که واقعاً جیوه قرمز با خواص بمب‌سازی وجود دارد یا ندارد و ابرقدرت‌ها به خاطرمنافع سیاسی و نظامیشان وجود آن را تکذیب می‌کنند. مهم این است که خطر بیماری‌های همه‌گیری مثل کرونا کمتر از بمب اتم نیست. پس به قول دانشمندان دست از سر خفاش‌ها و زیستگاه‌هایشان برداریم! 

خبرنگار: مجید تربت‌زاده