پیشرفت علوم شناختی در جوامع بشری باعث پدید آمدن ویژگی‌های اجتماعات انسانی شده است ؛ به طور مثال، روابط خانوادگی و خویشاوندی و جایگاه قدرت بزرگان در آن، ارزش‌های معنوی و اخلاقی، روابط حقوقی قضایی ، ملت و دولت و دین-مذهب همگی نشان می‌دهد تا چه اندازه یک جامعه مزیت و معایب مشخص دارد. برای فهم پیچیدگی‌های این موضوع باید مطالعات خاصی نسبت به علوم اجتماعی انجام داد. به طور کلی تمامی شناخت‌هایی که روابط اجتماعی و انسانی را عمومیت می‌دهد در زمره علوم اجتماعی قرار می‌گیرد.

علوم اجتماعی، شناخت علمی پدیده‌های زیست جمعی_اجتماعی هر جامعه‌ای است که در زمان‌ها و مکان‌های متفاوت و بعضا طولانی مدت شکل گرفته و رخدادهای آن حول محور فعالیت‌ها و ویژگی‌های افراد اجتماعی می‌باشد. بررسی تغییرات حیات زیستی انسان در طول تاریخ نسبت به جوامع مختلف ، نشان از روابط خاص اجتماعی در جامعه و نیز آثار و نتایج حاصل از آن دارد ؛ آثار و نتایجی که از تبعات دگرگونی‌های نظام‌های دسته جمعی_اجتماعی دارد.

کوچک‌ترین سازمان اجتماعی در جامعه ، خانواده می‌باشد. خانواده‌ای که از زوجین و فرزندان آنها تشکیل شده است. به اعتقاد جامعه شناسان ، خانواده را می‌توان به عنوان اولین هسته یک جامعه کوچک طبیعی به شمار آورد که به تعبیر بعضی از پژوهشگران " گروه نخستین" جامعه‎ای ساده می‌باشد.

جامعه طبیعی کوچک یا ساده چیست؟

بنا به گفته جامعه شناسان ، یک خانواده گسترده با طبقه بندی خاص و نظمی که سازمان یافته باشد را می‌توان جامعه طبیعی کوچک یا جامعه ساده تلقی کرد ؛ جامعه‌ای که در بسیاری از موارد با علامت‌هایی همچون خصوصیات مذهبی و رفتارهای ریشه‌دار در دین و آیین‌های سنتی یک" کلان جامعه" را به وجود می‌آورد. انواع مختلف این کلان جامعه سازمان یافته همچون زندگی عشیره‌ای یا طایفه‌ای که روابط خاص و ارتباط ریشه‌ای با بزرگان خود دارند را می‌توان نام برد. در درون این گروه‌ها نه تنها مناسبات و ارتباطات خانوادگی و خویشاوندی تفاوت دارد ، بلکه آداب و اخلاق ، سنت‌ها و رسوم و همچنین رفتار و گفتار فردی نیز بسیار متفاوت و متنوع می‌باشد. این موضوع باعث پیچیدگی شناخت آنها می‌شود که برای بررسی و درک جزئیات زندگی‌شان باید از نگاه مردم شناسی و تاریخ تحلیل و واکاوی شوند.

ویژگی‌های علوم اجتماعی /تقسیم بندی علوم اجتماعی

زیست اجتماعی انسان‌ها دارای ویژگی‌های است که آن را به طور کلی به زندگی جمعی معنا می‌دهد. قدرت جمع آوری و تراکم اطلاعات-تجریبات که در طول تاریخ به دست می‌آید از مهم ترین ویژگی‌های شناختی علوم اجتماعی می‌باشد. تکامل آثار و نشانه‌های ابرازهای رفاه زندگی اجتماعی مانند وسایل حمل و نقل عمومی و مصالح ساختمانی نیز از جمله آنها است. ابداعات فکری_فهمی هنری را می‌توان در این دسته بندی قرار داد ؛ چرا که تأثیرات زیادی بر روابط افراد در جامعه انسانی گذاشته و خواهد گذاشت.

تمام ساخته‌ها و ابزارهای مختلف برای کسب مهارت در فنون و هنر همگی نشان از تکامل نظام فکری انسان دارد. نظام فکری که تحت عنوان فرهنگ تعریف می‌شود. بنابراین فرهنگ یک نوعی از علوم اجتماعی تلقی می‌شود. فرهنگ ، شامل تمامی آثار مادی و معنوی جوامع بشری می‌باشد که بروز و ظهور کرده و در طی مدت زمان طولانی برای شکل‌دهی به زیست اجتماعی مردمان امروز جهان تغییر یافت است. به علاوه فرهنگ نه تنها سازمان اجتماعی یک جامعه را می‌سازد ، بلکه بر تمام رفتار و گفتار آن نظارت می‌کند. پیشرفت علوم و فنون و یا آداب و رسوم دینی مذهبی بر کیفیت و کمیت سطوح فرهنگی هر جامعه‌ای ارتباط مستقیم دارد.

کارکردهای علوم اجتماعی چیست؟

حل و فصل مشکلات و معضلات اجتماعی ناشی از آسیب‌های اجتماعی با توجه به شناخت دقیق و رویکردهای ارتباط با تمام پوسته‌های جامعه از جمله کارکردهای مفید علوم اجتماعی است. ارتباطی که برخلاف ظاهر بی‌فایده می‌تواند بر کم اثر کردن شکست‌های عاطفی و احساسی فردی و اجتماعی افراد در محیط کاری یا محیط زندگی‌شان کمک‌های زیادی کند. ریشه‌یابی سایر موضوعات جامعه همچون اقتصادی فرهنگی و... ، نیز از دیگر کارکردهای علوم اجتماعی در ریزترین مسائل متن مردم می‌باشد. چرا که علوم اجتماعی بدور از داوری رویدادها و رخدادهای خوب و بد ، به تجزیه و تحلیل آن حوادث می‌پردازد. حال آنکه مردم عقاید متفاوت و یا حتی بسیار متفاوتی از یکدیگر دارند ولی جامعه شناسان علوم اجتماعی ، فارغ از هرگونه پیش فرضی به بررسی  تمام ابعاد و احوالات زیست اجتماعی یک جامعه اقدام می‌کنند.

لازم به ذکر است جامعه شناسی ، جمعیت شناسی ، باستان شناسی ، مردم شناسی ، زبان شناسی ، انسان شناسی و تحلیل تاریخ اجتماعی از انواع زیر مجموعه علوم اجتماعی نوین است ؛ حتی علوم سیاسی ، الهیات ، اقتصادی و جغرافیایی انسانی نیز در زمره این علوم فراگیر می‌باشد. ضمن اینکه ، علوم اجتماعی را از لحاظ موضوعی می‌توان به سه دسته عمده‌ تقسیم بندی کرد؛ علوم مادی ، ارگانیک و فرا ارگانیک سه موضوعی هستند که مورد تحقیق پژوهشگران این حوزه بوده و خواهد بود.

حمید اسدی – خبرنگار تحریریه جوان قدس