ازدواج به عنوان یک سنت فطری و نهاد اجتماعی، از دیرباز وجود داشته و همه شرایع و قوانین آن را ترغیب کرده اند. علاوه بر آن یکی از قرارداد های بسیار مهمی است که هم از لحاظ فردی و هم از لحاظ اجتماعی، دارای آثار و نتایج بسیاری می باشد؛ به همین جهت قانونگذار ضمن پیش بینی آن در قانون، با توجه به اهمیت آن، شرایط و ضوابط ویژه ای را برای آن در نظر گرفته است. یکی از این شرایط ضرورت اذن پدر برای ازدواج دختر است که در ادامه توضیح داده می شود.

طبق ماده ۱۰۴۳ قانون مدنی ازدواج دختری که هنوز شوهر نکرده، اگر بیش از ۱۸ سال تمام باشد، متوقف به اجازه پدر یا جد پدری است. بنابراین اگر دختر باکره بدون اجازه پدر ازدواج کرده باشد، از منظر قانونگذار غیر نافذ بوده و در صورت عدم اجازه پدر یا جد پدری، باطل خواهد بود. البته قانونگذار شرایط ویژه ای را در نظر گرفته که در صورت وجود، می توان بدون اجازه پدر ازدواج کرد. این شرایط تنها مختص به ازدواج دائم نیست و شامل ازدواج موقت نیز می شود.

شرایط ازدواج بدون اجازه پدر

-نداشتن دلیل منطقی پدر یا جد پدری برای مخالفت: در ادامه ماده  ۱۰۴۳ بیان می شود " هر گاه پدر یا جد پدری بدون علت موجه از دادن اجازه مضایقه کند اجازه او ساقط و در این صورت دختر می‌تواند با معرفی کامل مردی که می‌خواهد با او ازدواج نماید و شرایط نکاح و مهری که بین آن‌ها قرار داده شده پس از اخذ اجازه از دادگاه مدنی خاص به دفتر ازدواج مراجعه و نسبت به ثبت ازدواج اقدام نماید. "  بنابراین زمانی که برای دادگاه ثابت شود پدر هیچ دلیل موجهی برای مخالفت و عدم رضایت خود نسبت به ازدواج ندارد، حق اجازه پدر یا جد پدری برای ازدواج ساقط می شود.

-فوت یا نبودن پدر یا جد پدری: در صورتی که دختر، پدر یا جد پدری نداشته باشد اعم از فوت یا هر دلیل دیگر که کسب اجازه از آن ممکن نباشد. دادگاه می تواند به جای آن ها این اجازه را صادر کند و نیازی به اجازه افراد دیگری اعم از مادر، برادر و یا جد مادری نیست.

-دختری که قبلا ازدواج کرده باشد: دختری که قبلا ازدواج کرده، در صورت فوت شوهر یا طلاق، برای ازدواج مجدد خود چه به صورت دائم و چه به صورت موقت نیازی به اجازه پدر و جد پدری ندارد. این مورد در خصوص دختری که با کرگی خود را بدون ازدواج از دست داده است هم صدق می کند. البته اگر باکره نبودن به سبب تصادف و یا حادثه ای اتفاق بیفتد، اجازه پدر برای ازدواج به قوت خود باقی است.

-نکته مهم در این خصوص این است که اجازه یکی از آن دو (پدر- جد پدری) برای ازدواج کافی بوده و مخالفت یکی از آن ها تاثیری در ازدواج دختر نخواهد داشت؛ به عبارتی اجازه یکی بر دیگری ارجحیت ندارد.

نکته مهم دیگر این است که قانون مدنی ایران، اجازه پدر یا جد پدری برای ازدواج دختر باکره را محدود به سن خاصی ندانسته و صرف نظر از اینکه دختر باکره چند ساله است، برای ازدواج  دائم و موقت خود نیاز به اذن پدر و جد پدری دارد مگر آنکه یکی از شرایط مذکور وجود داشته باشد که در این صورت بعد از کسب اجازه از دادگاه می تواند نسبت به ثبت آن اقدام کند.

فائزه مجردیان-خبرنگار تحریریه جوان قدس