به گزارش قدس آنلاین از اعمال واجب در روز عید فطر پرداختن زکات فطره است. زکات فطره یا زکات فطر و یا فطریه پرداخت حدود سه کیلوگرم از خوراکِ غالب مانند گندم، جو، خرما، برنج، کشمش و یا قیمت آن به‌ازای هر نان‌خور به‌مناسبت عید فطر. موارد مصرف زکات فطره همان موارد هشت گانه زکات مال است. البته بنا بر نظر برخی مراجع تقلید، احتیاط واجب یا مستحب است که به فقیر پرداخت گردد.
از آنجا که در ادبیات و درسنامه های دینی ما همواره مردم به صورت یک جامعه یک پارچه دیده شده‌اند لذا نسبت به یکدیگر در همه شرایط وظیفه دارند. در صحنه‌های مختلف فرهنگی مردم وظیفه دارند امر به معروف و نهی منکر کنند و در پیشامدها و مشکلات اقتصادی که برای جامعه رخ می‌دهد، به شکلی از فقرا و مستضعفان حمایت بکنند به طوری که اعتبار و آبرو و جایگاه و شخصیت مردم و کرامت انسانی مخدوش نشود. به همین جهت همه انسان‌ها و همه مکلفین در مقاطعی از زندگی شأن در طول سال باید یک سری کمک‌های اقتصادی و پشتیبانی‌های مالی از فقرا و مستضعفین داشته باشند که یکی از این فرصت‌ها روز عید سعید فطر، روز اطاعت و انقیاد در پیشگاه حضرت ربوبی است.
بنابراین یکی از واجبات مالی که باید با قصد قربت پرداخت شود، زکات فطره یا همان فطریه است. مسلمانان بعد از یک ماه روزه‌داری در ماه مبارک رمضان در روز عید فطر که اولین روز از ماه قمری شوّال است؛ معمولاً قبل از شرکت در نماز عید فطر؛ مبلغی را به عنوان فطریه پرداخت می‌کنند. این مبالغ؛ جهت کمک به فقرا و مستمندان و دیگر مواردی که در فقه آمده است، هزینه می‌شود.البته برخی هم پس از نماز عید فطر این عمل واجب را انجام می‌دهند.درباره زکات فطره نیز روایاتی رسیده است که بیان‌گر حکمت پرداخت آن است: زکات فطره باعث قبولی و تمامیت روزه می‌شود. در روایتی از امام صادق (ع) این‌گونه آمده است: «همانا دادن زکات فطره از جمله عوامل تمام‌کننده و کمال‌بخش روزه است همان‌گونه که صلوات بر پیامبر (ص) از جمله عوامل تمام کننده نماز می‌باشد؛ چرا که هرکس روزه بگیرد ولی زکات فطره را عمداً ترک کند و ادا نکند، مانند آن است که روزهای نگرفته است. همان‌گونه که هرگاه کسی نماز بگذارد ولی صلوات بر پیامبر (ص) نفرستد مانند آن است که نماز نگذاشته است…».
شیخ مفید در این‌باره می‌گوید: «زکات فطره بر هر مسلمانی که آزاد و بالغ باشد و استطاعت پرداخت داشته باشد، واجب است؛ دلیل بر وجوب پرداخت زکات فطره روایات است: [مانند اینکه؛] عبدالرحمن بن حجاج از امام صادق (ع) روایت کرده است که فرمود: فطریه بر هر شخصی که زکات بر او واجب بوده؛ واجب است».بنابراین، فقهای شیعه با توجه به روایات و اجماعی که بین آنها در این‌باره وجود دارد، قائل به وجوب زکات فطره شده‌اند.
در روایت است که شب عید فطر از جهت فضیلت از شب قدر کمتر نیست و روز عید فطر چنان که در دعای نماز عید فطر آمده است «عید مسلمین و ذخیره معنوی برای محمد و آل محمد (ص) است و از جهت دیگر در این روز بزرگ‌داشت دسته جمعی یاد خداوند متعال با گفتن تکبیر انجام می‌گیرد و به همین دلیل در بعد از نماز مغرب و عشاء و نماز صبح وارد شده است که بگوییم: الله اکبر، الله اکبر، لا اله الا الله والله اکبر، الله اکبر و لله الحمد الحمدلله علی ما هدانا و له الشکر علی ما اولانا.
در آیات ۱۴ و ۱۵ سوره مبارکه اعلی خداوند به نجات اهل ایمان و عوامل این نجات اشاره می‌کند. نخست می‌فرماید: مسلماً رستگار می‌شود کسی که خود را تزکیه کند (قد افلح من تزکی) و نام پروردگارش را به یاد آورد و به دنبال آن نماز بخواند (و ذکر اسم ربه فصلی). به این ترتیب، عامل فلاح و رستگاری و پیروزی و نجات را سه چیز می‌شمرد: تزکیه و ذکر نام خداوند و سپس بجا آوردن نماز. در اینکه منظور از تزکیه چیست، تفسیرهای گوناگونی ذکر کرده‌اند: نخست اینکه منظور، پاکسازی روح از شرک است، به قرینه ی آیات قبل و نیز به قرینه اینکه مهمترین پاکسازی، همان پاکسازی از شرک است. دیگر اینکه منظور، پاکسازی دل از رذائل اخلاقی و انجام اعمال صالح است، به قرینه ی آیات فلاح در قرآن مجید، از جمله آیات آغاز سوره‌ی مؤمنون که فلاح را در گرو اعمال صالح می‌شمرد. و به قرینه آیه ۹ سوره شمس که بعد از ذکر مسئله‌ی تقوی و فجور می‌فرماید: قدافلح من زکیها: رستگار شد کسی که نفس خود را از فجور و اعمال زشت پاک کرد و به زینت تقوی بیاراست.
باتوجه به آیات فوق، منظور، زکات فطره در روز عید فطر است که نخست باید زکات را پرداخت و بعد نماز عید را بجا آورد. در آیات فوق نخست، سخن از تزکیه و بعد ذکر پروردگار و سپس نماز است. به گفته بعضی از مفسران، مراحل عملی مکلف، سه مرحله است: نخست ازاله عقاید فاسده از قلب. سپس حضور معرفه الله و صفات و اسماً او در دل و سوم اشتغال به خدمت. آیات فوق در سه جمله‌ی کوتاه، اشاره به این سه مرحله کرده است. این نکته نیز قابل توجه است که این آیه نماز را فرع بر ذکر پروردگار می‌شمرد. این به خاطر آن است که، تا به یاد او نیفتد و نور ایمان در دل او پرتوافکن نشود، به نماز نمی‌ایستد. به علاوه، نمازی ارزشمند است که توأم با ذکر او و ناشی از یاد او باشد و اینکه بعضی، ذکر پروردگار را تنها به معنی الله اکبر یا بسم الله الرحمن الرحیم که در آغاز نماز گفته می‌شود تفسیر کرده‌اند که در حقیقت بیان مصداق‌هایی از آن است.
اوج اهمیت و شکوه زکات فطره
عده‌ای براساس روایات رسیده معتقدند که منظور از «تزکی» دادن زکات فطره و خواندن نماز عید است.. بعضی نیز تزکیه را در اینجا، به معنی دادن صدقه‌ی مالی دانسته‌اند. مهم این است که تزکیه، معنی وسیعی دارد که همه ی این مفاهیم را در بر می‌گیرد. هم پاکسازی روح از آلودگی شرک و هم پاکسازی از اخلاق رذیله و هم پاکسازی عمل از محرمات و هرگونه ریا و هم پاکسازی مال و جان به وسیله‌ی دادن زکات در راه خدا. زیرا طبق آیه‌ی «اخذ من اموالهم صدقه تطهرهم و تزکیهم بها» (از اموال آنها صدقه‌ای (زکات) بگیر تا آنها را به وسیله‌ی آن پاکسازی و تزکیه کنی)، دادن زکات سبب پاکی روح و جان است. بنابراین، تمام تفسیرها ممکن است درمعنی گسترده ی آیه جمع باشد. پروردگار در قرآن کریم در حقیقت پرداخت زکات فطره را بر نماز عید مقدّم داشته و آن را موجب رستگاری و سعادتمندی قرار داده است و این اوج اهمیت و شکوه زکات فطره است
شخصی از امام صادق (ع) پرسید معنای آیه‌ی قد افلح من تزکی چیست؟ فرمود: این است که هرکس زکات فطره بدهد، رستگار می‌شود. پرسید معنای آیه‌ی «و ذکر اسم ربه فصلی» چیست؟ فرمود این است که (برای نماز عید) به سوی جبانه برود و نماز بخواند و منظور از جبانه، صحرا است. رسول خدا (ص) همواره در روزهای عید فطر، قبل از رفتن به مصلی، فطره را تقسیم می‌کرد و این آیه را می‌خواند: «قد افلح من تزکی و ذکر اسم ربه فصلی».پروردگار در قرآن کریم در حقیقت پرداخت زکات فطره را بر نماز عید مقدّم داشته و آن را موجب رستگاری و سعادتمندی قرار داده است و این اوج اهمیت و شکوه زکات فطره است. خداوند زکات را بر نماز مقدم داشته، و فرموده است: کسی در حقیقت رستگار شد که زکات پرداخت و نام خدای خود را یاد کرد، و آنگاه نماز بجا آورد این احتمال نیز به گفته برخی مفسّران وجود دارد که تفسیر تَزَکَّی به زکات فطره از قبیل بیان یک مصداق و تطبیق آیه بر فرد روشن باشد. زیرا تزکیه معنای وسیعی دارد که همه این مفاهیم را در بر می‌گیرد، هم پاکسازی روح از آلودگی شرک، و هم پاکسازی از اخلاق رذیله، و هم پاکسازی مال و جان به وسیله دادن زکات در راه خدا.
در روایتی نقل شده که از پیامبر (ص) درباره زکات فطره سوال شد حضرت آیه «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکّی» را قرائت نمود و فرمود: منظور زکات فطره است و در روایتی امام صادق (ع) زکات فطره را همانند صلوات بر پیامبر در نماز، از موجبات کمال روزه و قبولی صوم و صیام قرارداده است و در توضیح آن فرموده: کسی که روزه بگیرد و به عمد زکات نپردازد، روزهای در نامه عملش منظور نمیشود، چنانکه اگر فردی در نماز صلوات بر پیامبر (ص) را ترک کند نمازی برای او محسوب نمیگردد.
نظر شما