این بخشی از صحبت‌های مطرح‌شده در نشست «جنگ غزه، رسانه‌ها و روایت‌ها» بود که به کوشش فرهنگسرای پایداری، فرهنگسرای رسانه اصفهان، معاونت فرهنگی و هنری شهرداری اصفهان و انجمن‌های علوم سیاسی ایران، شامگاه پنجشنبه، ۳۰ فروردین‌ماه ۱۴۰۳، در سالن پایداری گلستان شهدای اصفهان برگزار شد.
شهروند خبرنگاران غزه، قدرتمندتر از رسانه‌های دولتی
در ابتدای این نشست که یازدهمین رویداد «عصرهای رسانه» به شمار می‌آید، مهدی صالح، فعال رسانه‌ای اهل غزه، گفت: عمق جنایت در غزه چنان است که نمی‌توان آن را با هیچ رسانه‌ای بازتاب داد. محله‌هایی در غزه کاملاً از میان رفته‌اند، اما پوشش داده نمی‌شود. شهدای بسیاری نیز هنوز زیر آوار هستند.
او سپس افزود: عملیات نیروهای فلسطینی و مقاومت نیز به‌طور کامل انعکاس نیافته است که دلایل مختلفی دارد. قبل از اینکه جنگ شروع شود، غزه در حوزه رسانه ضعیف بود. بعضی جاها اصلاً امکان پخش زنده نداشت، چون در این خصوص با کمبود امکانات مختلف رسانه‌ای روبه‌رو بوده است.
این کارشناس به مستندسازی اشاره و بیان کرد: بسیاری از مستندپردازان از اهالی غزه بوده‌اند و شماری نیز با کیفیت عالی عمل کرده‌اند. بخش بزرگی از این افراد عنوان خبرنگاری را از قبل داشته‌اند و اکنون نیز تلاش می‌کنند؛ اما هنوز محدودیت‌هایی داریم.
این فعال رسانه‌ای به موضوع خبرنگار شهروند نیز اشاره کرد و توضیح داد: این مسئله در رسانه‌های غزه نقشی اساسی داشت. اگر رسانه‌های غزه شکل دولتی داشت، به این موفقیت نمی‌رسید. اما مردم عادی توانستند قوی عمل کنند و اتفاقاً بسیار باورپذیرتر هستند. همچنین در رساندن خبر داغ و دسته اول بسیار موفق‌ترند. همین خبرنگاران رسانه‌های دنیا را متأثر کردند و تظاهراتی در حمایت فلسطین شکل گرفت.
او خاطرنشان کرد: اگر خبرنگارانی که شهروند بودند اخبار را بازتاب نمی‌دادند، قطعاً جنایت اسرائیل بیشتر می‌شد. مردم عادی صبری بسیاری در انعکاس اخبار داشتند. هرکدام صرفاً با یک گوشی موبایل می‌تواند در این عرصه نقش‌آفرینی کند؛ اما گاهی یک منطقه با خاک یکسان می‌شود و به دلیل حملات متعدد، دیگر بازتاب خبر ممکن نمی‌شود. اینترنت نیز در بعضی نقاط کاملاً از بین رفت و مانعی مهم در ارائه گزارش‌ها و اخبار شد.
روایت رسانه‌های ایرانی غیرایجابی است
در این نشست همچنین منصور براتی، کارشناس مسائل اسرائیل، بیان کرد: درباره روایت‌هایی که از جنگ می‌توان گفت، می‌خواهم از روایت اسرائیلی‌ها بگویم. ارتش اسرائیل سعی می‌کند، چند گزاره را به مخاطب انتقال دهد. نکته کلیدی که در این ۶ ماه یا نزدیک به ۷ ماه از آن می‌گذرد، آن است که اسرائیل می‌گوید غزه، آباد بود و جنگی وجود نداشت، اما حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ جنگ را آغاز کرد. من می‌خواهم بگویم که باید بدانیم این منازعه حتی از ۱۹۱۸ و سپس ۱۹۴۸ میلادی آغاز شده است.
براتی افزود: اوایل سال ۲۰۲۳ میلادی، اسرائیل که مذهبی‌ترین و راست‌گراترین دولت آن روی کار است طرحی را به مجلس برد که این طرح، برنامه الحاق رسمی کرانه باختری به اسرائیل بود.
این کارشناس مسائل اسرائیل تأکید کرد: سازمان آزادی‌بخش فلسطین سال‌ها علیه اسرائیل مبارزه می‌کرد، اما بعدها به صلح وارد شد تا کرانه باختری را اسرائیل به‌عنوان قلمرو فلسطین به رسمیت بشناسد. اما حالا اسرائیل می‌گوید می‌خواهیم بخش باقی‌مانده را نیز به قلمرو اسرائیل اضافه کنیم. آن‌ها کرانه باختری را زیر سؤال برده‌اند. دیگر اسرائیل نمی‌توانست سکوت کند و بی‌دلیل نیست که فلسطین جنگ را آغاز کرد.
این متخصص حوزه رسانه در ادامه گفت: آغاز ۲۰۲۳ میلادی، اسرائیل ساختن شهرک در کرانه باختری شروع کرد که در تضاد با توافقات اسرائیل و فلسطین است. این حرکت اسرائیل در تضاد با صلح‌طلبی است.
ترابی یادآور شد: در زمان وقوع هر جنگی، نقش رسانه‌ها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. حتی ائتلاف‌های رسانه‌ای بین دولت‌های مختلف شکل می‌گیرد تا یک کشور را متجاوز معرفی کنند. رسانه می‌تواند عملیات‌های نظامی را شدت و ضعف بدهد و تأثیری بی‌نظیر بگذارد. رسانۀ الجزیره تاکنون تأثیری شگرف داشته است هرچند می‌توان در برخی ابعاد آن را نقد کرد، اما الجزیره واقعاً پیشتاز است.
او درباره خبرنگاران موبایلی یا شهروند خبرنگاران نیز گفت: بسیاری از این خبرنگاران با شروع جنگ بین مردم جایگاهی یافتند و در شبکه‌های مجازی برخی از آنان به مرجع تبدیل شده‌اند.
ترابی درباره خبرنگاران ایرانی که در غزه نیستند اما در کشورهایی چون لبنان حضور یافته‌اند، خاطرنشان کرد: خبرنگاران ایرانی در اطراف مناطق جنگی، قوی نیستند. فقط روایت‌ها را بازسازی می‌کنند. برای نمونه از رسانه‌های الجزیره استفاده می‌کنند.
این کارشناس مسائل سیاسی ادامه داد: امروزه روایتی ایجابی در جنگ شکل گرفته است. ایجابی یعنی موبه‌مو و با عدد و جزئیات یک رویداد را توضیح می‌دهد. اما در ادبیات رسانه فقط تکرار می‌کنند که اسرائیل جنایتکار است و هرگز روایت ایجابی و دقیقی ندارند. رسانه الجزیره چون ایجابی است از رسانه‌های ایرانی موفق‌تر است.
این متخصص مسائل اسرائیل تشریح کرد: برخی رسانه‌ها بی‌طرف هستند و این حس خود را کاملاً آشکار می‌کنند. در رسانه‌های ایرانی چه ۱۰ نفر و چه ۵۰ نفر کشته شده باشند، واکنش‌ها یکسان است. حتی در برخی موارد بزرگنمایی می‌کند و به ضرر خودش تمام می‌شود. نباید بدون تحقیق و سهل‌انگارانه آمار بدهند.
او سپس به بحث نخست خود یعنی روایت اسرائیلی‌ها، بازگشت و افزود: کشتار وسیع فلسطینی‌ها و ویرانی گسترده این کشور، آمار بسیار تکان‌دهنده‌ای دارد و باید گفت اسرائیلی‌ها قصد نابودی مردم و این سرزمین را دارند. در حالی که در روایت‌های خود صرفاً دشمنشان را حماس معرفی می‌کنند و می‌گویند ما نمی‌خواهیم غیرنظامی بکشیم؛ اما این کار را می‌کنند.
ترابی در پایان بیان کرد: یکی از اهداف اسرائیل این است که کار به جایی برسد که فلسطینی‌ها تسلیم و پشیمان بشوند و به این نتیجه برسند که مقاومت اشتباه است.
روایت الجزیره؛ واقع‌گرا و انسانی
عبدالقادر فائز، مسئول دفتر الجزیره در ایران، توضیح داد: در رسانه الجزیره موضوع غزه جزئی از مسئله فلسطین بوده و هرگز این خط‌مشی خود را تغییر نداده است. غزه جزء خاک فلسطین است.
این روزنامه‌نگار در ادامه افزود: الجزیره همواره در اولویت‌های خود بررسی مسائل فلسطین را قرار داده است که بزرگ‌ترین مسئله حل‌نشده در عرصه بین‌المللی محسوب می‌شود. چالش مادر در خاورمیانه مسئله فلسطین است.
او سپس درباره جنگ اخیر تشریح کرد: در جنگ اخیر می‌توان از اصطلاح جنگ رسانه‌ای استفاده کرد. یعنی چند روایت برای یک مسئله وجود دارد. اسرائیل حضور رسانه‌ای فعال و گسترده‌ای دارد. الجزیره هم توانسته است در مرزهای جنگی حاضر شود که خود یک موفقیت است.
این کارشناس گفت: الجزیره رسانه‌ای است که دیده شده است و تمایل به تحلیل و رد و تأیید آن وجود دارد. در سیاست پوشش جنگ اخیر، غالباً اسرائیل را یک متهم دانسته‌اند و این کشور با وجود فعالیت‌های گسترده‌اش، نتوانسته چهره مثبتی از خود نشان دهد.
مسئول دفتر الجزیره در ایران بیان کرد: ابعاد مختلف این جنگ برای رسانه الجزیره مهم است. جنگ اخیر، جنگ دو کشور نیست. جنگ میان دو جنبش گسترده است و بعد نظامی آن حائز اهمیت است. از طرفی، بعد جهانی این جنگ و بازتاب دیگران از این جنگ نیز باید مورد تأمل قرار بگیرد. رسانه‌های «دیگری» بسیار مهم‌اند و اثر دارند.
این کارشناس اظهار کرد: بعد انسانی در رسانه‌های دیگری از جنبه‌های مختلف پررنگ شده است. مثلاً نشان دادن اشک‌های مظلومان یا کسانی که نگران فلسطین هستند. روایت گرسنگی و قحطی نیز نمونه دیگر است.
او در باب روایت الجزیره یادآور شد: ما روایت خاص خودمان را داریم. نیروهای گسترده‌ای از سوی ما در حال فعالیت‌اند و ما همان رسانه دیگری به حساب می‌آییم. هرچند این برای ما بسیار هزینه‌بردار بوده است. امروز، خبرنگاران الجزیره هدف دشمنان قرار گرفته‌اند. اسرائیل می‌خواهد خبرنگاران ما را به قتل برساند و حتی برای تعطیلی این رسانه تلاش می‌کند.
فائز همچنین تأکید کرد: اسرائیل سعی می‌کند قوانینی جهانی برای محدودکردن خبرنگاران ما تصویب کند. اهالی رسانه ما مسائل و مشکلاتی دارند، اما تلاش خود را می‌کنند. امروزه ما در جایگاه رسانه‌ای موفق شناخته می‌شویم، چون روایتی اصیل، انسانی و هدفمند داریم. ما راوی واقعیت‌ها هستیم و بر مردم اثر می‌گذاریم.
نظر شما