به گزارش قدس خراسان، راهروهای دادگستری و ازدحام دادگاه‌ها ممکن است این پرسش را به ذهن متبادر کند که چرا از تعداد پرونده‌ها و حجم کار دادگاه‌ها هیچ ‌گاه کاسته نمی‌شود و چرا تعداد پرونده‌ها در جامعه تا این اندازه بالاست؟

قوه قضائیه در سال‌های گذشته با وجود افزایش تعداد شعبه‌ها و ساختمان‌ها و تفکیک محاکم از یکدیگر در بعد فیزیکی و سخت‌افزاری، افزایش تعداد کارمندان و قضات و راه‌اندازی سیستم‌های الکترونیکی و استفاده از اینترنت، کماکان با این معضل دست‌وپنجه نرم می‌کند.

شاید به همین دلیل چند سالی است موضوع همیاران صلح به عنوان یک ظرفیت کاملاً مردمی به میدان آمده تا با ایجاد صلح و سازش، این موضوع را فرهنگ‌سازی کند.

معاون قضایی رئیس کل دادگستری خراسان رضوی در این باره می‌گوید: در خصوص صلح و سازش نیاز به فرهنگ‌سازی داریم و این موضوع بر عهده رسانه است تا بتواند خروجی مطلوبی داشته باشد. من به برخورد مسکن‌وار اعتقادی ندارم چون اقدام‌های مسکن‌وار بدون فرهنگ‌سازی کم‌کم اثر خود را از دست خواهد داد.

هادی ولایتی حقیقی ادامه می‌دهد: در حال حاضر حتی برخی از مسئولان ما در دادگستری اطلاعی از همیاران صلح ندارند یا اگر اطلاعی هم دارند، خیلی ناقص است به طوری که این اطلاعات و دانش ناکافی موجب بروز نگاه منفی می‌شود. برخی می‌گویند چطور ممکن است یک قاضی با این سابقه، دانش و تجربه نتواند موضوعی را حل کند؛ ولی یک عده بدون این دانش و تجربه در مسجد پرونده‌های قضایی را پیگیری می‌کنند.

وی یادآور می‌شود: همیاران صلح موفق به ایجاد صلح و سازش در پرونده‌های بزرگ کلاه‌برداری شده‌اند که ۲۰۰ تا ۲۵۰ شاکی داشته که اگر این پرونده از طریق روال قضایی پیگیری می‌شد، سالیان سال طول می‌کشید و هیچ نتیجه‌ای هم عاید کسی نمی‌شد غیر از اینکه مردم گرفتار هزینه‌های دادرسی و وکیل و رنج و غصه می‌شدند و نتیجه‌ای هم نداشت.

همیاران صلح، محصول ستاد ملی صبر است

سرپرست مرکز حل اختلاف خراسان رضوی در خصوص منشأ اولیه همیاران صلح می‌گوید: حدود چهار سال پیش معاون فرهنگی قوه قضائیه طرحی را برای حل اختلافات قضایی با روش کدخدامنشانه پیشنهاد داد تا از این طریق سازش را فرهنگ‌سازی کند و به این ترتیب ستاد ملی صبر(مختصر شده سه واژه صلح، بخشش و رضایت) با موافقت رئیس قوه قضائیه تشکیل شد تا صلح و سازش با کمک ظرفیت مردمی فرهنگ‌سازی شود. مدتی بعد این ستاد ملی صبر به شورای حل اختلاف منتقل شد و بخشی از ستاد استانی صبر به همیاران صلح اختصاص یافت.

ولایتی حقیقی اضافه می‌کند: هر سازمان، نهاد، ارگان دولتی، غیردولتی یا مردمی از مجموعه خودشان افرادی را به ستاد استانی صبر معرفی می‌کنند و برایشان همیاران صلح صادر می‌شود.

فعالیت ۱۳۳ شعبه همیاران صلح در مساجد مشهد 

وی با بیان اینکه در مشهد ۳۰۷ شعبه همیاران صلح فعال است، ادامه می‌دهد: از این تعداد، ۱۳۳ شعبه همیاران صلح در مساجد، ۷۰ شعبه در روستاها، ۶۵ شعبه در اتحادیه‌ها و اصناف و ۲۷شعبه در شهرداری مشهد فعال هستند. همچنین ۱۲ شعبه سفیران ضامن‌آهو نیز فعالیت دارند.

سرپرست مرکز حل اختلاف خراسان رضوی، تعداد شعبه‌های همیاران صلح در سایر شهرستان‌های خراسان رضوی را ۴۵۷شعبه عنوان می‌کند و می‌گوید: همیاران صلح با دو یا سه عضو فعال می‌شود. رؤسای شعب همیاران صلح ما در مساجد، ائمه جماعات هستند. همیاران صلح در مساجد مستقرند و معمولاً هفته‌ای سه روز پس از نماز تشکیل جلسه می‌دهند.

پرونده‌های قضایی چگونه به شعب همیاران صلح ارجاع می‌شوند؟ 

ولایتی حقیقی عنوان می‌کند: پرونده‌ها به دو طریق ارجاع می‌شوند؛ مردم خودشان مستقیم به شعب مراجعه می‌کنند و درخواستشان را تحویل می‌دهند یا از طریق شعب دادیاری و بازپرسی پرونده‌ها ارجاع می‌شوند.

وی ادامه می‌دهد: بعضی همکاران ما در دادسرا محدودیت در ارجاع دارند و می‌گویند صرفاً موضوعاتی که در صلاحیت شوراهای حل اختلاف است، همان‌ها را ارجاع می‌دهیم؛ اما برخی همکاران می‌گویند هیچ محدودیتی در ارجاع نداریم. در واقع نظر این افراد درست بوده؛ چراکه در شیوه‌نامه ابلاغی هم هیچ محدودیتی در ارجاع قائل نشده است.

کاهش چشمگیر تعداد پرونده‌های ورودی در یکی از مجتمع‌های قضایی مشهد

معاون قضایی رئیس کل دادگستری خراسان رضوی اظهار می‌کند: مجتمع قضایی شهید بهشتی که در حاشیه شهر واقع شده و تعداد پرونده‌ها و تنش‌های بیشتری دارد، خیلی موفق عمل کرده؛ چراکه معاون دادستان که در این مجتمع مستقر است، محدودیتی در ارجاع ندارد و از ظرفیت حدود ۷۰ مسجد برای صلح و سازش پرونده‌ها استفاده می‌کند. آمار پرونده‌های وارده به این مجتمع قضایی ۷ هزار پرونده در ماه است. این عدد خیلی بالاست؛ اما از طریق ارجاع به همیاران صلح و شورای حل اختلاف، ورودی پرونده‌ها به ۲ هزار پرونده رسیده است.

ولایتی حقیقی متذکر می‌شود: طبق آمار در بعضی شعب همیاران صلح تا ۷۰ درصد صلح و سازش داشته‌ایم. گاهی وقت‌ها در اختلافات مالی میان مردم هزینه‌ای که شاکی بابت دادرسی وکیل و از کار افتادن خودش پرداخت می‌کند، از عددی که می‌توانسته با صلح و سازش بدست بیاورد، بیشتر است.

بخشش ۲ هزار محکوم به قصاص نفس با کمک همیاران صلح

وی بیان می‌کند: بخشی از همیاران صلح ما سفیران ضامن آهو هستند. این افراد تعدادی از خادمان حرم مطهر امام رضا(ع) بوده که برای صلح و سازش پرونده‌های قصاص در کل کشور فعالیت می‌کنند. آمار کشوری صلح و سازش در پرونده‌های قصاص در سه سال و نیم اخیر ۲ هزار پرونده بوده؛ یعنی ۲ هزار نفر که افراد سابقه‌داری نبوده‌اند و با نقشه قبلی به سراغ یک نفربرای قتل نرفته‌اند، مورد بخشش قرار گرفته‌اند. همچنین در این مدت ۱۰۰هزار نفر با تلاش همیاران صلح از زندان آزاد شده‌اند.

معاون قضایی رئیس کل دادگستری خراسان رضوی می‌گوید: در سال ۱۴۰۲ تعداد پرونده‌های ارجاع شده به شعب همیاران صلح ۳۹ هزار و ۷۹۸ مورد بود که ۲۱ هزار و ۳۷۶ مورد مختومه شد. از این تعداد ۱۰ هزار و ۲۷۷ مورد به صلح و سازش انجامید و ۱۸ هزار و ۴۲۲ مورد در دست اقدام است.

خبرنگار: معصومه مؤمنیان