همزمان با گرده افشانی گل‌ها و درخت‌ها حساسیت‌های فصلی هم آغاز می‌شود، افرادی هستند که در فصل بهار با حساسیت‌های فصلی مواجه می‌شوند و ناچارند مشکلات ناشی از آن را تحمل کنند. در این گزارش به حساسیت‌های فصلی در بهار پرداخته‌ایم.

حساسیت فصلی چیست؟

حساسیت فصلی به مجموعه واکنش‌های سیستم ایمنی بدن گفته می‌شود که با شروع فصل گرده افشانی گل‌ها در بدن بروز می‌کند. طبیعی است که این واکنش‌ها دریک زمان و فصل خاص بروز کند، به همین جهت به آن حساسیت فصلی گفته می‌شود.

چرا حساسیت در فصل بهار به وجود می‌آید؟

حساسیت یا آلرژی زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی فرد نسبت به ماده‌ای به‌نام آلرژن یا حساسیت‌زا واکنش بیش‌ازحد نشان دهد. وقتی فردی حساسیت دارد، بدن او آنتی‌بادی‌هایی را تولید می‌کند که وارد سلول می‌شود و هیستامین و سایر مواد شیمیایی را آزاد می‌کند. هیستامین با ایجاد ورم بینی و ورم چشم، از ورود آلرژن به بدن جلوگیری می‌کند.

هنگامی‌که فصل گرده‌افشانی گل‌ها فرا می‌رسد، عطسه و آبریزش بینی جزء کمترین عارضه‌هایی است که در افراد مبتلا به حساسیت بروز می‌یابد. درختان، علف‌ها و علف‌های هرز گرده‌های خود را در هوا آزاد می‌کنند تا به بارور شدن گیاهان کمک شود.

هنگامی‌که این گرده‌ها به بدن فردی که حساسیت دارد راه می‌یابند، سیستم ایمنی بدن در برابر آنها واکنش نشان می‌دهد؛ به طوری‌که گرده‌ها را به اشتباه خطری تهدیدکننده برای سلامتی انسان در نظر گرفته و در مقابل آنها آنتی‌بادی‌هایی را تولید می‌کنند تا به مواد حساسیت‌زا حمله‌ور شوند.

علایم حساسیت در فصل بهار چگونه است؟

واکنش نسبت به مواد آلرژی‌زا مختص یک سن خاص نیست که بخواهیم آن را به کودکی یا سالمندی یا حتی میانسالی ارتباط دهیم. به جنسیت خاصی هم ربط ندارد و در مردان و زنان امکان بروز دارد. اما شدت و میزان آن در هر فردی نسبت به فرد دیگر متفاوت است. این تفاوت فقط به میزان حساسیت سیستم ایمنی بدن فرد در مقابل مواد حساسیت‌زا ارتباط دارد، از جمله مهم‌ترین علایم آلرژی بهاری می‌توان به آبریزش بینی، ریزش اشک از چشم، عطسه، سرفه، خارش چشم یا بینی، تیرگی زیر چشم، سردرد و سرگیجه، خستگی و خس‌خس سینه اشاره کرد. لازم به ذکر است در علائم آلرژی فصل بهار، تنگی‌نفس بیشتر در مواردی دیده می‌شود که فرد از قبل مشکلات تنفسی داشته است. از آنجایی‌که تنگی‌نفس می‌تواند منجر به مشکلات قلبی و یا حتی مغزی شود، از این رو افرادی که مبتلا به حساسیت بهاره هستند و علائم تنگی نفس نیز دارند حتما باید تحت نظر پزشک باشند تا سلامتی آنها به خطر نیفتد.

علت ایجاد حساسیت در فصل‌های مختلف

آلرژی فصلی زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن شما یک ماده معلق در هوا را که معمولاً بی‌ضرر است به عنوان یک ماده خطرناک تشخیص دهد. در این صورت با ترشح هیستامین و سایر مواد شیمیایی در جریان خون شما به آن ماده یا آلرژن پاسخ می‌دهد. این مواد شیمیایی علائم یک واکنش آلرژیک را ایجاد می‌کنند. محرک‌های رایج آلرژی فصلی از فصلی به فصل دیگر متفاوت است.

۱‌.بهار: درختان مسئول اکثر آلرژی‌های فصلی در فصل بهار هستند. برخی از درختان آلرژی‌زا در نیم‌کره شمالی عبارتند از توس، سدر، توسکا، شاه بلوط، بید و صنوبر.

۲.تابستان: علت اصلی آلرژی‌های فصلی در تابستان، علف‌هایی مانند چچم و علف تیموتی و همچنین علف‌های هرز خاص هستند.

۳.پاییز: پاییز فصل راگوید یا پیرگیاه است. نام علمی این گیاه Ambrosia است و شامل بیش از ۴۰ گونه در سراسر جهان است. بیشتر آنها در مناطق معتدل آمریکای شمالی و جنوبی رشد می‌کنند. گرده این گیاه یک آلرژن بسیار رایج است و علائم آلرژی به آن می‌تواند شدید باشد. سایر گیاهانی که گرده خود را در پاییز می‌ریزند عبارتند از: گزنه، خاراگوش، ترشک، سلمه تره و پلانتین.

۴.زمستان: در زمستان به طور محسوسی از میزان واکنش‌های حساسیت‌زا موجود در فضای باز کاسته می‌شود. در نتیجه، هوای سرد باعث تسکین علائم بسیاری از افراد مبتلا به تب یونجه می‌شود. از طرفی افراد زمان بیشتری را در داخل خانه می‌گذرانند؛ بنابراین اگر مستعد ابتلا به آلرژی‌های فصلی هستید، ممکن است به آلرژی‌های داخلی مانند کپک، شوره حیوانات خانگی، کنه، گرد و غبار یا سوسک‌ها نیز واکنش نشان دهید.

راه‌های درمان حساسیت بهاری بدون مراجعه به پزشک

۱.آویشن بهترین داروی گیاهی ضدآلرژی:  متخصصان گیاهان دارویی می‌گویند: داروهایی برای مقابله با حساسیت وجود دارند. یک دسته از این داروها، داروهای شیمیایی و آنتی‌استامین‌ها هستند که آستامین‌های در خون را خنثی می‌کنند و فرد به حالت عادی برمی‌گردد. منتها این چاره‌ای نیست که در تمام طول عمر به افراد توصیه کنیم و در زمانی که بیماری تشدید می‌شود و تحمل آن برای فرد دشوار می‌شود، داروهای شیمیایی تجویز می‌شود. علاوه بر درمان‌های شیمیایی یک سری درمان‌های گیاهی برای کنترل آلرژی وجود دارد. یکی از قوی‌ترین این داروها، «آویشن» است. آویشن دارای خاصیت آنتی‌استامین خوبی است که به دو شکل می‌توان آن را استفاده کرد. روش اول، روش سنتی و به صورت دم‌کرده آن به صورت تنها یا همراه با سایر گیاهان معطر مثل پونه و نعناع است. در این روش باید آویشن را در آب جوش به مدت ۲۰ دقیقه روی بخار گذاشته شود؛ بدون اینکه بجوشد و اسانس آن تبخیر شود؛ چون که خاصیت آن کم می‌شود. برای خوش‌طعم شدن این دمنوش هم می‌توان از نبات یا عسل استفاده کرد. حالت دوم هم که کار را برای افراد راحت کرده و افراد به سادگی می‌توانند از آن استفاده کنند، نوع صنعتی آن به صورت شربت است.

۲.عسل: عسل برای برخی موجب حساسیت می‌شود و به همین دلیل گمان می‌شود که خود عسل حساسیت‌زاست. در حالی که عسل ماده‌ای ضد سرفه و ضدمیکروب و خلط‌ ‌آور است که برای بیماری‌های مثل آسم و سرماخوردگی اثرات خوبی دارد و یک داروی ضدحساسیت خوبی است؛ اما چرا در مواردی باعث حساسیت می‌شود؟ در جواب این سوال باید گفت به هیچ عنوان این حساسیت مختص عسل نیست. چون عسل ترکیبی از انواع و اقسام قندها و ویتامین‌هاست؛ اما چون عسل از زنبور عسل که روی گرده‌های گیاهان می‌نشیند، تهیه می‌شود، ممکن است گرده‌ها به دست و پای این زنبورها بچسبد و وارد عسل شود و همین باعث تحریک حساسیت شود. این عسل‌ها اگر از فیلترهای مناسب و نفوذناپذیر بگذرد، این صافی می‌تواند تمام این گرده‌ها را بگیرد و عسلی که صاف می‌شود، عسل بدون گرده‌های گیاهان باشد. این عسل مطلقا ایجاد حساسیت نمی‌کند.

۳.زرد چوبه و دارچین: ممکن است خیلی از مواد ضدحساسیت برای عده کمی ایجاد حساسیت کند. یکی از موادی که ضدحساسیت است؛ اما در تعدادی از مردم ممکن است حساسیت ایجاد کند، «زردچوبه» است. زردچوبه یکی از مواد ضدحساسیت خوبی است. «دارچین» یکی از دیگر از این مواد ضد آلرژی است. بوته گیاه افدرا که البته باید از فرآورده دارویی آن استفاده کرد. انگور در استثنا مواردی ایجاد حساسیت می‌کند اما جزو گیاهان ضدحساسیت شناخته شده است. این ها موادی هستند که به شکل غذایی یا دارویی از آن‌ها می‌توانیم استفاده کنیم. این گیاهان را می‌شود در برنامه غذایی روزانه قرار داد؛ چون تاثیر گیاهان دارویی مثل داروهای شیمیایی نیست و باید تجمیع داروهای گیاهی با هم استفاده شوند تا قدرت آن‌ها بالا برود.

۴.بخور نعنا: اصولا در حساسیت‌ها عوارض و علائمی مثل آبریزش بینی و سرخی چشم و عطسه وجود دارد؛ اما عارضه‌ای که تقریبا به طور عمومی در اکثر افراد وجود دارد، گرفتگی مجاری تنفسی به‌خصوص بینی است؛ بنابراین بهترین چیزی که می‌تواند این گرفتگی را به طور موقت از بین ببرد، بخور با گیاهانی است که دارای اسانس و رایحه هستند. منتها بعضی اسانس‌ها به برخی دیگر ترجیح دارند. درست است همه گیاهان اسانس دارند؛ اما ما به افراد توصیه نمی‌کنیم مثلا از اسانس گل رز استفاده کنند؛ چون خود رز حساسیت‌زاست. بهترین گیاه برای آلرژی «نعناع» است. یا گیاهان دیگری مثل «مورد» و «اکالیپتوس». اکالیپتوس از گیاهانی است که از قدیم مورد استفاده قرار می‌گرفته؛ اما در سال‌های اخیر خود این گیاه، حساسیت‌زایی بالایی داشته، به همین دلیل کمتر استفاده می‌شود و فرآورده‌های نعناع جای آن را گرفته است. حتی قطره‌ای وجود دارد به نام «منتون» که از روغن نعناع تولید شده و همه از نوزادان تا بزرگسالان بدون هیچ دغدغه‌ای می‌توانند از آن استفاده کنند. برای نوزادان هم می‌توان آن را در کنار بالشت‌شان قرار داد؛ چراکه تبخیر آن باعث تنفس راحت برای نوزاد می‌شود. بخور باعث رفع گرفتگی بینی می‌شود و وقتی گرفتگی بینی برطرف شود، به همان میزان سرفه و عطسه و آبریزش هم کمتر می‌شود.

خدابخش حکیمی-خبرنگار تحریریه جوان قدس