مبنایی برای محاسبه شروع سن سالمندی

دکتر حسام الدین علامه در تشریح چگونگی تعیین سن سالمندی در جامعه به قدس آنلاین می گوید: برای شروع سالمندی یک سن تقویمی وجود دارد که گرچه از نظر عددی قابل مقایسه است و کمّیت آن برای تمامی افراد یک جامعه یکسان می باشد؛ ولی به هر حال دارای یک عمومیت از حیث شروع سن سالمندی است و صرفنظر از اینکه شروع سالمندی را چه سالی بدانیم؛ این سن، یک قرارداد و اعتبار مبنا محسوب می شود که یا بر اساس سلیقه است و یا باید مبتنی بر جامعه شناختی، سالمندشناختی و جمعیت شناختی باشد.

در این زمینه مقوله ای علمی وجود دارد که از تعیین سلیقه ای سن شروع سالمندی، جلوگیری می کند.آن مبنا این است که اگر از سن امید زندگی یک جامعه و از سن امید به زندگی ابتدای تولد یک جمعیت ۱۵سال کم کنیم، سن مناسب برای مبنا قراردادن شروع سالمندی جمعیت آن جامعه به دست می آید و در واقع این مبنا سن شروع سالمندی آن جمعیت محسوب می شود.

رابطه سن امید زندگی با شروع سن سالمندی

مدیر مرکز انفورماتیک سلامت جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران(دانشگاه شهید بهشتی) در ادامه می گوید: سن امید زندگی یعنی میزان متوسط سال هایی که انتظار می رود یک فرد تازه متولد شده در آن جامعه زندگی کند. این سن به تمام مولفه های رفاه، سلامت و توسعه در آن جامعه بستگی دارد؛ به عبارتی دیگر هرچه بهداشت، تغذیه، ورزش، سلامت، توسعه، عدم استرس، عدم آلودگی هوا، میزان بروز سوانح و حوادث در یک جامعه بهتر کنترل شود میزان امید به زندگی نیز افزایش می یابد؛ بنابر این با ارتقای امید به زندگی افراد یک جامعه می توان شروع سن سالمندی آن جمعیت را افزایش داد.

دکتر حسام الدین علامه می گوید: در کشورهای آفریقایی سن امید به زندگی ۵۰ و چند سال است؛ که البته براساس جوامع مختلف در کشورهای توسعه نیافته که هنوز در مرحله نخست و یا شروع مرحله دوم گذار جمعیتی هستند و از جمعیت بسیار جوان برخوردارند و درصد سالمندان آن ها بسیار اندک است، می توان شروع سن شروع سالمندی را ۵۵ سال تعیین کرد.

در کشورهای در حال توسعه مثل ایران نیز، بر مبنای سازمان جهانی بهداشت و سازمان ملل، شروع سالمندی۶۰ سالگی است و برای کشورهای توسعه یافته که سال هاست با پدیده نوین سالمندی جمعیت مواجه هستند سن شروع سالمندی سن ۶۵ سال تعیین شده است.

در ایران شروع سالمندی۶۰ سال عنوان شده است، با این حال به تازگی معاونت بهداشت وزارت بهداشت در بخشنامه ای سن شروع سالمندی را ۶۵سال اعلام کرده است؛ ولی با توجه به معیار جهانی چون سن امید زندگی جامعه ایران حدود ۷۵سال است اگر ۱۵سال از این عدد کم کنیم همان ۶۰ سال به دست می آید که سازمان بهداشت جهانی برای جهان و کشورهای در حال توسعه تعیین کرده است.

ضمن آنکه در ادبیات طب سنتی و طب ایرانی نیز بوعلی سینا سن سالمندی را ۶۰ سال به بعد در نظر گرفته است.

سنجش سالمندی با سه مبنای دیگر

رئیس پیشین دبیرخانه شورای ملی سالمندان ایران اضافه می کند: سن افراد بر اساس سه مبنای دیگر نیز سنجیده می شود؛ سن روانشناختی، سن جامعه شناختی سالمندی و سن عملکردی.

سن علمکردی در سالمندی یعنی فرد چه زمان از کار افتاده می شود و دیگر از نظر جسمی توان انجام کارهای خود را ندارد. بر این اساس اگر فردی از نظر عملکردی زودتر از سن سالمندی از کار افتاده شود و نتواند به زندگی مستقل خود ادامه دهد زودتر به پیری عملکردی می رسد؛ اما اگر بتواند سبک زندگی سالمی با ورزش و کنترل بیماری ها داشته باشد و عملکردش دیرتر مختل شود سن عملکردی سالمندی او افزایش پیدا می کند.

سن روانشناختی فرد نیز موقعیتی است که فرد از نظر عملکرد ذهنی و روانشناختی به ویژه در خصوص آلزایمر مشکلی نداشته باشد و قدرت و مهارت یادگیری خوبی داشته باشد و منزوی و افسرده نباشد. به بیان دیگر از نظر روانشناختی نگاه ذهنی شاد و پر نشاط داشته باشد. بر این اساس سن روانشناختی وی توسط روانشناس مشخص می شود.

دکتر علامه، در تعریف سن جامعه شناختی نیز می گوید: سن جامعه شناختی یعنی کارکردهای اجتماعی، قدرت تطبیق و انطباق پذیری با جمع، میزان حضور و مشارکت اجتماعی، همبستگی اجتماعی افراد در جامعه که به زیرساخت های توسعه و محیط های دوستدار سالمند بستگی دارد؛ یعنی اگر انجمن ها، پاتوق ها و سراهای سالمندی داشته باشیم که بستر را برای حضور فعال سالمند در محله های مختلف جامعه فراهم کند در این صورت سن جامعه شناختی سالمندی افزایش پیدا می کند؛ در غیر اینصورت فرد خیلی زود منزوی می شود و امکان حضور اجتماعی او سلب خواهد شد و زودتر احساس سالمندی می کند.