حدیثی بر کاشی زرین فام
یک کاشی هشت پر است. کاشی که از چند صد سال پیش یک قطعه از تزئینات بقعه مبارکه حضرت رضا(ع) بوده است. دور تا دور آن نیز مانند بسیاری از کاشیهای زرینفام روضه منوره، آیات قرآن و احادیث و روایاتی از ائمه اطهار(ع) کتابت شده است. احادیثی که از مستندترین مجموعه حدیثهای شیعی است و هنرمندان بزرگ ایرانی در قرن هفتم و هشتم قمری آنها را بر کاشیهای زرینفام نشانده تا به زیبایی هرچه تمامتر برای تزیین دیوارهای اطراف مضجع شریف امام رضا(علیه السلام) به کاربرند. روی این نمونه کاشی نیز احادیثی از «امام جعفر صادق (ع)» نقش بسته بسته که مضمون آنها اهمیت زهد و ایمان از نگاه امام است:
"قال الصادق علیهالسلم جعل [الخیر کلـ]ـه فی بیت و جعل مفتـ[ـاحه الزهد فی] الدنیا و جعل الشر کله فی بیت [و جعل مفتاحه حب الدنیا عنه علیه السلم حَرَامٌ عَلَی قُلُوبِکُمْ أَنْ[تَعْرِفَ] حَلَاوَةَ الْإِیمَانِ حَتَّی تَزْهَدَ فِی الدُّنْیَا عنه علیهالسلم حَسْبُ الْمُؤْمِنِ مِنَ اللَّهِ نُصْرَةً أَنْ یَرَی عَدُوَّهُ یَعْمَلُ بِمَعَاصِی اللَّهِ"
برای تزیین این کاشی که قسمت کمی از آن هم ازبین رفته، به غیر از لعاب زرینفام، از لعاب لاجوردی استفاده شده است. این کاشی هشتپر در اندازه ۱۸×۱۸ سانتیچندرسانه شده است.
قرآن وقفی شاه عباس
دو شی دیگری که در موزه آستان قدس رضوی وجود دارند، نسخههایی از قرآن کریم است که کتابت آن به امام جعفر صادق(ع) نسبت داده شده است.
اولین نسخهای که در گنجینه قرآن و نفائس موزه آستان قدس رضوی نگهداری میشود، توسط شاه عباس صفوی در سال ۱0۰۸ وقف بارگاه منور رضوی شده است. این مصحف کامل از جمله مواردی است که وقفنامه آن را شیخ بهایی بر روی کاغذ کتابت کرده است.
سید محمدرضا فاضلهاشمی، کارشناس نسخ خطی و قرآن کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی اطلاع بیشتری درباره این نسخه اطلاعات بیشتری به ما میدهد: «بخشی از این قرآن، به خط ابراهیم سلطان، برادر بایسنقرمیرزا و پسر شاهرخ تیموری است. این شاهزاده تیموری از هنرمندان مطرح و خوشنویسان طراز اول عهد خود بهویژه در خط ثلث و محقق محسوب میشود.»
به گفته فاضل هاشمی قدمت جلد این مصحف، به قرن ۹ قمری بازمیگردد؛ «این جلد که جز شاهکارهای نفایس آستان قدس رضوی به شمار میآید، در زمان ابراهیم سلطان بن شاهرخ تیموری در سال ۸۳۱ قمری ساخته شده است.»
او در ادامه درباره مشخصات ظاهری و تزئینات این اثر اضافه میکند: «این مصحف در قطع وزیری و در اوراقی به اندازه ۲۰.۵ در ۳۰.۵ سانتیمتر کتابت شده است. یک ترنج کنگرهای مذهّب و مرصّع مزیّن به گلهای اسلیمی و زمینۀ لاجورد در پشت صفحه اول این مصحف قرار دارد. صفحه اول و دوم آن هم دارای سه لوح مذهّب و مرصّع با نقوش و گل و برگ اسلیمی است. گلهای ختایی هشت پر زرّین، فواصل آیات را مشخص کرده و سرسورهها در کتیبه مستطیلی پیوسته به یک نشان بادامی مذهّب مرصّع نوشته شده و کتیبه به صورت قلمدانی است.»
قرآن وقفی شاه طهماسب
این کارشناس نسخ خطی و قرآن کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی درباره دومین نسخه منسوب به امام جعفر صادق(ع) میگوید: «این قرآن به خط کوفی بر پوست آهو کتابت شده و از شاهکارهای هنر اسلامی است. این نسخه که توسط شاه طهماسب صفوی وقف شده، شامل جزء ۹ تا ۱۱ قرآن است.»
«مُهر واقف مربوط به پیش از سال ۹۷۲ قمری در پشت صفحه اول حک شده است.» فاضل هاشمی با بیان این نکته، اضافه میکند: «این اثر که در قطع بیاضی و بر اوراقی به اندازه ۱۶ در ۲۳ سانتیمتر کتابت شده است. در این مصحف که ۵۸ ورق از آن به جا مانده، سرسورهها به خط کوفی زرّین و تحریر مشکی نوشته شده است. دو صفحه نخست آن دارای ترنج ستارهای شکل مذهّب و مرصّع و تمام صفحاتش دارای جداول زر و الوان است. فواصل آیات نیز با نقاط شنگرف و زنگار مشخص شده است.»
لازم به ذکر است مانند سایر نسخ منسوب به ائمه اطهار که در موزه آستان قدس رضوی وجود دارند، کتابت دو مصحف نام برده شده نیز تنها به امام صادق(ع) نسبت داده شده است و هنوز قطعیتی در این باره وجود ندارد.
نظر شما