«وَ أَصْلُ مَعْرِفَةِ اللَّهِ تَوْحِیدُهُ وَ نِظَامُ تَوْحِیدِ اللَّهِ نَفْیُ الصِّفَاتِ عَنْهُ لِشَهَادَةِ الْعُقُولِ أَنَّ کُلَّ صِفَةٍ وَ مَوْصُوفٍ مَخْلُوقٌ وَ شَهَادَةِ کُلِّ مَخْلُوقٍ أَنَّ لَهُ خَالِقاً لَیْسَ بِصِفَةٍ وَ لَا مَوْصُوفٍ وَ شَهَادَةِ کُلِّ صِفَةٍ وَ مَوْصُوفٍ بِالاقْتِرَانِ وَ شَهَادَةِ الِاقْتِرَانِ بِالْحَدَثِ وَ شَهَادَةِ الْحَدَثِ بِالامْتِنَاعِ مِنَ الْأَزَلِ الْمُمْتَنِعِ مِنَ الْحَدَث‏» (صدوق، التوحید، ص 34).

بر اساس مفاد این حدیث شریف، اصل شناخت خداوند به توحید اوست «أَصْلُ مَعْرِفَةِ اللَّهِ تَوْحِیدُهُ» ولی نظام توحیدی بر اساس نفی صفات از ذات حق تحقق می‌یابد «وَ نِظَامُ تَوْحِیدِ اللَّهِ نَفْیُ الصِّفَاتِ عَنْهُ».

آن حضرت در ادامه، این ادعا را با اقامه برهان اثبات می‌کند و می‌فرماید این که هر صفتی را باید از ذات حق نفی و سلب کرد برهانش این است که عقل‌ها دلالت دارند و شهادت می‌دهند که هر صفتی و هر موصوفی، مخلوق‌  و معلول علتی است «لِشَهَادَةِ الْعُقُولِ أَنَّ کُلَّ صِفَةٍ وَ مَوْصُوفٍ مَخْلُوقٌ».

توضیح این بخش از فرمایش حضرت این است که هر صفت و موصوفی به گونه‌ای با هم متغایرند و امکان ندارد صفت و موصوف عینیت و همسانی صد در صدی داشته باشند زیرا عینیت صد در صدی صفت و موصوف، لازمه‌اش این است که صفت بودن صفت، مرجحی نداشته باشد و نیز موصوف بودن موصوف هیچ یک مرجحی نداشته باشد. چون طبق فرض این دو هیچ فرقی ندارد و صد در صد عین همدیگرند، پس هر ملاکی موجب می‌گردد که مثلا «الف» موصوف باشد، در «ب» که صفت آن است، هم هست و هر ملاکی موجب می‌گردد که «ب» صفت باشد در «الف» که موصوف آن است، هم هست. لذا موصوف بودن «الف»، نه «ب» به ترجح بلا مرجح منجر می‌گردد و نیز صفت بودن «ب»، نه «الف» به ترجح بلا مرجح منجر ‌شود و این ناممکن است.

پس امکان ندارد صفت و موصوف صد در صد عین هم باشند و محال است که هیچ اختلافی نداشته باشند. پس صفت و موصوف به گونه‌ای با هم متغایرند. از سویی هر یک از متغایرین برای امتیاز از دیگری، محدود به حدی است و برای جدایی از دیگری در مرزی، پایان می‌یابد. پس هر چه موصوف به صفتی باشد محدود است و مرز پایانی دارد و نیز هر چه صفتی برای موصوفی باشد محدود است، و برای جدایی از دیگری در مرزی پایان می‌یابد و بدیهی است هر حقیقت محدودی، مخلوق است؛ و امکان ندارد همان خدای نامحدود و نامخلوق باشد؛ و هر مخلوقی از مخلوقات، در نهایت علتی و آفریننده‌ای دارد که خود نه صفتِ موصوفی است و نه موصوف به صفتی است (زیرا تسلسل محال است).

لذا آن حضرت فرمود: «وَ شَهَادَةِ کُلِّ مَخْلُوقٍ أَنَّ لَهُ خَالِقاً لَیْسَ بِصِفَةٍ وَ لا مَوْصُوفٍ». یعنی هر مخلوقی دلالت می‌کند بر این که آفریننده‌ای دارد که او نه صفت موصوفی است و نه موصوف صفتی است (و گرنه طبق بیان مذکور، خود مخلوق می‌شود).

در ادامه آن حضرت اصل ادعای صفت نداشتن خداوند را با بیان دیگری تبیین می‌کند؛ می‌فرماید صفت نداشتن خداوند بخاطر این است که هر صفت و موصوفی باید در کنار دیگری قرار ‌گیرد «وَ شَهَادَةِ کُلِّ صِفَةٍ وَ مَوْصُوفٍ بِالاقْتِرَانِ»؛ زیرا طبق مقدمات یادشده هر یک، مرز پایانی دارد تا از دیگری متمایز ‌گردد؛ ولی کنار چیزی بودن، خود دلالت بر حادث بودن آنها دارد «وَ شَهَادَةِ الِاقْتِرَانِ بِالْحَدَثِ»؛ زیرا هر موجود محدودی، مخلوق‌ و بالتبع حادث‌ است؛ ولی حادث بودن چیزی، از ازلی بودن امتناع می‌کند؛ همانگونه که ازلیت هم از حدوث، امتناع می‌کند «وَ شَهَادَةِ الْحَدَثِ بِالامْتِنَاعِ مِنَ الْأَزَلِ الْمُمْتَنِعِ مِنَ الْحَدَث»؛ بنابراین طبق این حدیث شریف هر صفتی را باید از مرتبه ذات حق سلب و نفی کرد.

نظیر فرمایش یاد ‌شده، از حضرت امیرالمؤمنین(ع) نیز نقل شده که فرمود «وَ کَمَالُ الْإِخْلَاصِ لَهُ نَفْیُ الصِّفَاتِ عَنْهُ لِشَهَادَةِ کُلِّ صِفَةٍ أَنَّهَا غَیْرُ الْمَوْصُوفِ وَ شَهَادَةِ کُلِّ مَوْصُوفٍ أَنَّهُ غَیْرُ الصِّفَةِ فَمَنْ وَصَفَ اللَّهَ سُبْحَانَهُ فَقَدْ قَرَنَهُ...» (نهج البلاغه،ص 39) توافق محتوای دو حدیث مروی از دو امام همام نشان دهنده این نکته است که این دو حدیث و دعاوی مذکور در آن از وثاقت و اعتبار خوبی برخوردارند.

لازم به ذکر است این که خداوند در مرتبه ذاتش صفتی ندارد معنی‌اش این نیست که گزاره‌هایی مثل «خداوند قادر است» یا «خداوند عالم است» یا «خداوند حیّ است» باطل باشند زیرا اولاً آنچه در این حدیث نفی شده، این است که حقایقی مثل علم و قدرت و حیات و... صفت حضرت حق باشند اما مثلاً علمی که هیچ تمایزی حتی تمایز مفهومی با ذات حق نداشته باشد نفی نشده است. پس حضرت حق همان حقیقت علم است نه این که دارای صفت علم باشد و نیز همان قدرت است نه این که دارای صفت قدرت باشد؛ و ثانیا در بسیاری از متون دینی چنین گزاره‌هایی ناظر به تجلیات خداوند است که در مراتب متأخر از ذات حق رخ داده و شرع و عقل، هر دو آنها را می‌پذیرند.